برگزیده تحولات سیاسی جهان
ارکان مائده

بازگشايى نامحدود مرز "رفح"
تصميم دولت قاهره: بازگشايى مرز رفح توسط مقامات مصرى پس از چهار سال، نشان از كناره‌گيرى دولت مصر از سياست‌هاى دوران حسنى مبارك است. اين امر تحولى مهم براى فلسطينيان ساكن در نوار غزه محسوب مى‌شود.
مرز استراتژيك رفح روز 28 مى به دستور مقامات مصرى بازگشايى شد. اين گذرگاه كه مهم‌ترين راه ارتباطى غزه با دنياى‌خارج است از خاك اسرائيل عبور نمى كند و مردم غزه تنها از اين مرز است كه با دنياى بيرون تعامل دارند. اكنون اين مرز پس از حدود چهار سال محاصره آبى، خاكى به سوى مسافران گشوده است. تمام افراد به استثناى مردان 18 تا 40 سال كه بايد مجوز دريافت كنند، مى‌توانند از اين گذرگاه تردد نمايند. البته اكنون مرز رفح تنها براى عبور مسافران مى‌باشد و فعلاً نمى‌توان از آن براى فعاليت تجارى استفاده كرد.
دولت نظامى مصر پس از چند ماه از انقلاب مردمى مصر و سقوط نظام حسنى مبارك تصميم به بازگشايى اين مرز نموده. ابتدا به صورت موقت و اكنون به صورت نامحدود بازگشايى شده است. اتحاديه اروپا و حماس از اين اقدام توسط مصر استقبال كردند.
مصر و اسرائيل در سال 2007 ميلادى پس از آن كه حماس در انتخابات پيروز شد و كنترل نوار غزه را به دست گرفت، مرزهاى خود در اين باريكه مسدود كرد. اين اقدام باعث شد كه 5/1 ميليون فلسطينى ساكن در باريكه غزه به محاصره درآيند و به مواد غذايى، دارويى دسترسى نداشته باشند كه منجر به يك فاجعه انسانى و واكنش جهانيان گشت. پس از اين مسأله فاجعه‌انگيز بود كه دولت مصر دستور داد روزى چند ساعت اين مرز به روى فلسطينيان باز شود. لازم به يادآورى است كه پس از خروج نيروهاى اسرائيلى از نوار غزه در سال 2005 مصر موافقت كرد گذرگاه رفح را با حضور مأموران تشكيلات خودگردان فلسطين و ناظران اتحاديه اروپا براى رفت و آمد مردم غزه بازگشايى كنند اما پس از آن كه حماس باريكه غزه را تحت كنترل خود درآورد؛ مأموران خودگردان فلسطين را اخراج كرد . درهمين حال ناظران اتحاديه اروپا هم از اين نوار خارج شدند. دولت مصر گذرگاه را بست و تنها در مواردى آن را باز مى‌كرد. بعد از حمله اسرائيل به كاروان درياى كمك‌هاى بين‌المللى به غزه، مرز رفح توسط دولت مصر بر روى فلسطينيان گشوده شد. البته ساكنان غزه طى چهار سال محاصره با حفر تونل‌هاى در زير گذرگاه رفح مايحتاج ضرورى خود را به مردم غزه مى‌رساندند.
بازگشايى مرز رفح با انتقاد دولت اسرائيل مواجه گشته است.مقامات رژيم اشغال‌گر قدس معتقدند بسته بودن آن به علت جلوگيرى از قاچاق اسلحه به اين منطقه بوده و اين امر براى تل آويل حياتى است. از طرفى ديگر بازگشائى اين گذرگاه بر نگرانى دولت اسرائيل افزوده است به اين دليل كه اين امر نشان از پايان همكارى‌هايش با دولت مصر است.
