پژوهشهاي در آستانه نشر



1.كتابنامه بزرگ قرآن كريم
طرح و اجراى دانشگاه امام صادق (ع)
(از آن زمان كه تاريخ به وجود آمده است, در همه عالم كتابى شناخته نشده است كه به اندازه قرآن يا نزديك به آن, شرح و تفسير نگاشته شده و يا درباره آن كتاب تصنيف شده باشد)
آنچه آمد, نوشته متفكّر مصرى, صادق رافعى است; و راستى نيز چنين است. اكنون كتابشناسى و شناسايى مرجع پژوهش از اهميت بسيار والايى برخوردار است و جامعه علمى و فضاى پژوهشى ما نيز كم كم به اهميت و نقش شگرف آن پى مى برد. تحقيقات عالمان درباره كتاب الهى پيشينه بسيار كهنى دارد و اكنون كه ابعاد دانشها گسترده و فضاى پژوهش نيز بسيار وسيع شده است, دامنه بحث و كاوش درباره قرآن مجيد نيز بسيار فراخ تواند بود. براى سامان دادن پژوهشهاى گونه گون درباره قرآن, يكى از مقدمات لازم, شناسايى منابع كار و پژوهشهاى ديگران است. دانشگاه امام صادق (ع) با توجه به اهميّت اين كار, تحت رياست عاليه حضرت آيت الله مهدوى كنى و با همت جناب آقاى بكائى و با همكارى تنى چند از استادان و دانشجويان آن دانشگاه و نيز فاضلان حوزه علميه قم, طرح كتابنامه بزرگ قرآن كريم را پى نهاده است كه اكنون بيش از يكسال است با تمام توان در اين جهت مى كوشد.
محدوده پژوهش, تمام تحقيقات و بررسيهاى قرآنى است در طول تاريخ فرهنگ اسلامى. منابع آن, فهرستهاى كتابهاى خطّى, چاپى, كتابنامه ها و آثار رجالى و شرح حالنگارى. آثارى كه فيش بردارى شده و بررسى مى شود به ترتيب الفبا (با در نظر گرفتن حرف اوّل و دومّ و سوّم) خواهد بود و پس از پايان آنچه گردآمده, فهرستهاى فنى و موضوعى آن ارائه خواهد شد. مسؤولان كتابنامه از تجربه ها و رهنمودهاى كتابشناسان و مراكزى كه بدين مهم اشتغال دارند, بهره گرفته و مى گيرند و به لحاظ گستردگى دامنه تحقيق و جايگاه والاى اين پژوهش كه در آستانه قرآن و براى خدمت به فرهنگ قرآنى است, چشم به راه يارى قرآن پژوهان, كتابشناسان و آگاهان از فن اطلاع رسانى هستند.
دفتر كتابنامه بزرگ قرآن اميدوار است با بهره ورى از راهنماييها و ياريهاى پژوهشيان, فهرستى كارآمد و سودمند و شايسته قرآن را عرضه كند. 2.تاريخ اجتماعى ـ فكرى شيعيان اثنى عشرى هند
سيد اطهر عباس رضوى
ترجمه مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى (واحد ترجمه)
ارتباط ديرينه فرهنگى ايران و هند, تأثير و تأثرات متقابل علما و انديشوران حوزه هاى علميّه اين دو منطقه, از جمله مسائلى است كه در اين كتاب به تفصيل مورد بررسى قرار گرفته است. مؤلف محترم كه از متفكران و نويسندگان برجسته آن ديار است با بررسى محقّقانه, وضع شيعيان هند, تأليفات آنان در فلسفه, ادبيّات و علوم ديگر, شرح زندگانى عالمان آنجا, مراسم عزادارى و ديگر مسائل اجتماعى و فرهنگى آن كشور را با حوصله شايان تقديرى تحقيق كرده و اثر سودمند و كارآمدى را سامان داده است.
