معرفيهاى گزارشى‌


كليات‌
فهارس مجمع الفائده و البرهان‌
(چاپ اوّل: قم، كنگره بزرگداشت مقدس اردبيلى، 1375). 651 ص، وزيرى.
مجمع الفائده و البرهان اثر گرانسنگ فقهى محقق اردبيلى، به همت تنى چند از عالمان حوزه علميه قم، همراه با تحقيق و تصحيح، نشر يافته است (چگونگى تصحيح را بنگريد: آينه پژوهش، ش 39، ص 43)
اين كتاب فهرستهاى گونه‌گون و كارآمد آن مجموعه عظيم فقهى است كه كنگره بزرگداشت محقق اردبيلى سامان داده است. فهارس آيات قرآن، احاديث، اعلام، كتابها، جايها، خوردنيها و نوشيدنيها، گياهان، كانها و سنگها، و ژنها و ابزار توزين، روزها و حادثه‌ها، پوششها و زينتها، فرقه‌ها، نحله‌ها، طايفه‌ها و اشعار. كلام و فلسفه‌
فلسفه كانت‌
يوسف كرم، ترجمه محمد محمد رضايى، تهيه مركز اطلاعات و تحقيقات اسلامى. (چاپ اوّل: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم، 1375). 128 ص، وزيرى‌
مؤلف در اين كتاب در ضمن سه فصل به بررسى و نقد زندگانى و فلسفه كانت پرداخته است. در فصل اوّل، از زندگانى كانت سخن رفته است و در فصل دوم از نقادى عقل نظرى. فصل سوم ويژه نقادى عقل عملى است. مؤلف در پايان هر بخش به نقد و بررسى مطالب فصل پرداخته و چگونگى دلايل فلسفه كانت را نمايانده است. مترجم محترم افزون بر ترجمه و متن و مقدمه‌اى كوتاه در شرح حال و چگونگى محتواى كتاب، گاه توضيحاتى نيز بدان افزوده است و در پايان، بحثى پى نهاده است در مقايسه برهان وجودى فلاسفه غرب با برهان صديقين فلاسفه اسلامى.
رسائل‌
سيد سعيد أختر الرضوى. (چاپ اوّل: قم، مؤسسه انتشارات انصاريان، 1416) 96 ص، رقعى‌
مجموعه‌اى فراهم آمده از سه بحث، كه عبارتند از «بدأ»، «تقيّه» و «عدم تحريف قرآن» كه مؤلف با نگاهى كوتاه بدان رسيدگى كرده است.
كتاب مختصر است امّا دقيق و در صفحات اندك به اهم مباحث اين موضوع پرداخته است.
دراسة عامة فى الأمامة
ابراهيم امينى، ترجمه كمال السيد. (چاپ اوّل: قم، انتشارات انصاريان، 1417). 279 ص، وزيرى.
ترجمه‌اى است روان و گويا از كتاب ارجمند «مسائل كلى امامت» به خامه آيت اللَّه ابراهيم امينى؛ مؤلف بزرگوار در ضمن شش فصل مسائل كلى امامت را تنقيح كرده است.
در فصل اوّل، امامت معنا شده و جايگاه آن بر اساس آيات و روايات در فرهنگ اسلامى تبيين شده است. در فصل دوم، امامت و رهبرى از ديدگاه عقل بررسى شده و در فصل سوم مسأله «عصمت» به بحث نهاده شده و در فصل چهارم، موضوع علم امام بررسى شده است. فصل پنجم عهده‌دار بحث از اعجاز است و در فصل ششم، چگونگى انتخاب امام تحليل شده است.
بحث آزاد در اسلام‌
محمد محمدى رى شهرى. (چاپ سوم: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1375). 207 ص، رقعى‌
اين كتاب مجموعه‌اى است از دوازده مناظره كه در ضمن آن، امامان (ع) با برخى از دگرانديشان درباره موضوعات مختلف به بحث پرداخته‌اند. مؤلف در ضمن مقدمه‌اى كوتاه، از اهميت بحث آزاد و توجه بدان در تنقيح و عرضه مسائل اعتقادى سخن گفته است.
*55* امام چهارم (ع) و حسن بصرى، امام صادق (ع) و ابوحنيفه، امام رضا (ع) و زنديق، امام صادق (ع) و دانشمند مادى، عناوين برخى از مناظره هاست.
نافذة على قضايا الأسلام‌
ابراهيم امينى، ترجمه كمال السيد. (چاپ اوّل: قم، مؤسسه انتشارات انصاريان، 1417). 382 ص، وزيرى.
حضرت آيت اللَّه امينى كتابى پرداخته‌اند در شناخت اسلام با نثرى روان، محتوايى پخته و سطحى فهميدنى براى خواننده متوسط الحال، با عنوان «آشنايى با مسائل كلى اسلام» اين كتاب ترجمه آن اثر خواندنى است كه پيشتر از آن ياد كرده‌ايم و چگونگى محتوا و اهميت كتاب را باز گفته‌ايم (آينه پژوهش، ش 38، ص 80).
الحاشيه على الهيات الشرح الجديد على التجريد
محقق اردبيلى، تحقيق احمد عابدى. (چاپ اوّل: قم، كنگره بزرگداشت مقدس اردبيلى، 1375). 584 ص، وزيرى‌
اين كتاب از جمله آثار ارجمند و دقيقِ كلامى محقق اردبيلى است در شرح و بعضاً نقد يكى از مهمترين شرحهاى كتاب ارجمند تجريد الأعتقاد. پيشتر بتفصيل از چگونگى اين كتاب و تحقيق آن سخن رفته است (ر.ك: آينه پژوهش، ش 39، ص 34).
معراج از ديدگاه قرآن و روايات‌
محسن اديب بهروز. (چاپ اوّل: تهران، مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامى، 1374). 188 ص، رقعى.
