مبادلات فرهنگى و تمدنى راه ابريشم افغانستان؛ پیوندگاه تمدن های بزرگ
نصیرپور ساناز

نويسندگان: جان آروز، اليزابت والتز فينو
ناشر: موزه هنر متروپليتن
تاريخ انتشار: مه 2012
بهاء: 29.75 دلار
تعداد صفحات: 160 صفحه
در طول تاريخ، افغانستان به مثابه چهارراه بازرگانى از فرهنگ هاى مختلف در مسير تجارى معروف به جاده ابريشم كه از چين تا مصر امتداد داشته، بوده است. جاده ابريشم نه تنها منجر به ترويج مبادلات اقتصادى و تجارى گشته بلكه تاثير عميق و نقش مهمى در توسعه روابط فرهنگى ميان كشورها ايفا كرده است. براى نمونه، بوديسم به عنوان يكى از مذاهب پادشاهى‌كوشان به چين راه يافت؛ همراه با كاروان بازرگانان، راهبان بودايى از هند به آسياى مركزى و چين سفر مى كردند و به نقل و اشاعه مذهب جديد مى پرداختند. بطورى كه بناهاى يادبود بودايى در شهرهاى متعددى در مسير جاده ابريشم كشف شدند.
جاده ابريشم در قرن 13 راهى در جهت انتشار موج جديدى از دكترين مسيحيت در راستاى انجام ماموريت فرقه كاتوليك محسوب مى شد. دكترين اسلامى نيز در قرن هفتم توسط خلفاى عربى به ارمغان گذاشته شد؛ اگر چه در ابتدا اين امر با توسل به زور توسط ارتش خلفاى عربى صورت گرفت اما اشاعه آن در امتداد راه ابريشم مسالمت آميز انجام شد.
علاوه بر اين، جاده ابريشم نه تنها مسير انتقال كالا بلكه اطلاعات و فن آورى ساخت و توليد ابريشم، شيشه هاى رنگ آميزى‌شده، كاغذ، كتاب، باروت و تجهيزات اسلحه و مهمات بوده است. براى مثال، پرورش كرم ابريشم و ابريشم بافى كه براى‌مدت زمان طولانى در انحصار چين بود، براى نخستين بار در قرن پنجم و ششم به ختن و سپس آسياى مركزى، ايران و بيزانس راه يافت؛ و در مقابل، هنر ساخت شيشه از كشورهاى مديترانه اى به ايران، آسياى مركزى و در قرن پنجم به چين رسيد.
بدين سان همراه با گسترش كالا، الگوهاى فرهنگى و هنرهاى كاربردى، معمارى، نقاشى روى ديوار، كشورهاى غرب و شرق به مبادله موسيقى، رقص و اجراى تئاتر مى پرداختند. اين حقيقت شناخته شده است كه موسيقى تركستان شرقى و آسياى‌مركزى از محبوبيت خاصى در چين برخوردار بوده است. ارزش ها و سنت هاى موسيقى در كاشغر، سمرقند و هند تحت حفاظت رسمى، با سنت موسيقى چينى ادغام شده است و هنرپيشه هاى ترك و سغدى نيز سهم قابل توجهى در شكل دهى‌فرهنگ رقص در چين داشته اند.
از سوى ديگر، جاده ابريشم تاثير عميقى در گسترش نفوذ ديالوگ بين‌المللى در حوزه معمارى و شهرسازى داشته است. براى اثبات اين ادعا مى توان به سازه هاى تيمور در سمرقند، كاخ "آق سراى" در شهرسبز، مقبره امير تيمور گوركانى معروف به گور امير و مساجد شهر يسى (تركستان) اشاره كرد. آنها سبك هاى معمارى، اشكال و روش هاى ساخت برگرفته از كشورهاى‌مختلف را تركيب مى كردند. اين بناهاى تاريخى، نه تنها توسط معماران آسياى مركزى، بلكه از سوى كارشناسان ارشد از كشورهايى از قبيل ايران، آذربايجان، ارمنستان، گرجستان، عراق، سوريه، آسياى صغير و هند ساخته شدند.
كتاب حاضر به بررسى اجناس آنتيك متعلق به افغانستان از جمله سنگ، تراكوتا، مجسمه، سكه، طلا و جواهرات مى پردازد كه ما را به سمت پيشينه غنى اين كشور هدايت مى كند. ديدگاه هاى كارشناسان باستانشناسى، تاريخ هنر و فرهنگ مادى را مى‌توان در ده مقاله ارائه شده در سمپوزيوم باستانشناسى موزه متروپوليتن و تحقيقات صورت گرفته در حوزه هوش مصنوعى‌يافت.