بازگشايى مرز رفح به روى مردم غزه تحولى مهم براى فلسطينيان محسوب مى‌شود. تحولى كه يكى از پيامدهاى سقوط نظام حسنى مبارك و به دنبال آن آشتى دو گروه فلسطينى فتح و حماس مى باشد. به گزارش خبرگزارى مصر (منا)، رهبران نظامى مصر قصد دارند با اين عمل خود به شكاف در ميان نيروهاى فلسطين خاتمه دهند و به‌آشتى ملى فلسطينيان يارى‌رسانند (به نقل از سايت پرس تى وى) به اين ترتيب بازگشايى نامحدود مرز رفح توسط مقامات مصرى به معناى‌فاصله‌گيرى دولت مصر از سياست‌هاى دوران حسنى مبارك مى‌باشد و اين امر مى‌تواند تحولى مهم در روابط مردم غزه با جهان خارج باشد.

پايه‌هاى لرزان حكومت سوريه
سركوب معترضين: افزايش اعتراضات عمومى عليه دولت بشار اسد باعث شدت يافتن اقدامات سركوبگرايانه دولت سوريه شده كه اين امر با واكنش جامعه جهانى روبر گشته است. دولت، سلفى‌ها و القاعده را مسئول اين ناآرامى‌ها مى‌داند.
هيچ نارضايتى عمومى در سوريه ديده نمى شود و شكافى بين مردم و دولت وجود ندارد. اين جملات را بشار اسد، رئيس جمهور سوريه در مصاحبه با خبرنگار رويترز گفت. اما چند هفته بعد موج تحولات آزاديخواهان مردم عرب به سوريه رسيد و اين كشور به ظاهر آرام و باثبات را به كام خود كشيد. سوريه يكى از باثبات‌ترين كشورهاى خاورميانه در طول چند دهه اخير امروزه شاهد اعتراضاتى مى‌باشد كه پايه‌هاى قدرت بشار اسد را لرزان كرده و وى را تا مرز سقوط رسانده است. از اواسط ماه مارس ناآرامى‌ها در شهرهايى چون حمص، درعا و دمشق شروع شد ه و دولت هنوز در برابر مطالبات سياسى مردم كوتاه نيامده گرچه وعده اصلاحات سياسى و اقتصادى وامنيتى داده است. اما مخالفان معتقدند كه قبلاً هم اين گونه وعده‌ها داده شد ولى اقدامى صورت نگرفته است. سركوب خونين مردم سوريه توسط دولت واكنش جامعه جهانى را برانگيخت. در همين راستا ايالات متحده و اروپا تحريم‌هايى را عليه اين كشور آغاز كرده‌اند. رئيس سازمان اطلاعات سوريه، رئيس پيشين اداره امنيت سياسى (برادر بشار اسد) و فرمانده لشكر چهارم زرهى سوريه كه گفته مى‌شود عامل كشتارهاى وسيع در درعا مى‌باشد جزء افراد تحريم شده هستند. البته هنوز نام بشار اسد در ليست تحريم نيامده است.
بشار اسد كه متخصص چشم پزشك است بعد از فوت پدرش حافظ اسد با يك انتخابات در سال 2000 ميلادى رئيس جمهور اين كشور شد. حكومت اين كشور گرچه جمهورى است ولى بشار اسد به عنوان جانشين پدرش به اين مقام دست يافت. وى در همان ابتدا وعده اصلاحات سياسى و اقتصادى را داد. اما بيشتر به توسعه اقتصادى كشورش پرداخت تا توسعه سياسى. با اين وجود هنوز 12 درصد از جمعيت 22 ميليونى اين كشور زير خط فقر هستند.
در سال 2001 كه روزنامه‌نگاران و روشنفكران سورى حركتى را با عنوان "بهار دمشق" آغاز كردند بشار اسد معترضين را به زندان‌ها انداخت و اين حركت آزادى‌خواهى كه اعتراض به چهل سا ل وضعيت اضطرارى در اين كشور بود را در نطفه خفه كرد.اما در سال2006 تحت فشار جامعه جهانى تعدادى از زندانيان سياسى را كه مدت بسيار طولانى در زندان بودند را آزاد كرد.