موضوع معراج، در سيره رسول اللَّه (ص) از مسائل مهم و بحث‌انگيز سيره است. اين كتاب پژوهشى درباره اين موضوع با نگاهى جامع به ابعاد مختلف آن، در فصل اوّل معناى واژه «معراج» تبيين گرديده است، و معناى اصطلاحى آن در ناگاههاى گونه‌گون گزارش شده است.
فصل دوم عهده‌دار اثبات معراج است با تفسير آيات و تحليل روايات و عرضه دلايل عقلى و گزارش آرا متفكران و متكلمان... .
در فصل سوم تعدّد معراج در سيره پيامبر اثبات شده و در فصل چهارم از زمان و مكان معراج گفتگو شده است.
فصل پنجم بررسى هدف از اين سفر ملكوتى است بر پايه روايات و بالاخره، فصل ششم با عنوان ره آورد سفر معراج از وجوب نمازهاى پنجگانه، و... سخن رفته است.
مؤلف كوشيده است مطالب را مستند عرضه كند و از كنار موضوع به سادگى نگذرد، و بر روى هم توانسته است پژوهشى شايسته را سامان دهد. فقه‌
با كاروان حج‌
محمدحسين ابراهيمى. (چاپ دوم: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1375). 103 ص، رقعى‌
مؤلف در ضمن سه فصل، برخى از مسائل و مباحث لازم و ضرورى را با بيان روان و سهل الوصل براى راهيان كوى دوست و حج گزاران گزارش كرده است. در فصل اوّل، تكاليف عملى در مسجد الحرام و مسجد النبى بحث شده است و در فصل دوم، از مكانهاى مقدس و اسرار آنها سخن رفته است. فصل سوم بحثى است كوتاه درباره برائت از مشركان و فلسفه زيارت از ديدگاه قرآن.
احكام بانوان‌
محمد وحيدى. (چاپ شانزدهم: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1375). 152 ص، رقعى‌
مؤلف در اين كتاب، مسائل شرعى مرتبط با بانوان را بر مبناى فتاوى امام خمينى (ره) و بر اساس كتابهاى تحرير الوسيله، عروةالوثقى، زبدةالأحكام، توضيح المسائل و برخى استفتاها به گونه‌اى سهل و خواندنى و كارآمد گرد آورده است. نشر گسترده آن دليلى است بر كارآمد و سودمندى كتاب و رها ساختن متكلّفان از پيچ و خمهاى عبارتهاى توضيح المسائل‌هاى معمولى و... .
احام پزشكان و مشاغل مرتبط به پزشكى‌
هادى حجّت و محمدهادى طلعتى. (چاپ اوّل: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1375). 160 ص، وزيرى‌
در اين كتاب، احكام شرعى مرتبط با مسائل پزشكى و چگونگى روابط پزشك با بيمار گزارش شده است. اثرى است سودمند و كارآمد. آنچه در اين نوشتار آمده است مستند است به فتاواى فقيهان بزرگ شيعه، حضرات آيات عظام: امام خمينى، گلپايگانى و اراكى (ره). متن، فتاواى امام (ره) است و اختلاف فتاواى آن بزرگواران در پانوشتها ياد شده است. كتاب تنظمى نيكو دارد و مجموعه مطالب در چهار بخش آمده است: احكام مشترك پزشكان، احكام برخى از تخصصهاى پزشكى، احكام برخى از اندامهاى بدن و احكام مشاغل مربوط به پزشكى. كتاب ضميمه‌اى دارد با عنوان «متن كامل استفتاآت» كه اگر استفتايى در متن كتاب نيامده و يا به صورت ناقص آمده است، در اين بخش به صورت كامل گزارش شده است.
مختلف الشيعه فى احكام الشريعه‌
حسن بن يوسف مطهّر. التحقيق: مركز الابحاث و الدراسات الاسلاميه (چاپ اوّل: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1375). وزيرى‌
هشتمين جلد از مجموعه فقهى ارزشمند «مختلف الشيعه» است به خامه آيت اللَّه على الاطلاق علاّمه حلّى. مركز مطالعات و *56* تحقيقات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم، به تحقيق و نشر آن همت گماشته است كه تحقيقى است استوار و دقيق. پيشتر از چگونگى اين تحقيق سخن رفته است (ر.ك: آينه پژوهش، ش 35، ص 27) اين جلد مشتمل است بر «كتاب النكاح و الطلاق و توابه».
مختلف الشيعه فى احكام الشريعه، ج 9
حسن بن يوسف مطهّر، التحقيق: مركز الابحاث والدراسات الاسلامية. (چاپ اوّل: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1375). 552 ص، وزيرى‌
اين جلد مشتمل است بر «كتاب العتق» و «كتاب الشهادات» با تحقيقى شايسته و چاپى منقح.
الحاشيه على مجمع الفائده و البرهان‌
وحيد بهبهانى. (چاپ اوّل: قم، كنگره بزرگداشت مقدس اردبيلى، 1375). 812 ص، وزيرى‌
محقق اردبيلى فقيهى است بزرگ و «مجمع الفائده» آن بزرگوار، از آثار فقهى شگرف است كه با توجه به ويژگيهاى آن، اگر نگوييم بى نظير، قطعاً كم نظير است. علامه وحيد بهبهانى نيز فقيهى است ژرف انديش، استوار گام و در نقد و تحليل داراى قدرت عظيم فكرى و منطقى.
