بيشتر دقت كنيم 7
مختارى رضا


تصوير صفحه اى از كتابى فقهى و استدلالى در باب حدود وديات كه اخيراً تأليف و در سال 1413 در ايران چاپ شده است.
در اين صفحه تعدادى خطاى كوچك و بزرگ, چاپى و غير چاپى, به چشم مى خورد, كه ابتدا خطاهاى جزئى و سپس خطاى عمده آن ذكر مى شود.
1 ـ (بالقاذورات و) كه درست آن (في القاذورات و) است;
2 ـ (عليه أمره) كه درست آن (عليك أمره) است;
3 ـ (أمرَه) كه درست آن (أمرُه) است;
4 ـ (يصليَّان) كه درست آن (يصلِّيان) است;
5 ـ (فخذَّ) كه درست آن (فخدّ) است;
6 ـ (جحدٍ ما) كه درست آن (جحدِما) ـ بدون تنوين ـ است;
7 ـ تا آخر اين صفحه و بخشى از صفحه بعد, سخن صاحب جواهر است, كه با مراجعه به جواهر (ج41, ص601 ـ 600) مشخّص مى شود, ولى عبارت طورى تقطيع و نشانه گذارى شده كه صريح در اين است كه تنها نيم سطر, عبارت جواهر است; زيرا نويسنده آورده است:
قال في الجواهر: (سواء كان الكفر سَبَقَ إسلامَه أم لا). كه گيومه بعد از (أم لا) بسته شده, با اينكه تا آخر اين صفحه و بخشى از صفحه بعد كلام جواهر است.
8 ـ در اين صفحه دو پانوشت هست و در هرهيچيك شماره صفحه مرجع ذكر نشده است. (ارجاع دقيق پاورقى شماره 1, بايد چنين باشد: المغنى, ج12, ص264, چاپ جديد). و اين اشكال در صفحات بسيار ديگر هم رخ داده, و در برخى صفحات فقط به ذكر اسم كتاب اكتفا شده و ذكرى از شماره مجلّد و صفحه نرفته است.
9 ـ در پانوشت 1 در نام (المغنى) كلمه (كتاب) جزء اسم كتاب نيست و هيچ لزومى ندارد در آغاز آن آورده شود, و بلكه ذكر آن (حشو) و زايد است ـ گذشته از آنكه مخلّ به يكدستى كتاب است ـ همچنان كه پيش از نام (وسائل) كلمه كتاب نيامده است.
تصوير صفحه اى از جواهرالكلام (ج41, ص600) كه مطلب مورد بحث از آن نقل شده است.

اينها همه جزئى بود. اشكال عمده اين است كه:
در متن فوق نويسنده به نقل از جواهر كلمه (بالبيّنة) را آورده است. ـ چنانكه گذشت نقل از جواهر تا آخر صفحه ادامه يافته است ـ از اين رو معناى مراد صاحب جواهر به طور كامل تغيير مى كند و به صورت زير درمى آيد:
(ارتدادِ مرتد بابينه ثابت مى شود…) و خواننده گمان مى كند مقصود صاحب جواهر اين است كه ارتداد بابينة, اقرار و… ثابت مى شود و در نتيجه قيد بعدى (ولو فى وقت مترقَّب أو التردُّد فيه) بى معنى و نامناسب با جمله پيش مى شود و….
كالشمس في رابعة النهار روشن است كه كلمه (بالبينة) در جواهر چاپ جديد (43جلدى) قطعاً خطاست و يا ناشى از خطاى مصحح است يا چاپ, و در جواهر چاپ قديم كلمه (بالنيّة) آمده است و معناى عبارت اين است كه نيت و قصدِ كافر شدن موجبِ تحقق ارتداد است گرچه شخص مسلمان الآن تصميم بگيرد در زمان معينى در آينده مرتد شود. همانگونه كه شك و ترديد در كافر شدن نيز موجب ارتداد است و هيچ مشكلى در معناى قيد (ولو في وقت مترقب…) باقى نمى ماند. گواه اين مطلب اين كه فقيهان پيش از صاحب جواهر, كه غالباً در اين موضع از (موجبات ارتداد) بحث كرده اند, نيز همين مطلب را گفته اند; يعنى نيت را از اسباب ارتداد شمرده اند. به عنوان نمونه شهيد ثانى در شرح لمعه در آغاز بحث ارتداد گويد: (الارتداد و هو الفكر بعد الاسلام و… والكفر يكون بِنيّةٍ, و بقول كفرٍ, و فعل مكفِّرٍ. فالأوّل العزم على الكفر ولو في وقت مترقَّب و في حكمه التردُّدُ فيه…) (شرح لمعه, ج9, ص334 ـ 333, چاپ ده جلدى).
از كلام شهيد و ديگر فقيهان معناى اين سخنِ جواهر (و بالإقرار على نفسه بالخروج عن الاسلام) روشن مى شود ; يعنى اظهار سخنى كه موجب ارتداد شود و نه اقرار در محضر قاضى و مانند آن.
شايسته است كه نويسنده ـ بخصوص نويسنده كتاب فقهى استدلالى ـ در نقل مطلب دقت كند و تنها از روى مأخذ به (رونويسى) نپردازد. و اگر عبارت منقول ايرادى دارى ولو با علامت تكذيه (كذا) يادآورى كند. در غير اين صورت بالاخره دُم خروس نمايان خواهد شد.
بارى از اينگونه اشتباهات در كتاب مورد نقد فراوان است و به يك صفحه به عنوان نمونه اكتفا شد.
تذكر: اشكال عمده واصلى اين شماره را, روحانى فاضل جناب آقاى سيدعلى حسينى تحرير فرموده و در اختيارم نهاده اند.
o