اكنون نزديك به 50 سال است كه در سوريه وضعيت فوق العاده اعلام شده است. بر طبق اين قانون احزاب سياسى اجازه فعاليت ندارند، آزادى‌هاى سياسى و مدنى منع مى‌شود و دولت به راحتى مى‌تواند مخالفان سياسى و فعالان حقوق بشر را به زندان بياندازد. قانون شماره 51 مصوب 1962 در سوريه به دولت اجازه مى‌دهد كه در صورت به خطر افتادن امنيت ملى، وضعيت اضطرارى اعلام كند.در همين راستا حافظ اسد در سال 1982 قيام مردم سنى را بشدت سركوب كرد.
بشار اسد طى يك سخنرانى قول داد كه در قوانين سياسى كشور اصلاحاتى را انجام دهد. در همين راستا سخنگوى دولت اعلام كرد كه قانون وضعيت فوق العاده را لغو كرده است. تصويب قانونى مبتنى بر آزادى اجتماعات و تظاهرات و انحلال دادگاه عالى امنيتى كشور از ديگر اقدامات اسد بوده است. اما مخالفان وى معتقدند كه اصلاحات دير هنگام و هنوز هم عملى‌نشده است . بشار اسد مى‌داند كه اگر كمى عقب‌نشينى كند و امتياز بدهد اعتراضات شدت مى گيرد. رابرت فيسك معتقد است كه همه دولتمردان مى‌دانند كه هر بار بازى امتيازدهى را آغاز كنند خود در معرض خطر بيشتر وواقعى و احتمال سقوط افزون‌تر قراردارند و با آغاز اين امتيازدهى دولت شكنجه سياسى را تجربه خواهد كرد (به نقل از سايت خبر آن لاين) درهمين حال روزنامه لوريان لوژور در مقاله اى با عنوان "انقلاب سوريه به كجا مى‌انجامد" نوشت بشار اسد ممكن است قصدداشته باشد آزادى‌هاى بيشترى بدهد اما اين كار براى او عاقتب شومى خواهد داشت. (به نقل از سايت العربى) بنابراين اصلاحاتى كه امروزه اسد از آن نام بر ده هنوز در اين كشور صورت نگرفته زيرا وى مى‌داند با شروع اين اصلاحات زوال حكومتش حتمى است . به همين دليل با ارسال نيروهايش به درعا نشان داده كه قصد دادن امتياز و عقب‌نشينى ندارد و مردم اين كشور كه در ابتداى اعتراضاتشان تنها خواهان اصلاحات سياسى در كشور بودند اكنون خواهان سقوط دولت بشار اسد هستند. آنها خواهان آزادى بيان و اجتماعات كامل و پايان سيستم تك حزبى در اين كشور هستند. لازم به يادآورى است كه بشار اسد قانون وضعيت فوق العاده را لغو كرده اما قانونى تحت عنوان "مباره با تروريسم" به تصويب رسانده است تا اعتراضاتى‌كه مردمى است رابه بهانه سركوب القاعد ه وسلفى ها سركوب كند. خبرنگار بى بى سى مى‌گويد كه در سوريه دو جريان وجود دارد: 1. جريان جهادى، كه به شكل گروه‌هاى القاعده خود را نشان مى‌دهند و خواهان برقرارى حكومت اسلامى به شيوه صدراسلام از طريق مبارزه مسلحانه هستند. اين جريان در دهه هشتاد به شدت سركوب شد و تاكنون به علت تدابير شديد امنيتى فعاليتى نداشته است. 2_جريان سلفى كه در ده سال اخير رشد داشته است و خواهان اسلام غيرسياسى‌هستند. اينها به آخرت نگاه مى كنند و متعصب به آداب اسلامى هستند. بشار اسد اعتراض هاى مردمى را به اين دو گروه منسوب كرده است تا مردم را سركوب كند.
. اكنون فشارهاى بين‌المللى بر دولت سوريه افزايش يافته است. وزارت خارجه بريتانيا دعوتش را از سفير اين كشور براى‌شركت در مراسم ازدواج نوه ملكه بريتانيا پس گرفت و شوراى امنيت سازمان ملل نتوانست بر سر صدور قطعانامه‌اى عليه دولت سوريه به توافق برسد و بيانيه‌اى صادر كند.