اين مجموعه، حاشيه اين بزرگوار است بر مجمع الفائده آن بزرگوار، و در حقيقت، رويارويى دو ديدگاه در مسائل فقهى و سرشار از فوائد علمى و فقهى. مؤسسه علامه وحيد بهبهانى، اين كتاب را تصحيح و تحقيق كرده است. در اين تحقيق منابع اقوال بازيابى شده، روايات به منابع مهم روايى ارجاع شده و در ضمن مقدمه‌اى از شرح حال و آثار و انديشه آن دو بزگوار سخن رفته است. تحقيق كتاب پاكيزه است و تلاش محققان در سامان دادن اين اثر ستودنى است. قرآن و تفسير
اقتصاد در قرآن‌
محمدحسين ابراهيمى. (چاپ اوّل: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1375). 231 ص، رقعى‌
مؤلف در ضمن پنج فصل و يك پيش فصل، مباحثى همچون توليد، استهلاك سرمايه، توليد و مباحث مربوط به آن، توزيع، مصرف، رشد در اقتصاد، و واحدهاى اندازه‌گيرى كه در قرآن به كار رفته، را بررسى كرده است. اسراف، انفاق و اصول مهم در تجارت نيز از جمله مسائلى است كه در ضمن كتاب مورد توجه قرار گرفته است.
هزار موضوع، هزار آيه‌
جواد محدثى. (چاپ سوم: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1375). 87 ص، رقعى‌
در اين كتاب، هزار آيه درباره هزار موضوع معرفى شده است. عناوين بر اساس حروف الفبا تنظيم شده است و آنگاه بخشى از آيه آمده است. در پايان، موضوعات در ذيل عناوين كلى فهرست شده و به شماره‌هاى كتاب ارجاع داده شده است. عناوين چنين است: اعتقادى، اخلاقى - تربيتى، اجتماعى سياسى، فقهى، تاريخى، اقتصادى، اعلام و... .
زبدة التفاسير
على قاضى زاهدى گلپايگانى. (چاپ اوّل: قم، نشر حاذق، 1375). 325 ص، وزيرى اين كتاب دربر دارنده تفسير سوره حمد و 67 آيه از سوره بقره است. در آغاز كتاب، مقدمات بحث تفسير آمده است و در ضمن آن، از تواتر قرآن، اسامى قرآن، اختلاف قرائتها، قرّاء سبعه، آداب تلاوت، ظاهر و باطن در قرآن، تفسير و تأويل و... سخن رفته است.
الخطب المنبريه و مناسبات فى تاريخ الأسلام‌
(چاپ اوّل: قم، مؤسسه انتشارات انصارى، 1417). 82 + 187، رقعى‌
مجموعه‌اى از خطبه‌هاى حضرت امير(ع) در موضوعات مختلفى و نيز دعاهايى از حضرت سيد الساجدين(ع).
در پايان كتاب، حوادث و وقايع مهم بر اساس ماههاى قمرى گزارش شده است؛ و بدين سان، اين نوشته دستمايه‌اى است براى مبلغان و گويندگان.
زبدةالتبيان فى احكام القرآن‌
محقق اردبيلى. (چاپ اوّل: قم، كنگره بزرگداشت مقدس اردبيلى، 1375). 1404 ص، وزيرى‌
«زبدةالبيان» در جريان تفسير نگارى فقهى از محكمترين و بهترين آثار فقهى - تفسيرى است. (ر.ك: آينه پژوهش، ش 39، ص 68). زبده پيشتر چاپ شده بود و اكنون بر اساس هفت نسخه مقابله و تصحيح و تحقيق شده است. در اين تحقيق محققان فرايند پژوهش را با نسخه چاپى نيز سنجيده‌اند و برخى از حواشى آن چاپ را نيز آورده‌اند، منابع اقوال و روايات را نشان داده‌اند، فهارس سودمند و كارآمدى بدان افزوده‌اند و در مجموع، كتاب را با چاپى منقح و شايسته و تحقيقى، عرضه كرده‌اند.
الف حديث فى المؤمن‌
هادى نجفى. (چاپ سوم: قم، مؤسسه انتشارات اسلامى، 1375). 400 ص، وزيرى‌
مؤلف در اين مجموعه هزار حديث را درباره مؤمن و مسائل مرتبط با عنوان مؤمن گزارش كرده است، برخى عناوين چنين است: ابتلاء المؤمن، خصال المؤمن، علامات المؤمن، قلة عدد المؤمنين، المؤمن يجاهد نفسه و... .
*57* تاريخ‌
وسيلة الخادم الى المخدوم‌
فضل اللَّه روزبهان. (چاپ اوّل: قم، انتشارات انصاريان، 1375). 315 ص، وزيرى‌
اين كتاب با عنوان توضيحى «در شرح صلوات چهارده معصوم (ع)» از جمله كتابهاى مهم و تأمل برانگيز قرن دهم هجرى است. كتاب بر اساس نسخه موجود در كتابخانه آيت اللَّه نجفى مرعشى تصحيح و نشر يافته بود و اكنون با بازنگريهايى وسيع در مقدمه و متن و زدودن كاستيها انتشار يافته است. متن بر اساس مقابله با نسخه‌اى ديگر كه در كتابخانه مرحوم آيت اللَّه آخوند همدانى موجود است و جناب آقاى توكلى نسخه چاپ شده را با آن مقابله كرده است، براى بار دوم نشر مى‌يابد. هنگام نشر چاپ اوّل بتفصيل از اهميت و چگونگى كتاب سخن گفته‌ايم (آينه پژوهش، شماره 23، ص 78).
نخبةالبيان فى تفصيل سيدة النسوان‌
سيد عبدالرسول شريعتمدارى جهرمى. (چاپ اوّل: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1375). وزيرى‌
مؤلف در ضمن ده باب، بتفصيل از شخصيت و فضايل فاطمه اطهر (س) سخن گفته است. چگونگى خلقت، تاريخ ولادت، نامها و اوصاف حضرت، رشد و زندگانى در سايه پدر، جايگاه شخصيت وى در نگاه رسول اللَّه(ص)، تفسيرى دقيق از جمله بلند «فاطمه بضعة منى...»، برترى آن بزرگوار بر بانوان جهان، تفسيرى شايسته از آيه تطهير، عصمت حضرت زهرا(س) و چگونگى ازدواج حضرت با على(ع) از جمله مطالبى است كه در اين كتاب در پرتو احاديث بحث و بررسى شده است و بسيارى از پندارهاى راويان و مورخان، به دايره نقد ريخته شده است.