مؤلف براى سامان دادن به پژوهش خود, از دهها منبع كهن بهره گرفته و در جستجو از منابع از آثار خطّى, ميكروفيلمهاى كتابخانه ها و مراكز مهم علمى جهان و نيز كتابخانه هاى شخصى مانند كتابخانه مولانا سيد على ناصر عبقاتى در نصير لكنهو دريغ نورزيده است.
استفاده از منابع و متون اصيل تشيع مانند: رجال كشى, فهرست شيخ, رجال نجاشى و آثار ارزشمند ديگرى چون آثار الخوانين, تذكرة الملوك, بساطين السلاطين, مآثر العلماء و… بر اهميت و استوارى مطالب كتاب افزوده است.
اين كتاب در دو جلد و به زبان انگليسى, مجموعاً در 1350 صفحه به سال 1986 به همّت انتشارات (دارالمعرفه) در استراليا به چاپ رسيده است. ترجمه كتاب را, واحد ترجمه و روابط بين الملل, مركز تحقيقات و مطالعات اسلامى وابسته به دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم به عهده دارد. 3.جواهر الكلام فى شرح شرايع الأسلام
شيخ محمد حسن نجفى
تحقيق مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى, وابسته به دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم
جواهر الكلام, اثر جاودانه و گرانقدر شيخ الفقهاء و المجتهدين مرحوم شيخ محمدحسن نجفى ـ كه اينك از مهمترين متداولترين منابع فقيهان در بحثهاى عالى اجتهاد است ـ مشهورتر از آن است كه نيازمند تعريف و توضيح باشد. بسيارى از فقيهان, عالمان و پژوهشگران از جمله, علّامه عاليقدر شيخ آقا بزرگ تهرانى آن را در گستردگى, ژرفايى, استوارى و نقد و بررسيهاى پژوهشگرانه عديم النظير دانسته اند (الذريعه, ج5, ص277). جواهر مكرّر به چاپ رسيده است و چاپ 43 جلدى آن كه به همت تنى چند از استادان و محققان تصحيح و تحقيق شده است نيز بارها در ايران و لبنان چاپ و منتشر شده است. با اين همه جواهر به چاپى منقح, روزآمد, با تخريج اقوال و آراء و فهارس فنّى و ديگر امور لازم, نيازمند است. خوشبختانه مدتهاست كار پژوهش و تصحيح آن در مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى با شركت بيش از 25 تن از فاضلان و محققان آغاز شده است. شيوه تحقيق
كار تصحيح و پژوهش اين كتاب در تمام مراحل, گروهى انجام مى پذيرد; بدين سان:
الف) ويرايش متن, علامت گذارى بر اساس اصول و قواعد دقيق.
ب) مقابله و تصحيح متن بر اساس نسخه هاى معتمد و نسخه هاى چاپى.
ج) استخراج آيات, احاديث و ارجاع به منابع كهن همچون: كتب اربعه و ديگر منابع حديثى و ضبط دقيق اختلافها و ارجاع به مصادر و نشان دادن مواضع آنها.
د) استخراج اقوال. در اين بخش تمام اقوال ـ مصرّح و غير آن ـ استخراج مى شود; مانند اينكه در متن آمده باشد قيل, فى محل …, به قال بعض الفقهاء و ….
در جواهر, گاهى نسبتهايى ديده مى شود كه با متن اصلى همخوانى ندارد. در اين موارد متن مرجع, عيناً در پانوشت خواهد آمد.
هـ) توضيح اصطلاحات, لغتهاى مشكل, اماكن, قبايل و….
