اسلام پژوهى در آكسفورد
صالحی مهدی

مركز مطالعات اسلامى آكسفورد در سال 1985 به عنوان مؤسسه‌اى مرتبط با دانشگاه آكسفورد و به منظور افزايش مطالعات درباره دين اسلام و همچنين جهان اسلام تأسيس گرديد.
هدف تأسيس اين مركز، ايجاد مكانى مناسب براى رويارويى اسلام و غرب بوده و هم‌اكنون امكان مطالعه در موضوعات و رشته‌هاى مختلف اسلامى در آن وجود دارد.
هيأتى شامل نمايندگان دانشگاه آكسفورد، جمعى از دانشمندان و دولتمردان دنيا بر فعاليت اين مركز نظارت مى‌كنند. رئيس و بنيانگذار مركز مرحوم سيدابوالحسن على ندوى بوده است.

نام مركز: Oxford Center for Islamic Studies
كشور: انگلستان
نام مدير: دكتر عبدالله عمر نسيف
ماهيت: علمى، پژوهشى، آموزشى، فرهنگى
وابستگى: دانشگاه آكسفورد
سال تأسيس: 1985
آدرس:
Oxford Center for Islamic Studies .، Street George ، Oxford ، OX1 2 AR ، UK
آدرس سايت: www.oxcis.ac.uk
آدرس ايميل: Islamic.studiesoxcis.ac.uk
تلفن: 44186527873+
فاكس: 441865248942+

عناوين طرحهاى پژوهشى انجام شده و در دست اقدام:
اين مركز از هرگونه تحقيق و پژوهش جديد با موضوعات علوم انسانى و اجتماعى مربوط به جهان اسلام استقبال كرده و پروژه‌هاى تحقيقاتى زيادى را به انجام رسانده است. بعضى از پروژه‌هاى مهم تحقيقاتى اين مركز بدين شرح مى‌باشد.
1. اطلس تاريخ اجتماعى و تحول فكرى مسلمانان، يكى از تحقيقات مهم اين مركز بحث در مورد تاريخ اجتماعى و تحول فكرى مسلمانان است كه توسط سازمان لورهولم (Luverhulme Trust ) در انگلستان و بنياد اندرو ملون Andrew Melon (Foundation ) در آمريكا و بانك اسلامى فيصل در بحرين حمايت مى‌گردد. اين پروژه موجب برقرارى ارتباط ميان دانشمندان و محققان بزرگ در سرتاسر دنيا شده و زمينه تلاشهاى گروهى آنها رإ؛ فراهم مى‌آورد.
2. پروژه دست‌نوشته‌هاى كتابخانه بادليين (Bodleian ) ميكروفيلم‌كردن و فهرست‌بردارى از مجموعه ارزشمند دست‌نوشته‌هاى عربى و اسلامى اين كتابخانه از پروژه‌هايى است كه با همكارى كتابخانه بادليين انجام شده است.
2. تحقيق در مورد مسلمانان در اروپا
شمار زيادى از مسلمانان هم‌اكنون در اروپاى غربى زندگى مى‌كنند. آنها از قوميتها، ريشه‌هاى فرهنگى و زبانهاى مختلفى برخوردار بوده و داراى شبكه‌هاى مرتبط با مراكز مهم جهان اسلام هستند. پروژه‌هاى‌تحقيقاتى درباره مسلمانان اروپا داراى اهداف زير هستند.
الف) فراهم آوردن درك بهتر از خصوصيات، سرشت، نيازها و آرمانهاى يك اقليت در اروپاى غربى.
ب) توضيح بعضى از عوامل رشد اسلام در غرب، جذابيت و گيرايى آن براى ديگران و تأثيرات حضور بلندمدت مسلمانان در اروپاى غربى.
ج) تشخيص مشكلاتى كه مسلمانان در اروپا با آن روبرو هستند و راهكارهاى برطرف كردن آنها.
4. تحقيق در مورد اسلام و اقتصاد جهانى: اين موضوع شامل مطالعات جامع درباره توسعه اقتصادى و رشد انسان در جهان اسلام معاصر است. تأثيرات جهانى‌سازى بر رشد و توسعه در جوامع مسلمان، چهارچوب همكارى اقتصادى ميان مسلمانان و جنبه‌هاى خاص رشد و توسعه در جوامع و جذب مشاركت اقتصاددانان از كشورهاى مورد مطالعه از بخشهاى مهم اين تحقيق است. رياست اين پروژه بر عهده پروفسور كيس گريفين (Keith Griffin ) استاد اقتصاد دانشگاه كاليفرنيا مى‌باشد و يك كميته بين‌المللى بر آن نظارت خواهد كرد.
5. پروژه امام بخاراى كه مربوط به بازسازى مسجد امام بخاراى در سمرقند است و فرصتى تاريخى در جهت كمك به گسترش مجموعه‌اى از فعاليتهاى علمى و آكاداميك در سطح بين‌الملل است. اولين مرحله اين پروژه در اكتبر 1993 به اتمام رسيد و منجر به برگزارى كنفرانسى بين‌المللى درباره زندگى و دوران امام بخاراى شد. محل برگزارى اين كنفرانس سمرقند بود.