بنات النبى ام ربائبه؟!
جعفر مرتضى عاملى. (چاپ دوم: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1417 ق). 146 ص، رقعى‌
بر اساس گزارشهاى تاريخى، عثمان دو تن از دختران رسول اللَّه(ص) را بزنى داشت، از اين روى او را ذوالنورين! ناميده‌اند.
از ديرباز، اين مسأله مورد بحث بوده است كه آن دو، دختران رسول اللَّه(ص) بودند يا دختر خوانده‌ها و دخترهايى كه در خانه وى بزرگ شده بوده‌اند.
شيخ مفيد (ره) ديدگاه اوّل را پذيرفته است، و مؤلف نظر شيخ (ره) را نقد كرده است و براى اثبات ديدگاه دوم، قراين و شواهدى اقامه كرده است.
المبعث والمغازى
أبان بن عثمان الأحمر، به كوشش رسول جعفريان. (چاپ اوّل: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1417). 144 ص، وزيرى‌
جمع و تدوين كتاب «أبان بن عثمان» است؛ از كهنترين متون در سيره و تاريخ اسلام. كتاب در گذرگاه زمان از بين رفته است. آقاى جعفريان پراكندهاى آن را در نصوص مختلف يكجا گرد آورده و با مقدمه‌اى تحليلى در چگونگى آن، نشر داده است. (پيشتر مقاله‌اى مفصل درباره آن را نشر داده‌ايم؛ آينه پژوهش، شماره 35، ص 17).
اثبات الوصيه للأمام على‌
على بن حسين مسعودى. (چاپ اول: قم، انتشارات انصاريان، 1417 ق). 279 ص، رقعى‌
بى گمان، مسعودى كتابى داشته است با عنوان «اثبات الوصيه» و اين كتاب با اين عنوان بارها چاپ شده است با اين پندار كه اين كتاب همان اثر نگاشته مسعودى است. در دو بخش به اثبات وصايت و ولايت على(ع) پرداخته است بر اساس نصوص و گزارشهاى گونه گون؛ امّا انتساب اين متن به مسعودى بشدّت مشكوك است.
عمدةالطالب فى أنساب آل ابى طالب‌
جمال الدين احمد بن على، ابن عنبه (چاپ اوّل: قم، انتشارات انصاريان، 1417). 352 ص، رقعى‌
عمدةالطالب از جمله كتابهاى مهم و معتبر شناخت انساب آل ابى طالب(ع) است. اين چاپ، حروفچينى جديدى است با تصحيح متن و فهرستى در يادكرد خاندانها... .
معاً فى الغدير
محمدباقر الأنصارى. (چاپ اوّل: قم، انتشارات انصاريان، 1417). 70 ص، رقعى‌
گزارشى است تاريخى و تحليلى از حادثه غديرخم و بررسى ابعاد آن. تصويرى از واقعه غدير، نگاهى به اهداف خطبه غدير، پژوهشهايى درباره غدير، متن خطبه و نگاهى به عيد غدير... .
الفرقة الوهابيه فى خدمة من؟
السيد ابوالعلى التقوى. (چاپ اوّل: لبنان بيروت، الأرشاد للطباعة و النشر، 1417). 620 ص، وزيرى‌
مؤلف در اين كتاب نگاهى دارد تاريخى به چگونگى شكل‌گيرى جريان وهابيت در عربستان، و نقش دستهاى پنهان و پيداى سياست در رشد و توسعه خاندان آل سعود در آن ديار. زندگى محمد بن عبدالوهاب، چگونگى آغاز حركتهاى وى، همكارى با آل سعود و... با توجه به اسناد و مدارك بسيارى در اين كتاب گزارش شده است.
تحليل سيره فاطمة الزهراء(س)
على اكبر بابازاده. (چاپ اوّل: قم، انتشارات انصاريان، 1375). 278 ص، رقعى‌
مؤلف در سى فصل كوشيده است ابعاد مختلف زندگانى حضرت زهرا(س) را *58* بررسى كرده و نقطه‌هاى اوج اين زندگانى سرشار از طهارت، اقدام و عظمت را نشان دهد.
اهل بيت پيامبر(ص)، محبت اهل بيت، پدر و مادر فاطمه، دوران كودكى فاطمه، ازدواج با اميرالمؤمنين(ع)، در سوگ پدر و مادر، خانه دارى فاطمه، شوهردارى، سير در فضايل، زهد و قناعت، ايثار و بخشش، آموزش و پرورش، حيا و عفت، عصمت فاطمه(س)، فاطمه در ابعاد سياسى، خطبه‌هاى فاطمه و... از جمله عناوين كتاب است. مطالب، مستند است به منابع كهن فريقين و بر روى هم كتاب مطالبى خواندنى و گاه نگاههاى نو به برخى از مباحث دارد.
... اسمه احمد
كمال السيد. (چاپ اوّل: قم، انتشارات انصاريان، 1417). 160 ص، وزيرى‌
مؤلف در عنوان كتاب آورده است «و مبشراً برسول يأتى من بعدى اسمه احمد...» و بدين سان به موعود بودن رسول اللَّه در بيان رسولان الهى اشاره كرده است. كتاب گزارشى است گويا و خواندنى از زندگانى پيامبر(ص) در قالب داستان، داستانى تاريخى.
مؤلف كوشيده از يك سوى، شكل داستانى نگارش را حفظ كند و از سوى ديگر، از متن تاريخى بيرون نرود. بر روى هم كتاب آقاى كمال سيد اثرى است سودمند و خواندنى.