و) تنظيم انواع فهرست:
1) فهرست ترتيبى موضوعات, 2 ـ فهرست الفبايى, 3 ـ فهرست جايها, تبارها, 4 ـ فهرست روايات, 5 ـ فهرست آيات, 6 ـ فهرست اشعار و امثال, 7 ـ اصطلاحات همراه با توضيح, 8 ـ اعلام و رجال, 9 ـ قواعد فقهى كه مورد استناد واقع شده است, 10 ـ مصادر تحقيق, 11 ـ كتابهاى ياد شده در متن, 12 ـ فهرست واژه هاى توضيح داده شده در متن و پانوشت. نسخه ها:
1 ـ نسخه اى معتمد (به جز خمس, صوم, حج, جهاد, امر به معروف) كه بين سالهاى 1257 ـ 1265 نگاشته شده است. اين نسخه به همّت يكى از برجسته ترين شاگردان مؤلف با نسخه مصحّح مؤلف مقابله و تصحيح شده, مؤلف بزرگوار بر آن بلاغى نگاشته است كه نشان دهنده علاقه خاص صاحب كتاب به شاگرد است.
2) اين نسخه نيز به همت يكى ديگر از شاگردان برجسته مؤلف بين سالهاى 1249 ـ 1254 كتابت شده است. در آغاز جزيى از آن اجازه اجتهاد صاحب جواهر به اين شاگرد و نيز اجازه تصرّف در امور حسبيه به خطّ و مهر صاحب جواهر ديده مى شود.
3) نسخه اى كامل نگاشته شده در حيات مؤلف, با دقت تمام كه در پايان اجزاء آمده است: (بلغ مقابلة على نسخة المصنف سلمه الله تعالى) و يا (بلغ مقابلة و تصيحاً على نسخة المؤلف متّعنا الله ببقائه بحق محمد و آله …)
4) نسخه اى حاوى كتاب زكاة,خمس, صوم نگاشته شده به سال 1231.
5) نسخه كامل نگاشته شده بين سالهاى 1255 ـ 1265 و مقابله شده با نسخه مؤلف با نظارت و اشراف جمعى از شاگردان وى.
بخش عظيمى از كار مقابله, تحقيق و تخريج اين كتاب پايان يافته و پيش بينى مى شود كه با تحقيقى گسترده در 60 جلد عرضه شود. مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى, اظهار اميدوارى كرده است كه جلد اوّل آن را در آينده اى نزديك براى اظهار نظر فقيهان و محققان عرضه كند و با بهره ورى از نقدها و ديدگاههاى استادان در هر چه بهتر عرضه كردن اين اثر گرانسنگ بكوشد. 4.المعجم المفهرس لألفاظ من لايحضره الفقيه
محمدى
(كتاب من لايحضره الفقيه) معروفترين و بزرگترين كتاب شيخ صدوق است. اين يكى از (كتب اربعه) و در مجموعه هاى حديثى از جايگاه بلندى برخوردار است. علّامه بحرالعلوم مى گويد:
(برخى از بزرگان فقها احاديث (من لايحضره الفقيه) را با توجه به برترى قدرت حفظ و حسن ضبط صدوق در روايت و تأخر آن از (كافى) ونيز از آن روى كه صدوق, صحت احاديث كتاب را ضمانت كرده است و… بر كافى ترجيح مى داده اند (رجال بحرالعلوم, ج3, ص300).
(كتاب من لايحضره الفقيه) بر اساس شمارش صاحب حدائق (566 باب و 5963 حديث) دارد. از اين احاديث 3913 حديث آن مسند و 2050 حديث آن مرسل است. (لؤلؤة البحرين, ص395) جناب آقاى محمّدى با توجه به اهميت و عظمت كتاب و در جهت سهل الوصول ساختن مطالب و محتواى آن به تنظيم و تأليف واژه يابى دقيق و استوار با ويژگيهاى زير, همت گماشته اند:
تمام واژه هاى حديث آمده و سعى شده است كه جمله ها تام و مفيد و به اصطلاح (يصح السكوت عليها) باشد. آدرسها بر مبناى جلد, صفحه, باب و حديث مسلسل تنظيم گرديده است. آيات مستشهده كتاب, جداگانه فهرست شده و به عنوان ضميمه خواهد آمد. كارآمدى و سودمندى اين فهرست براى پژوهشگران روشن است.