عناوين همايشها و كنفرانسهاى برگزارشده
اين كنفرانسها از سال 1994 آغاز و به كنفرانسهاى ديچلى پارك معروف شدند و در حقيقت اقدام صريحى بود به فراخوانى وليعهد انگلستان براى گفتگوى اسلام و غرب.
در اين كنفرانسها هر ساله گروههاى مختلفى از افراد برجسته با تخصصها و ريشه‌هاى فرهنگى مختلف گردهم مى‌آيند تا موضوعات متداول در روابط چندجانبه بين دنياى اسلام و غرب را مورد بررسى قرار دهند. موضوع كنفرانس‌ها و همايشهايى كه تاكنون برگزار شده بدين شرح مى‌باشد:
1. اسلام و غرب 7-9 اكتبر 1994
2. جهانى‌سازى فرهنگ، مشاركت بين اسلام و غرب، 29 سپتامبر تا اول اكتبر 1995
3. جهان اسلام و انقلاب صنعتى سوم، تأثير تحولات فرهنگى، اقتصادى، سياسى بر فناورى اطلاعات، 4-6 سپتامبر 1996
4. اسلام در غرب 26-28 سپتامبر 1997
5. اسلام و اقتصاد جهانى 25-27 سپتامبر 1998
6. اسلام و غرب: تصورات و تصوير ذهنى از غرب و اسلام. وسايل ارتباط جمعى و درك متقابل، 5-7 نوامبر 1999
7. همايش مسلمانان در غرب كه يكسال بعد ازحادثه 11 سپتامبر برگزار شد.
8. همايش »مسلمانان در جامعه انگلستان، هويت، مشاركت و از بين بردن تبعيض نژادى« در فوريه 2001

سمينارها
1. مقدمه‌اى بر مطالعه قرآن و حديث
2. تفكر اسلامى يك سنت زنده
3. اسلام در جامعه آفريقايى
4. اسلام و حكومت
5. شعر معاصر عربى
6. آنجلس و انتقال فرهنگ آن
7. مسلمانان در اروپاى غربى
8. مسلمانان در غرب

عناوين آثار منتشره:
1. نشريه مطالعات اسلامى: شروع به انتشار اين نشريه از سال 1990 بوده و هر شش‌ماه يك شماره توسط انتشارات دانشگاه آكسفورد منتشر شده است. ويژگيهاى اين نشريه عبارتند از:
الف) قرار دادن اسلام و سنت اسلامى در كانون اصلى تحقيقات جامع دانشگاهى
ب) محلى براى تبادل نظر در مورد مطالعات اسلامى
ج) انتشار پژوهشهاى جديد براساس زمان، مكان و موضوع
2. خبرنامه مركز (خبرنامه OCIS ): اين خبرنامه سالى سه‌بار منتشر مى‌شود و به اطلاع‌رسانى در مورد فعاليتهاى مركز مى‌پردازد.
3. كتاب تاريخ جهان اسلام: دوره 12 جلدى مى‌باشد كه به بررسى و مطالعه تمدن اسلامى از زمان پيامبر(ص) تا به امروز مى‌پردازد.
4. كتاب استادان و دانشمندان مسلمان، مجموعه‌اى از بيوگرافى شخصيتهاى برجسته در طول تاريخ اسلام.
5. انتشار گزارشاتى از كنفرانسها و سخنرانيهاى مهم در جهان و ....

آموزش:
تدريس اعضاى مركز در دانشكده‌هاى مختلف دانشگاه، آكسفورد، برگزارى سمينارها و همايشهاى مختلف و متنوع در مورد مطالعات اسلامى، برگزارى دوره‌هاى آموزشى عربى كلاسيك به منظور مطالعه قرآن و كتب مذهبى از مهمترين فعاليتهاى اين مركز در بخش آموزش مى‌باشد.

سخنرانيهاى مهم:
اشخاص مهمى كه اغلب از دولتمردان و دانشمندان مطرح جهان هستند از اين مركز بازديد و سخنرانى كرده‌اند. عناوين برخى از اين سخنرانيها به اين شرح است:
1. اسلام و غرب: وليعهد انگلستان
2. تولدى دوباره و رنسانس، به سمت يك نظم جهانى جديد: نلسون ماندلا رئيس‌جمهور آفريقاى جنوبى
3. اسلام مذهب درك‌نشده: مهاتير محمد (نخست وزير سابق مالزى)
4. اسلام و غرب بر سر دو راهى: كريس پتن (رئيس دانشگاه آكسفورد)
5. گفتگوى بين مذاهب: شيخ الازهر
6. اسلام و علم: سيد ابوالحسن على ندوى
7. كنترل تكثر در جهان معاصر: امكا آنيوكو، دبيركل سازمان كشورهاى مشترك‌المنافع
8. گفتگوى تمدنها و نياز به يك دنياى اخلاقى: كوفى عنان دبير كل سازمان ملل متحد
9. بوسنى در گذر تاريخ: على عزت بگوويچ (رئيس جمهور سابق بوسنى)
10. اسلام در آفريقا: پروفسور على مزروى
11. بنگلادش در هزاره جديد: شيخ حسينا نخست وزير بنگلادش
12. جهانى‌سازى و تكثر و گوناگونى: كوايچى روماتسورا، دبيركل يونسكو
13. راه رسيدن به گسترش گفتگو و مذاكرات بين‌المللى: عمر موسى دبيركل اتحاديه كشورهاى عربى
14. مشاركت با جهان اسلام: جك استراو، وزير امور خارجه انگلستان