الخير اليقين فى سيرة اميرالمؤمنين(ع)
عبدالرسول الغفّار. (چاپ اوّل: قم، انتشارات انصاريان، 1417). 196 ص، رقعى‌
اين كتاب در دو بخش سامان يافته است؛ در بخش اوّل سيره على (ع) و فضايل آن بزرگوار به اختصار گزارش شده است با عناوين: عدله و مساواته فى الرعية، من زهده، اميرالمؤمنين على و القضاء بين حوارى، اميرالمؤمنين على(ع) و هاويه، كه گفتگوهاى هوشمندان و شجاعانه ياران على(ع) است در مناسبتهاى مختلف با معاويه و در بخش دوم، گزارش قصيده «اشباه» است، سروده مفجّع بصرى و شرح آن بر اساس منابع و مصادر روايى... .
فريادگر شهادت، يادنامه شهيد بزرگوار سيد عبدالكريم هاشمى نژاد
سيد احمد هاشمى نژاد. (چاپ اوّل: قم، مؤلف، 1375). 352 ص، اسناد + تصوير، وزيرى‌
خطيب برومند، نويسنده ارجمند، و به تعبير زيباى اين كتاب «فريادگر شهر شهادت» شهيد هاشمى‌نژاد، سخنوى چيره دست و مبلغى بى باك و فريادگرى نستوه بود كه در اوج خفقان و در تراكم سياهيها، هرگز از ابلاغ رسالت و ايفاى مسؤوليت باز نيستاد.
در اين مجموعه، زندگانى، افكار، ويژگيهاى آن بزرگوار بتفصيل گزارش شده است و ديدگاه افرادى كه با وى معاشر بودند و يا از محضر آن شهيد بزرگوار بهره گرفته‌اند، درباره او و در قالب مصاحبه آمده است.
خوشه‌هاى خاطره‌
قاسم جعفرى. (چاپ دوم: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1307). 312 ص، رقعى.
اين كتاب ويرايش دومى است از نگاشته‌اى مستند درباره اسارت و زندگانى در اسارت عراقيان. در ويرايش اوُل، عنوان كتاب «سالهاى اسارت» بود، اكنون با عنوان «خوشه‌هاى خاطره به ضميمه مطالعه‌اى درباره حقوق اسيران» نشر مى‌يابد.
كتاب با نثرى شكوهمند و بيانى شورانگيز به قلم آمده است، به هنگام نشر چاپ اوّل آن، به اجمال، درباره آن سخن گفته‌ايم (شماره 20، ص 78).
تدوين الأقاويل و دو كتاب ديگر
يوسف محسن اردبيلى و... (چاپ اوّل: قم، كنگره بزرگداشت مقدس اردبيلى، 1375). 416 ص، وزيرى.
اين مجلد داراى سه مجموعه است: 1) حاج ميرزا محسن آقا مجتهد اردبيلى، مشتمل بر شرح حال، آثار، اقدامات اجتماعى و سياسى آن بزرگوار، ياد كرد شاگردان و استادان وى و نيز يادكرد او در منابع شرح حالنگارى؛ 2) تدوين الأقاويل، مشتمل بر شرح حال حاج ميرزا يوسف آقاى مجتهد، آقاى ميرزا على اكبر آقاى مجتهد، به خامه آقاى منوچهر صدوقى سها؛ 3) شرح حال پنجاه نفر از دانشمندان عصر صفويه به قلم آقاى بهاء الدين علم الهدى اردبيلى، از جمله ميرزا ابراهيم بن ميرزا الهمدانى، شيخ سليمان ماحوزى، شيخ عبدالعلى كركى، محقق ثانى و... .
فرهنگ كامل خاورشناسان‌
عبدالرحمن بدوى، شكر اللَّه خاكرند. (چاپ اوّل: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1375). 505 ص، وزيرى‌
خاورشناسان از جريانهاى مهم فرهنگى و - اغلب - با پشتوانه‌اى سياسى است كه در حوزه تفكر اسلامى در جامعه اسلامى و در ذهنيت مسلمانان تأثير شگرفى داشته و دارد. شناخت اين جريان، كمبودها و كفايتهاى آن، خدمتها و خيانتهاى آنان و... بسى لازم و ضرورى است. گام اوّل، شناخت گسترده خاورشناسان است و آشنايى با چگونگى پژوهشهاى آنها و آنگاه دست يازيدن به تحليلى درست و استوار و بدور از يكسويه نگرى عبد الرحمن بدوى يكى از معدود محققان عربى است كه آشنايى گسترده‌اى با اين مقوله دارد؛ گر چه كتاب *59* بدوى در گزارش شرح حال و آثار خاورشناسان، كامل نيست (بر خلاف نامى كه بر ترجمه نهاده‌اند) امّا بسيار مهم و سودمند است. همت والاى مركز مطالعات و تحقيقات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم ستودنى است كه به ترجمه اين اثر ارجمند همت گماشته است.
شرح حالها بر اساس حروف تنظيم شده و در پايان گزارشى آمده است از چگونگى چاپ و نشر آثار شرقى در آن ديار. بدوى گاه تحليل و بررسيهاى سودمندى در آثار خاورشناسان نيز دارد.