مى دانيم كه از جمله چاپهاى معروف و متداول (من لا يحضر) يكى چاپ چهار جلدى آن به تصحيح و تحقيق سيد حسن خرسان است كه به همت (دارالكتب الإسلاميه) نشر يافته و بارها در ايران و بيروت افست شده است. ديگر, چاپ منقح و دقيق استاد على اكبر غفّارى است كه از سوى (دفتر انتشارات اسلامى) در قم افست شده است. آقاى غفّارى با دستيارى تنى چند از عالمان, آن را ترجمه و برخى از روايات را شرح كرده و در 6 جلد منتشر نموه اند . با اين معجم از تمام اين چاپها و نيز شرح مهم و سودمند مولى محمد تقى مجلسى (مجلسى اوّل) ـ كه (روضة المتّقين) نام دارد ـ مى توان بهره برد.
تنظيم واژه ها بر اساس موادّ كلمات است, كه تمام واژه ها به ترتيب ويژه اى پس از ضبط ماده آمده است. معجم جناب محمّدى دقيق و كارآمد است. اميدواريم نشر آن ديرى نپايد و در آينده اى نزديك در اختيار محققان قرار گيرد. 5.الهداية القرآنية الى الولاية الأمامية)
سيد هاشم بحرانى
تحقيق واحد تحقيقات بنياد بعثت
اين كتاب ـ چنانكه از نام آن پيداست ـ تفسير و تبيين آياتى است درباره ولايت و امامت ائمه ـ ع. مؤلف, اين كتاب را پس از (الهادى و مصباح النادى) و (البرهان) نوشته است. وى 250 مورد قرآنى را با احاديث اهل البيت از كتب روايى, مانند كتب اربعه و… استخراج كرده و بر اساس سوره ها تنظيم نموده و ذيل آيات, روايات را بدون هيچ گونه اظهار نظرى آورده است.
كتاب بر اساس دو نسخه تصحيح و تحقيق شده است:
1) نسخه اى نگاشته شده به تاريخ 1191 هجرى 2) و نسخه ديگر, نگاشته شده به تاريخ 1312 هجرى كه اين هر دو نسخه از گنجينه كتابهاى خطى آستان قدس است.
در تحقيق كتاب, آيات و روايات استخراج شده و روايت با ارجاع به كهنترين منابع ثبت و ضبط مى شوند. توضيح رجال اسناد, واژه هاى ديرياب متن احاديث و ويرايش و تنظيم دقيق متن نيز از جمله تلاشهاى محققان است.
مراحل استخراج, مقابله, و تصحيح كتاب به پايان رسيده است و اينك تحقيق نهايى آن مراحل پايانى را مى گذراند. 6.حلية الأبرار فى احوال النبّى و اوصيائه الأطهار
سيد هاشم بحرانى
تحقيق بنياد معارف اسلامى قم
حلية الأبرار از آثار گرانقدر و شايان توجه مرحوم علامه سيدهاشم بحرانى است كه در 13 (منهج) به شرح زندگانى پيامبر و ائمه اطهار پرداخته و حاوى حدود 2300 حديث است. منهج اوّل در شرح حال پيامبر بزرگوار ـ ص ـ كه در هفتاد باب تنظيم شده است و منهجهاى ديگر با ابواب بسيار, گزارشگر زندگى ائمّه ـ ع ـ هستند, تا منهج سيزدهم كه درباره امام زمان ـ ع ـ است با پنجاه و چهار باب.
اين كتاب به سال 1397 در قم منتشر شده است. امّا چاپ منقح و چشم نواز و استوار آن, اينك با تصحيح و تحقيق عالم وارسته حضرت حجة الإسلام و المسلمين حاج شيخ غلامرضا مولانا بروجردى و همت بنياد معارف اسلامى در دست اقدام و نشر است.