پيش نويس اين بيانيه توسط چهاركشور اروپايى به شوراى امنيت داده شده. در اين پيش‌نويس علاوه بر محكوم كردن سوريه به دليل اقدامات خونين اخيرش خواستار تحقيقات بين‌المللى توسط اين چند كشور اروپا يى شده است. اما اين پيش‌نويس با مخالفات پكن و مسكو روبرو شد. روسيه معتقد است كه اگر قطعنامه‌اى عليه سوريه به تصويب برسد و مداخله خارجى در اين كشور صورت بگيرد باعث بى‌ثباتى جامعه جهانى خواهد شد. در همين حال نماينده چين هم خواستار كمك جامعه جهانى به جاى مداخله در اين كشو شد ه است. لازم به يادآورى است كه روسيه از هم‌پيمانان نزديك سوريه از دوران جنگ سرد كه جهان به دو قطب تقسيم شده بود، مى‌باشد لذا دمشق هميشه پيرو سياست‌هاى روسيه بوده است اكنون‌هم روسيه در حمايت از اين كشور قدم بر مى دارد.
گرچه شوراى امنيت نتوانست بيانيه‌اى عليه سوريه صادر كند اما آمريكا و اروپا اعلام كردند كه تحريم‌هايى را عليه اين كشور به كار گيرند. اتحاديه اروپا اعلام كرده كمك‌هاى تسليحاتى و مالى‌اش را به سوريه قطع مى‌كند و در همين حال مسافرت رهبران سورى به اتحاديه اروپا لغو شده است. به اين ترتيب به نظر مى‌رسد اقدامات جهانى عليه اين كشور هنوز شدت نگرفته است .سوريه كه در سال‌هاى اخير از انزواى سياسى خود بيرون آمده بود و روابطش را با جامعه جهانى تقويت كرده امروزه دوباره به دليل سياست‌هاى اقتدارطلبانه‌اش در انزوا قرار گرفته است. شوراى امنيت گرچه نتوانست بيانيه‌اى اصادر كند اما به نظر مى‌رسد اگر اقدامات سركوبگرايانه بشار اسد افزايش يابد عليه اين كشور در شوراى امنيت قطعنامه اى صادر خواهد شد . درست مانند آنچه كه در مورد دولت ليبى اتفاق افتاد.
اكنون كه رئيس جمهور سوريه تحت فشار داخلى و خارجى قرارگرفته اعلام عفو عمومى كرده است. به گزارش تلويزيون دولتى سوريه، بشار اسد، تمامى محكومان پرونده سياسى از جمله اعضاى گروه ممنوعه اخوان المسلمين را مشمول عفو عمومى قرارداده است. گرچه هنوز مخالفان خواهان خروج اسد از قدرت هستند. سايت ديپلماسى ايران به نقل از روزنامه الحيات مى‌نويسد مشكل سوريه با تحولات داخلى و خاروميانه گره خورده است.از يك طرف تظاهرات مردمى در اعتراض به آزادى‌ها، كرامت انسانى و فساد ادارى ومالى دولت ديده مى‌شود و مردم خواهان دموكراسى واقعى كشورشان هستند و از سوى ديگر مسايل منطقه‌اى به خصوص اسرائيل و پرونده صلح اعراب و اسرائيل با اين رژيم مطرح كرده است. اين روزنامه ادامه مى‌دهد دولت سوريه در خارج، وقت خود را صرف درگيرى‌هاى بين‌المللى كرده و برطبل عربيسم مى‌كوبد - هرگاه هم در داخل اتفاقى بيافتد سريعاً آن را به خارج وصل كرده. اكنون حكومت سوريه القاعده و گروه سلفى را مسئول اين ناآرامى‌هإ؛ّّع‌ة مى‌داند و همواره اين دو را متهم به دخالت در كشورش كرده است. اين در حالى است كه دولت آمريكا، ايران را به همكارى با دولت سوريه در سركوب شورش‌هاى مردمى متهم مى‌كند. و از طرفى كشور سوريه را محلى براى دور زدن تحريمها توسط ايران و گذرگاهى براى رساندن كمك‌هاى ايران به حزب الله در لبنان مى‌داند. واشنگتن مدعى دخالت ايران در امور داخلى‌سوريه شده است. البته ايران و سوريه طبق يك قرارداد نظامى كه در سال 2006 به امضاء رساندند مى‌توانند با يكديگر در امور نظامى همكارى نمايند اما به دليل اين‌كه اين تسليحات را بايد در برابر حمله خارجى نه شهروندان خودشان بكار بردند مورد انتقاد قرارگرفته است. گرچه ايران اظهارات غرب را رد كرده است.