شرح حال محقق اردبيلى و معرفى تأليفات او
(چاپ اوّل: قم، كنگره بزرگداشت مقدس اردبيلى، 1375). 800 ص، وزيرى‌
اين كتاب را مى‌توان در مجموع، جامعترين و سودمندترين كتابى دانست كه درباره شرح حال و آثار محقق اردبيلى به قلم آمده است. اين مجلد داراى هفت بخش است: 1) محقق اردبيلى در كتابهاى تراجم و رجال، كه گزارش نگاشته‌هاى عالمان است درباره وى؛ 2) اساتيد و شاگردان محقق اردبيلى، ناصر الدين انصارى؛ 3) كتابشناسى و نسخه‌شناسى آثار محقق اردبيلى، على اكبر زمانى نژاد. پژوهشى است گسترده و تتبعى ارجمند در شناخت و شناسايى آثار محقق، نسخه‌هاى آن، آثار و نقد و بررسى انتسابها، و براستى خود كتابى است سودمند؛ 4) پيرامون حديقه الشيعه حسن زاده مراغه‌اى اثبات انتساب حديقه الشيعه و چگونگى آن؛ 5) داستانهايى از زندگانى محقق اردبيلى؛ 6) هفت مقاله در شرح حال محقق اردبيلى؛ 7) كتابنامه اردبيل و محقق اردبيلى.
در اين كتاب، زندگانى، آثار، شخصيت، ابعاد اخلاقى و زهد و والايى محقق اردبيلى شناسانده شده است.
اردبيل و گنجينه شيخ صفى‌
(چاپ اوّل: قم، كنگره بزرگداشت مقدس اردبيلى، 1375). 800 ص، وزيرى‌
اين مجلد از مجموعه آثار چاپ شده در كنگره محقق اردبيلى، شامل مباحثى است همچون: 1) اردبيل. كه دفتر كنگره آن را سامان داده است و مشتمل است بر اردبيل در كتابهاى جغرافيا، اردبيل در سفر نامه‌ها، و...؛ 2) گنجينه شيخ صفى اردبيلى كه گزارشى است از گنجينه عظيم و غالباً به غارت رفته بقعه شيخ صفى و نيز چگونگى بقعه و تاريخچه آن، و داراى يازده مقاله است كه خواندنى و گاه آميخته به داغ و دريغ؛ 3) رسالة صفوة الآثار فى اخبار الاخيار؛ 4) شرح حال و گزارش آثار صد نفر از عالمان اردبيل با بازنگرى و بازنگارى از كتاب ارجمند «تاريخ اردبيل و دانشمندان، نگاشته آقاى موسوى ننه كران؛ 5) شرح حال تفصيلى و گزارش آثار چهار تن از عالمان آن ديار: حسين الهى اردبيلى، كمال الدين اردبيلى، حاج ميرزا محسن آقا مجتهد اردبيلى و آيت اللَّه سيد يونس اردبيلى؛ 5) گزارش نگاشته‌هاى عالمان اردبيل. اخلاق‌
نظام خانواده در اسلام‌
حسين انصاريان. (چاپ دوم: قم، انتشارات ام ابيها، 1375). 544 ص، وزيرى‌
اين كتاب بازنگرى و بازنگارى مجموعه‌اى از سخنرانيهاى مؤلف است در مسائل مختلف مرتبط با خانواده از ديدگاه اسلام.
عناوين برخى از فصول آن چنين است: آيين ازدواج در نظام هستى، تقواى الهى در خانواده و جامعه، اهداف والاى ازدواج در اسلام، موقعيت زن در تاريخ بشر و اسلام، استقلال مرد و زن در اسلام، مقام زن در منطق وحى، مشكلات و موانع راه ازدواج، شرايط الهى و اسلامى ازدواج، اخلاق اسلامى، حجاب و پاكدامنى زن، مسؤوليت عظيم سرپرستى خانواده، حقوق زن و شوهر در اسلام، نقش پدر و مادر در تربيت فرزند، حقوق والدين و فرزندان، طلاق و ارث. مطالب كتاب مستند به روايات است و مؤلف كوشيده آن را در سطحى سامان دهد كه براى كسانى بسيار، قابل استفاده باشد.
اخلاق در بازار
حسن صنعتكار. (چاپ دوم: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1375). 240 ص، وزيرى‌
مؤلف اين كتاب را در هفت فصل سامان داده است و در فصلهاى آن، منش اخلاقى مؤمنان را در كسب و تجارت بر اساس روايات و آيات گزارش كرده است، و افزون بر آن، برخى از مباحث اقتصادى را ياد آورده است. ايمان كليد حل مشكلات، اهميت كسب و كار در اسلام، تجارت، آداب كسب و تجارت، برخى از راه حلهاى مشكلات اقتصادى و مالكيت در اسلام بخش هفتم ويژه گزارش احكام كسب و تجارت است بر اساس فتواى امام خمينى (ره).
كشف المحجه لثمرة المهجه‌
على بن موسى - بن طاووس تحقيق: محمد حسّون. (چاپ دوم: قم، انتشارت دفتر تبليغات اسلامى، 1417). 320 ص، وزيرى‌
نصايح و مواعظ بيدارگر و ارجمند عارف واصل و مرشد راه يافته حضرت سيد بن طاووس است به فرزندش. كتاب صد و پنجاه فصل دارد و در ضمن صفحات آن مطالب بسيار ارجمند اخلاقى، كلامى و تاريخى آمده است. آقاى حسّون، كتاب را تصحيح كرده، و رجالى را كه در متن ياد شده‌اند شناسانده و در ضمن مقدمه‌اى از شرح حال، تحصيل، و *60* آثار مؤلف سخن گفته است و در پايان فهرستهاى فنى كتاب را آورده است.
سيماى فرزانگان‌
رضا مختارى. (چاپ نهم: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1375). 532 ص، وزيرى‌ ادبيات‌
نحو روان با حديث و قرآن ج 1
احمد امين شيرازى، تحقيق: مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى. (چاپ سوم: قم، انتشارت دفتر تبليغات اسلامى، 1375). 141 ص، وزيرى‌
مؤلف آهنگ آن دارد كه مباحث نحوى را با استشهاد و استناد به قرآن و حديث و بيانى روان و گويا عرضه كند، و اين مجلد بخشى از مباحث نحو است با آن هدف و شيوه. عوامل لفظى، حروف جارّه، حروف مشبهه بالفعل، افعال مقاربه، اسماء افعال... از جمله مباحث اين كتاب است.