كتاب بر اساس نسخه هاى معتمد و ارزشمند از كتابخانه هاى غرب همدان, آستان قدس و فيضيه, مقابله, تصحيح و تحقيق شده است. و محقق بزرگوار افزون بر استخراج مصادر احاديث و تطبيق روايات با مصادر, به رجال اسناد رسيدگى كرده و آنها را تصحيح نموده است. اين كتاب با فهارس فنى, در نهايت در 6 جلد منتشر خواهد شد كه اكنون جلد اوّل آن زير چاپ است و به زودى نشر خواهد يافت. 7.رسائل المحقق الكركى
تحقيق محمد حسّون
رساله هاى كوتاه و بلند عالمان در ميان آثار مفصل آنها از جايگاه ويژه اى برخوردارند. دقت و استوار نگارى در اين رساله ها گاه به مراتب بيشتر از نگاشته هاى دراز دامن است. بسيارى از عالمان بنا به در خواستها و يا احساس نيازها موضوعاتى را در نوشته هايى كوتاه نگاشته اند كه بخش عظيمى از ميراث فرهنگى ما را تشكيل مى دهند.
مرحوم محقق كركى ـ مشهور به محقق ثانى ـ از قلّه هاى افراشته فقه و فقاهت و از عالمان برجسته تشيع از اين گونه رسائل فراوان دارد. آقاى حسّون اينك سالهاست كه به جمع و تدوين و تصحيح و تحقيق اين رسائل همت گماشته اند. حدود دو سال پيش اوّلين جلد از اين مجموعه را شامل 7 رساله: الرسالة النجميه, الرسالة الجعفريّه, رسالة فى صلاة الجمعه, رسالة صيغ العقود و الايقاعات, الرسالة الرضاعيه, رسالة قاطعة اللجاج فى تحقيق الخراج تصحيح و تحقيق كردند كه به همت كتابخانه مرحوم آيت الله العظمى مرعشى چاپ و منتشر شد. سپس با فاصله كوتاهى 23 رساله ديگر را نيز تصحيح و تحقيق كردند كه كتابخانه ياد شده به نشر آن همّت گماشت.
اكنون جلد سوّم اين مجموعه را در دست نشر دارند شامل پنج رساله:
1) رساله طريق استنباط الأحكام. نوشتارى است كوتاه در بيان شيوه استنباط احكام و مبانى آن.
2) حاشيه على المختصر النافع. بخش ميراث
3) فتاوى المحقق الكركى. محقق ـ رضوان الله عليه ـ به لحاظ موقعيت اجتماعى و سياسى ويژه اى كه داشت مرجع و ملجأ مردم در احكام فقهى و مسائل شرعى بوده است. آنچه در اين رساله آمده است پاسخهايى است به سؤالهاى مردم در مسائل شرعى و اعتقادى.
4) اثنتاعشرمسأله. مجموعه 12 سئوالى است كه عالمان نجف به سال 929 قمرى فرستاده اند و محقق پاسخ گفته است.
5) شرح الفيه شهيد اوّل ـ رضوان الله عليه.
آقاى حسّون به مجموعه اى در كتابخانه مركزى دانشگاه تهران دست يافته اند كه در ضمن آن پنج رساله از محقق كركى بوده است: 1) رسالة صيغة العقد المنقطع 2) رسالة العقد الدائم و المنقطع 3) مسائل فقهيّه 4) رسالة آداب السفر 5) بعض البنود الفقهيه, شامل برخى از مسائل فقهى مانند نماز شب, خطبه نكاح و….