اما ايران و اسرائيل از سقوط دولت سوريه نگران هستند وتا به اكنون سكوت كرده اند. گرچه دولت‌هاى لبنان و تركيه هم خواهان اين سقوط نيستند. تهران و تل آويل كه سالها ست دشمن يكديگر مى‌باشند اما در اين مورد نظر مشتركى دارند. سقوط دولت اسد به منافع آنها در منطقه ضربه مى‌زند. مرزهاى سوريه و اسرائيل چند دهه است كه از امن‌ترين مرزها مى باشد و تا به اكنون گلوله‌اى شليك نشده است. بنابراين تل‌آويل نمى‌خواهد آرامش و امنيت اين منطقه از بين برود و باعث ناامنى در كشورش شود. اما مجله معتبر فارن پالسى مى‌نويسد سرنگونى نظام سوريه پيامد خطرناكى براى اسرائيل، تركيه، لبنان، اردون و عراق نيز دارد. به اين دليل كه اين كشورها خواستار افتادن سوريه در دست اخوان المسلمين نيستند (به نقل از پايگاه اينترنتى عرب نيوز). در همين حال برخى ازتحليل‌گران معتقد هستند علت اين‌كه مردم سوريه هنوز نتوانسته‌اند پيروز شوند به اين دليل است كه نگران هستند با رفتن بشار اسد سوريه با يك جنگ داخلى روبرو شود و اين كشور مانند عراق بشود. از طرف ديگر سوريه از اواخر دهه هشتاد متحد واقعى ايران در منطقه بوده است. و از طرفى ايران كمك‌هاى خود را به حماس و حزب الله از طريق سوريه داده است. حماس وحزب الله دو وزنه مهم در هژمونى منطقه جمهورى اسلامى ايران محسوب مى‌شوند كه رابطه با آنها تا حدود زيادى به نفوذ سوريه بستگى دارد. لذا تغيير رژيم در سوريه نه به سود تهران است و نه تل آويل. از طرف ديگر دولت‌هاى لبنان و تركيه هم نگران سقوط دولت بشار اسد هستند و اين دو معتقدند بى‌ثباتى در سوريه و به حاكميت رسيدن تندروها ؛ براين كشورهايشان تأثير منفى خواهد گذاشت.
به همين دليل است كه آنكار ديپلماسى فعالى را در اين زمينه آغاز كرده است. روزنامه "صباح" گزارشى را منتشر كرده كه بنابر آن داوود اوغلو، وزير امور خارجه تركيه در مصاحبه با يك شبكه تلويزونى ترك گفته بود: تاكنون اعتقادداشتم كه بشار اسد با معترضان كنار بيايد، اما اكنون به يك شوك درمانى نياز دارد، شوك درمانى كه شامل ايجاد اصلاحات سياسى ، اقتصادى، امنيتى و قضايى است . به اين دليل است كه دولت آنكارا انجام اصلاحات را در سوريه ضرورى مى‌داند و در همين راستا ديپلماسى فعالى را آغاز كرده. نشست آنتاليا كه با حضور مخالفان و موافقان دولت سوريه انجام گرفت در راستاى حل مشكل سوريه بوده است. از طرفى دولت لبنان هم خواهان سقوط نظام بشار اسد نيست زيرا معتقد است حمايت سوريه از احزاب لبنانى و از نظام بيروت باعث شده كه موازنه‌اى قدرتى كه در منطقه شكل گرفته بر هم بخورد واين امر به ضرر دولت لبنان مى باشد.