البهجة المرضية فى شرح الألفيه (ج 1)
جلال الدين سيوطى - تحقيق: تقى منفرد. (چاپ اوّل: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1417ق). 320 ص، وزيرى‌
«الفيه» ابن مالك كه فواعد ادب عرب را در هزار بيت به نظم كشيده است، از مجموعه‌ها و منظومه‌هاى مشهور ادبيات عرب است. اين مجموعه شرحهايى دارد كه يكى از آنها كتاب ياد شده است و در بيان و بنان عالمان و حوزه‌ها به «سيوطى» معروف است.
آقاى منفرد كتاب را بر اساس سه نسخه مقابله و تصحيح كرده و شواهد كتاب را الاستخراج كرده و شاعران اشعار را شناسانده است. روايات، امثال و اقوال را مصدريابى كرده و برخى از مطالب متن را توضيح داده است. شرح سيوطى مزجى است و محقق محترم متن الفيه را در بالاى صفحات كتاب آورده است. كتاب، چاپى منقح و چشم نواز دارد.
نقدى بر مثنوى‌
على اكبر مصلايى، سيد جواد مدرسى. (چاپ اوّل: قم، انتشارات انصاريان). 638 ص، وزيرى‌
اين كتاب، داراى سه بخش است: مقدمه‌اى درازدامن، كه به بحث درباره مولوى، شمس، ريشه‌هاى تصوّف، و همگونيهاى انديشه‌هاى تصوف با برخى آيينهاى غير اسلامى پرداخته است؛ بخش دوم به خامه آيت اللَّه سيد جواد مدرسى يزدى، نقد مثنوى است در ذيل عناوين: مثنوى سنى است، مثنوى صوفى است، سقوط تكاليف از صوفى و اصل از نظر مثنوى، سماع، جبر، وحدت وجود، عشق در نزد مثنوى و صوفيه و فلاسفه و...؛ و بخش سوم، رساله‌اى است در بررسى و نقد مثنوى بر اساس دفترهاى ششگانه به قلم آيت اللَّه على اكبر مصلايى.
در اينكه مثنوى كتابى است نقدپذير ترديدى نيست، و در اينكه مولوى مشربى سنى و صوفى دارد نيز شايد نتوان ترديد كرد، امّا در اينكه اين كتاب اثر مكتوب شگرف و خيره كننده‌اى است نيز نبايد ترديد كرد. اين نقد هم يكى از مجموعه هاى بسيارى است كه درباره مثنوى نگاشته شده است، خوانده خواهد شد. و مورد استفاده قرار خواهد گرفت. مؤلف در بخش دوم چنان پنداشته كه كتاب سليم بن قيس همان است كه اكنون در اختيار است كه قطعاً درست نيست، نيز مطالب بسيارى آمده است كه منبع و مصدرى ندارد از جمله: (ص 296).
المدخل الى تعلّم المكالمه العربيه 4 ج‌
محمد الحيدرى، على الحيدرى. (چاپ چهارم: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1375). وزيرى‌
اين مجموعه تلاشى است ارزشمند در فراگيرى زبان عربى. مؤلفان كوشيده‌اند از مراحل آغازين فراگيرى درسها را به گونه‌اى كارآمد تدوين كنند و عرضه بحثها را با تصاوير و تمرينهايى درآميزند؛ و در بخش متنها، از آيات قرآن، روايات و نگاشته‌هاى استوار دينى يارى جويند.
اين مجموعه به گونه‌اى تدوين يافته است كه فراگيرنده آن، هم به زبان محاوره مسلّط شود و هم زبان علمى را دريابد. يكى از استادان بنام ادب عربى و آشنا به چگونگى آن، نوشته: «اين كتاب صحيح‌ترين كتابى است در مكالمه عربى كه بايد آن را براى استفاده دانشجويان عزيز به كار برد».
مجموعه‌ها
هزار و يك كلمه (ج 2)
حسن حسن زاده آملى. (چاپ اوّل: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1375) 504 ص، وزيرى‌
مجموعه‌اى است از نگاشته‌هاى كوتاه و بلند در موضوعات مختلف فلسفى، فقهى، كلامى، تاريخى، رياضى، ادبى، تفسير، حديثى، اخلاقى، و... . برخى از اين نگاشته‌ها با عنوان «كلمه» در حد يك رساله است مانند: كلمه 221 در شرح حال آيت اللَّه شيخ محمد تقى آملى؛ 272 مقاله‌اى در علوم قرآنى؛ 254 رساله مدارج و معارج؛ 274 رساله حق ما لاينحل؛ 287 مطالبى درباره معلم ثانى فارابى و... از مجموعه هزار و يك كلمه در اين جلد سى كلمه نشر مى‌يابد، و بقيه در مجلدات ديگر خواهد بود.
مجموعه مقالات
حسن حسن زاده آملى. (چاپ سوم: قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1375). 223 ص، رقعى‌
مجموعه‌اى است از مقالات استاد آيت اللَّه *61* حسن زاده آملى كه در مناسبتهاى مختلف به قلم آمده است، عناوين مقالات چنين است: بعد عرفانى علامه طباطبايى، ولايت تكوينى (2 مقاله)، تعليم و تربيت در اسلام (2 مقاله)، نقش عرفان اسلام در احياى معارف اسلامى، قرآن و عترت، علامه مولى مهدى نراقى و... .
كتاب مجموعه‌اى است خواندنى و داراى مطالبى سودمند.