آقاى حسّون در منابعى از شرح حالها نام رسائلى را ديده اند كه نسخه هاى آنها را نيافته اند, نام آن رساله ها را مى آوريم تا اگر كتابشناسان و محققان از وجود آنها نشانى دارند وى را مطلع سازند:
1) رسالة السبحه 2) رسالة الخبائز 3) رسالة أحكام السّلام والتحيّه 4) الرسالة المنصوريّه 5) رسالة تعريف الطهاره 6) الرسالة الكريّه 7) رسالة الجيره 8) رسالة تعقيبات الصلاة 9) رسالة اثبات الرجعه 10) رسالة فى الارث 11) بيع المعاطاه 12) دراية الحديث 13) شرح الفرائض النصيريه 14) رسالة فى قلنسوة الحرير و الديباج 15) المطاعن المجرميّه فى ردّ الصوفيّه 16) جدول فى شكيات الصلاة 17) حل ملك اليمين 18) رسالة فى الآداب و السنن 19) تطهير الأوانى
آقاى حسّون از رسائلى ديگر ياد كرده اند كه در ميان مجموعه هاى خطّى كتابخانه هاى ايران نسخه دارد, امّا يا تا كنون بدانها دست نيافته اند و يا در انتسابشان ترديد دارند:
1) اجوبة المسائل الفقهيّه 2) رسالة فى النيه 3) رسالة فى الميراث 4) رسالة فى مسألة الاعراض عن الشي 5) رسالة فى مسألة اقرار المريض بماله لغيره 6) رسالة فى وجوب الطهاره للمس كتاب الله 7) رسالة فى اصول الدين و فروعه 8) رسالة الصوم 9) رسالة فى تصرف المشترى فى زمن الخيار 10) رسالة عمليه 11) رسالة فى صلاة المسافر 12) معانى افعال الصلاة . 8.عيون اخبار الرضا
محمد بن على بن بابويه, معروف به صدوق
تحقيق مؤسسه تحقيقات امام خمينى
عيون اخبار الرضا از آثار گرانقدر و سودمند محدثّ صدوق و فقيه بلند پايه, محمد بن على بن بابويه, معروف به صدوق است. روايات اين كتاب ـ چنانكه نام زيباى آن گوياست ـ يكسره از امام على بن موسى الرضا ـ ع ـ است و به گفته محمد معصوم شيرازى: (و فى الجمله كتاب عيون اخبار الرضاء شفاء عيونست). عالمان و محدثان, جايگاه بلند اين درّ ثمين را ستوده اند و به عظمت و والايى آن توجه داده اند; از جمله محدث و مورخ بزرگوار, ابوالحسن اربلى مى گويد:
فوائد اين كتاب فراوان, چشمه هاى اخبار آن جوشان, و چگونگى محتواى آن دليل اثبات محتوايش تواند بود ….
عيون اخبار الرضا بارها چاپ شده و چندين بار به فارسى گردانيده شده است. (ر.ك: الذريعة, ج4, ص120 و ج13, ص375; الإيرانيون و الأدب العربى, ج3, ص150 ـ 151.)
نابسامانى برخى چاپها و كاستيها از يكسو, و لزوم چاپى محقق و منقح, روزآمد و استوار به همراه فهرستهاى فنى براى سودمند ساختن هر چه بيشتر آن از سوى ديگر, باعث شده تا (مؤسسه تحقيقات امام خمينى ـ ره) به تصحيح و تعليق آن همت گمارد.
نسخه هاى معتمد
1) نسخه دانشگاه تهران, نگاشته شده به سال 576. 2) نسخه مدرسه عالى شهيد مطهّرى, نوشته شده به سال 875, 3و4) نسخه هاى كتابخانه آستان قدس رضوى, نگاشته شده به سال 881 و 970, 5 ـ 9 نسخه هاى كتابخانه آيت الله العظمى مرعشى, نوشته شده به سال 962 و 980 و 1077 و 1077 و 1086, و بالأخره نسخه چاپى آن به چاپ سنگى به سال 1275.
محققان در گزينش متن از آن روى كه هيچكدام از نسخه ها را به دور ازاغلاط نيافته اند, شيوه تلفيق را پيشه ساخته اند تا متنى استوار و به دور از تصحيف و تحريف عرضه كنند. ابواب كتاب را شماره گذارى كرده اند كه بر اساس نسخه 9, مجموعاً 139 باب است و هماهنگ با آنچه مؤلف در مقدمه آورده است.
تمام احاديث كتاب شماره گذارى شده و تا آنجا كه ممكن بوده است, همگونيهاى روايات با مجامع روائى ديگر, بويژه آثار مؤلف نشان داده شده است. افزون بر آنچه آمد, عبارات مبهم شرح شده و مواردى از متن با توجه به شرحهاى كتاب در پانوشتها, توضيح داده شده است. همچنين شرح حال كوتاهى از اعلام متن نوشته شده و ابهامها و تصحيفها با توجه متون رجال, زدوده شده است. شهرها, آباديها, تبارها و اصطلاحات متن نيز به اجمال توضيح داده شده است. پايان بخش كتاب فهرستهاى فنّى آن خواهد بود; شامل: اعلام, جايها, حادثه ها, تبارها, مذهبها و آغاز روايات و آيات و هر آنچه محققان را در بهره ورى از كتاب يارى خواهد رساند. جلد اوّل كتاب به زودى در ضمن انتشارات كنگره جهانى حضرت رضا ـ ع ـ منتشر خواهد شد. 9.رسائل الشهيد الثانى
تحقيق گروهى از فاضلان
آثار موجود شهيد ـ رضوان الله عليه ـ را به لحاظى مى توان به دو قسم تقسيم كرد:
الف) آثارى كه از نظر كمّى بيش از يك رساله و در حدّ كتاب است, كه به صورت مستقل قابل چاپ و نشر خواهد بود.
ب) رساله ها و نوشته هاى كوتاهى كه در حد يك كتاب نيست و نشر جداگانه را بر نمى تابد.
اكثر قريب به اتفاق قسم اوّل تا كنون يا با تصحيح و تحقيق چاپ و منتشر شده است و يا اكنون در دست تحقيق و نشر است. گرچه بسيارى از آنها به خاطر چاپ سنگى و يا ضعف تصحيح و تحقيقشان, نيازمند كارى دوباره اند. و برخى هم مانند حاشية الشرايع و حاشيه النافع فى مختصر الشرايع به هيچ روى چاپ نشده اند, و تا كنون كسى مشغول تصحيح آنها نشده است.
اينك آقايان رضا مختارى, شيخ احمد عابدى, شيخ حسين شفيعى, و سيد ابوالحسن مطلّبى همت ورزيده اند كه تمام رسائل موجود شهيد را با نظم و ترتيبى جالب و تحقيقى استوار و مناسب, به گونه اى روزآمد با تخريج آيات, روايات, اقوال, توضيحات لازم و فهارس فنّى در دو يا سه جلد منتشر كنند.
از جمله اين رساله ها كه تا كنون نسخه يا نسخه هايى از آنها به دست آمده و در دست تصحيح است مى توان از اينها نام برد: (با اين توضيح كه برخى از اين رساله ها به طور سنگى يا غير سنگى چاپ شده, برخى هم مطلقاً به چاپ نرسيده است. براى مشخص بودن اين تعداد, در كنار نام رساله هاى چاپ نشده علامت ستاره گذاشته ايم):
* 1 ـ تقليد الميت;
* 2ـ تخفيف العباد في بيان احوال الاجتهاد;
3 ـ الاقتصاد و الإرشاد الى طريقة الاجتهاد;
4ـ الرسالة الاسطنبولية في الواجبات العينية;
5ـ رسالة في العدالة;
* 6ـ رسالة في النية;
7ـ وجوب صلاة الجمعة;
8ـ الحث على صلاة الجمعة;
9ـ خواصّ يوم الجمعة;
*10ـ مناسك الحج;
* 11ـ نيات الحج و العمرة;
*12ـ احكام الحج و العمرة;
* 13ـ فتاوى المختصر (الفوائد الفقهيه);
14ـ حكم ماء البئر;
15ـ اليتقنّ بالطهارة و الحدث و الشك في المتأخر منهما;
16ـ الحدث الاصغر أثناء غسل الجنابة;
17ـ نتائج الافكار في حكم المقيمين في الأسفار;
18ـ ميراث الزوجة;
19ـ الحبوة و احكامها;
20ـ طلاق الغائب;
* 21ـ فائدة في معرفة سمت القبلة من الشام إلى مكّة;
22ـ شرح حديث الدنيا مزرعة الآخرة;
*23ـ تحقيق الإجماع في زمن الغيبة;
24ـ وصية نافعة;
25ـ مخالفة الشيخ الطوسي ـ قدس سرّه ـ لاجماعات نفسه;
26ـ أجوبة مسائل المازحية;
* 27ـ أجوبة مسائل ابن فروّج;
* 28ـ أجوبة مسائل ابن زمعة المدني;
* 29ـ أجوبة المسائل السماكية;
* 30ـ أجوبة مسائل النجفية;
* 31ـ أجوبة مسائل شكربن حمدان;
*3 2ـ تفسير آية البسملة;
* 33 ـ حاشية الألفية;
* 34ـ شرح الألفية (بجز المقاصد العلية است);
* 35ـ حاشية خلاصة الاقوال في علم الرجال; (به طور مستقل چاپ نشده ولى به طور پراكنده در كتابهاى مختلف از آن نقل شده است).