در آمدى بر اسلام، توسعه و ايران‌
سليمان خاكيان. (چاپ اوّل: قم، حضور، 1375). 160 ص، وزيرى‌
مجموعه‌اى است از مقاله‌هايى در باب توسعه و چگونگى پيوند آن با دين. عناوين مقالات چنين است: مقدمه‌اى بر زير ساختهاى الگوى نوين توسعه دينى، رسالت، حوزه و دانشگاه در فرايند توسعه دينى، نقش بنيادين حوزه و دانشگاه در نظريه‌پردازى، الگوى نوين توسعه دينى، تعيين نرخ مطلوب ارز در دوران تعديل و بازسازى اقتصادى و... .
هفده رساله‌
محقق اردبيلى. (چاپ اوّل: قم، كنگره بزرگداشت مقدس اردبيلى، 1375). 496 ص، وزيرى‌
در اين كتاب، مجموعه هفده رساله فقهى، كلامى و تفسيرى محقق اردبيلى با تصحيح و تحقيق نشر يافته است. عناوين برخى از رساله‌ها چنين است: الخراجية الأولى، الخراجية الثانيه، تعليقه و ردّ على الخراجية الأولى للمحقق الأردبيلى (بقلم شيخ ماجد شيبانى) رسالة فى جواز تقليد الميت، رسالة فى ردّ الفخر الرازى فى ما قال فى تفسير آيه «لا يأتل أولو الفضل»، رسالة اصول دين، رسالة صلاتيه و... .
البحوث الرجاليه و الكلاميه و الأصوليه
(چاپ اوّل: قم، كنگره بزرگداشت مقدس ادربيلى، 1375). 524 ص، وزيرى‌
محقق اردبيلى، متكلمى زبردست، فقهى ژرف انديش، و عالمى مسلّط بر مبانى اصولى است. در بحثهاى فقهى، بسيار مى‌شود كه فقيه به بحثهاى رجالى و تنقيح و تحقيق بحثهاى رجالى نيازمند مى‌گردد و بدين سان، در ميان آثار فقهى آراء رجالى گاه بس پخته‌تر و سخته‌تر از آثار رجالى است. بانيان كنگره همت ورزيده‌اند و مباحث رجالى، كلامى و اصولى پراكنده در آثار محقق را كه فاضلانى جمع و تحقيق كرده بودند، يكجا نشر داده‌اند. اين مجموعه، اثرى است ارجمند و خواندنى و سودمند. در بخش اوّل، بحثهاى رجالى آمده است و در بخش دوم بحثهاى كلامى و بخش سوم ويژه گزارش بحثهاى اصولى است.
مقالات كنگره مقدس اردبيلى، ج 1
(چاپ اوّل: قم، كنگره بزرگداشت مقدس اردبيلى، 1375). 800 ص، وزيرى‌
بارها در شماره‌هاى اخير مجلّه از اقدام ارزشمندى سخن گفته‌ايم كه به بزرگداشت فقيه بلند پايه شيعه، محقق اردبيلى، همت گماشته بود و بدين جهت شماره‌اى را نيز ويژه آن ساخته بوديم (شماره 39). اين كتاب جلد اوّل از مجموعه مقالات تحقيقى عرضه شده به اين كنگره است، شامل بيست مقاله و رساله به زبان عربى.
عناوين برخى از مقالات چنين است: الأردبيلى معلم التحقيق و التقدس / رضا استادى؛ رسالة نجاسة الخمر و المسكرات / جعفر سبحانى؛ رسالة فى جواز التقليد فى اصول الدين و عدمه / ابراهيم انصارى زنجانى؛ المقدس الأردبيلى فقيهاً محققاً / محمود بستانى؛ فقه القرآن فى التراث الشيعه / محمدعلى حائرى؛ رسالة فى حكم حيل الربا؛ و... .
مقالات كنگره مقدس اردبيلى، ج 2
(چاپ اوّل: قم، كنگره بزرگداشت مقدس اردبيل، 1375). 798 ص، وزيرى‌
جلد دوم از مجموعه مقالات عرضه شده به كنگره محقق اردبيل(ره) در اين مجموعه بر روى هم 25 مقاله درباره ابعاد فقهى محقق و تحليل و شناخت آثار وى آمده است. عناوين برخى از مقالات چنين است: برخى از آراى فقهى خاص محقق اردبيلى / نورانى اردبيلى؛ مقدس اردبيلى در عرصه اجتهاد / ابراهيم جناتى؛ مقدس اردبيلى مظهر تقدس، حريت و نوآورى / سيد جواد ورعى؛ معاملات صبى در نگاه محقق اردبيلى / محمد رحمانى؛ محقق اردبيلى و قضاوت زن / سيد ضياء مرتضوى؛ كتاب حديقه الشيعه و مقايسه آن با كاشف الحق اردستانى / نقى سنايى؛ و... .
مقالات كنگره مقدس اردبيلى، ج 3
(چاپ اوّل: قم، كنگره بزرگداشت مقدس اردبيلى، 1375). 53 ص، وزيرى‌
سومين جلد از مجموعه مقالات عرضه شده به كنگره محقق اردبيلى، مشتمل بر سيزده مقاله در شرح احوال، ويژگيهاى اخلاقى، شخصيت علمى و فكرى، آراى فقهى و نيز نقد و بررسى برخى از آثار وى است. عناوين برخى از مقالات چنين است: المقدس الأردبيلى حياته و آثاره / سيد ابوالفضل مفتى الشيعه؛ قاعده عموم حجية البيّنه / سيد حسن طاهرى خرم آبادى؛ زبدة البيان ومقايسه آن با برخى از تفاسير فقهى اهل سنت / سيد محمدعلى ايازى؛ معرفى مهمترين كتاب كلامى محقق اردبيلى/ احمد عابدى؛ بررسى ده دليل دارابى شيرازى در ردّ انتساب حديقة الشيعه به اردبيلى / صادق حسن زاده مراغه‌اى و... .