* 36ـ فائدة في الإرث (غير از ميراث الزوجة, و رسالة حبوه است).
* 37ـ إجازه الشهيد الثانى للشيخ ابراهيم بن على بن عبدالعالى الميسي;
* 38ـ إجازه الشهيد الثانى للشيخ احمد الحلّى.
39ـ إجازه الشهيد الثانى للسيّد علي بن الصائغ الحسينى الموسوى;
* 40ـ إجازه الشهيد الثانى للسيّد علي بن الصائغ الحسينى الموسوى; (بجز اجازه قبلى است)
* 41ـ اجازة الشهيد للسيد على بن الصائغ الحسينى الموسوى (غير از دو اجازه قبل است)
42ـ إجازة الشهيد للشيخ تاج الدين بن الشيخ هلال الجزائرى;
43ـ إجازة الشهيد للشيخ حسين بن عبدالصمد والد الشيخ البهائى;
44ـ إجازة الشهيد للشيخ محمود بن محمد اللاهجانى الجيلانى;
45 إجازة الشهيد للشيخ عزّ الدين حسين بن زمعة المدنى;
46ـ إجازة الشهيد للشيخ سلمان بن محمد بن محمد الجبعى العاملى;
* 47ـ إجازة الشهيد للسيد عطاء الله بن السيد بدر الدين حسن الحسينى الموسوى;
48ـ إجازة الشهيد للسيد جمال الدين الحسن بن نور الدين على الشهير بابن أبى الحسن
49ـ إجازة الشهيد لحسين بن مسلم الشهير بابن شعير العاملى;
* 50ـ فائدة فى طرق رواية الشهيد الثانى للصحيفة السجادية و فائدة فى طريق روايته لتهذيب الاحكام.
البته برخى از اجازاتى كه ذكر شد, اجازه مبسوط نيست بلكه انهاء كتاب به خط شهيد است كه پس از خواندن شاگردى نزد وى يا سماع آن, برايش نوشته است. مجموع اين آثار ـ و هر چه جز اينها به دست آيد ـ إن شاء الله با عنوان ( رسائل الشهيد الثانى) در دو يا سه مجلد منتشر خواهد شد. خواهشمنديم كسانى كه نسخه هاى خطى معتبر از اين رساله ها در اختيار دارند به مصححان اطلاع دهند. از همه كسانى كه نسخه هاى خطى اين رساله ها را در اختيار مصححان نهاده اند بخصوص از سرپرست محترم كتابخانه آيت الله العظمى مرعشى نجفى ـ قدّس سره الشريف ـ و جناب حجت الاسلام و المسلمين آقاى سيد محمدعلى روضاتى, و خانم حورا نصيرى امينى فرزند فاضل گرامى جناب آقاى فخر الدين نصيرى امينى, صميمانه سپاسگزارى مى شود.