معرفى هاى گزارشى

كليات

فهرست نسخه هاى خطى و اسناد كتابخانه مجتهد الزمان بيدگلى
سيد صادق اشكورى, قم, مركز ذخاير اسلامى, 1385, چاپ اول, 276 ص, وزيرى.
كتاب (فهرست نسخه هاى خطى و اسناد كتابخانه مجتهد الزمان بيگدلى) به كوشش سيد صادق حسينى اشكورى به سال 1385 در دو بخش نسخه هاى خطى و اسناد به زيور چاپ آراسته شده است. در بخش نخست اين كتاب, 40 نسخه خطى موجود در كتابخانه مجتهد الزمان بيدگلى معرفى شده است. بخش دوم 390 برگه سند را در خود جاى داده است.

اسناد آشتيان
صادق حضرتى, با مقدمه سيدصادق حسينى اشكورى, قم, مركز ذخاير اسلامى, 1385, چاپ اول, 276 ص, وزيرى.
(اسناد آشتيان) يكى ديگر از مجموعه اسناد منتشر شده توسط مركز ذخاير اسلامى است كه شامل تصوير 62 برگ سند از (اسناد تاريخى) مكاتبات مربوط به حكمرانان عراق, بسطام, شاهرود, سمنان, اتابك اعظم, ميرزا يوسف مستوفى الممالك, ميرزا حسن مستوفى الممالك, نائبان محلى آشتيان, فراهان, رعايا و كدخدايان خلجستان, گرگان, افراد عادى و چند سند در مورد حضور قشون روس در ولايات عراق و نيز نمونه هايى از دست نوشته خط نويسان, ميرزاها, ملاها و كاتبان محلى درباره تقسيم نامه, عقد نامه, وقف نامه, صلح نامه, بيع نامه و … است.
مجموعه اسناد مذكور كه برگرفته از چند نمونه مجموعه خانوادگى و خصوصى در آشتيان است, به دليل ارائه برخى اسناد با ارزش به ويژه اسناد محلى آشتيان اهميت فوق العاده اى دارد. قديمى ترين سند ارائه شده (وقف نامه مرحوم درويش على بيگ به سال 1070ق ) است. بدين ترتيب اين اسناد مطالب تاريخى ارزشمندى از دوره زنديه تا پهلوى دوم را دربر دارد.

مراسلات, منتخبى از اسناد كتابخانه ميرزا محمد كاظمينى(يزد ـ ايران)
به اهتمام: سيد صادق حسينى اشكورى, قم, مجمع ذخاير اسلامى, 1385, چاپ اول, 240 ص.
(مرسلات) يكى ديگر از آثار مركز ذخاير اسلامى است كه در سال 1385 به اهتمام سيد صادق حسينى اشكورى تدوين شده است و آن گونه كه از عنوان اين مجموعه پيداست, شامل مرسلات يا نامه هايى با موضوعات مختلف است. اين مجموعه شامل نامه هاى سياسى, ادبى, عرايض, شكوائيه ها, طلب نامچه ها, نامه هاى عالمان, ادبيان, مردمان عادى و عرضه نگاران مى شود و به لحاظ زمانى اغلب به دوره قاجار مربوط است.
از مهم ترين آثار اين مجموعه, مى توان به اسناد زير اشاره كرد: (وقفى بودن بعضى از اراضى معصوم آباد و دستور حسام السلطنه), (نمونه برگه امانت پستى از پست خانه اصفهان به پست خانه يزد, 25 رجب 1298), (قيمه ظل السلطان به احمدخان, 23 شعبان 1235), حكم حسام السلطنه بر دادخواهى از مظلومان و اين كه هر كسى عرضه اى دارد درب خانه اش به خان باشى بدهد و تصريح به اينكه هيچ عرضى بى جواب نمى ماند, ذى قعده 1291) و …

نامه هاى تاجران: منتخبى از اسناد كتابخانه ميرزا احمد كاظمينى(يزد ـ ايران)
سيدصادق حسينى اشكورى, قم, مركز ذخاير اسلامى, 1385, جلد اول, 248ص, وزيرى.
(نامه هاى تاجران) شامل اسناد مربوط به تجار يزد است, كه در كتابخانه ميرزا محمد كاظمينى نگه دارى مى شوند. اين مجموعه اسناد, شامل نامه هايى است كه ميان تجار يزد و يا بين تاجران يزدى و افراد ديگر رد و بدل شده است. دريافت اطلاعاتى از طبقه تجار يزد و چگونگى برخورد و روابط تجارى بين بافق, بمبئى, كرمان, رفسنجان و شيراز با يزد, به خصوص در نيمه نخست سده چهاردهم قمرى, از ويژگى هاى اسناد مورد نظر است.
همچنين, مواردى چون نحوه صادرات و واردات, قيمت اقلام تجارى و … اطلاعات اقتصادى ـ آمارى, اجتماعى, فرهنگى و… ارزشمندى در اختيار پژوهشگران قرار مى دهد كه بدين روى, نتايج قابل اعتمادى در بررسى هاى تاريخى به دست مى آيد.
از نكات قابل توجه اين نامه ها آن بود كه برخلاف ديگر اسناد متعلق به دوره قاجار, مانند نكاح نامه ها, صلح نامه ها و فرمان هاى حكومتى كه معمولاً ممهور هستند, بسيارى از نامه هاى تجار مهر ندارند. از 187 سند ارائه شده در مجموعه اسناد تاجران, به غير از چند مورد, بقيه شامل نامه ها و تلگراف هاى تجار است. در اين ميان, درج 76 تصوير از پاكت نامه ها جالب توجه است.

مجموعه اسناد كتابخانه افشين عاطفى (كاشان ـ ايران) دفتر اول و دفتر دوم
به كوشش سيدصادق حسينى اشكورى, مجمع ذخاير اسلامى, قم, 1385, چاپ اول, دفتر اول: 223 صفحه و دفتر دوم: 233 ص, وزيرى.
در اين مجموعه دو جلدى, 434 سند با موضوعات متنوع با دوره زمانى يك صد و پنجاه سال اخير آورده شده است. مجموعه اسناد عاطفى برگرفته از اسناد خصوصى خانواده عاطفى در كاشان است. آن مجموعه موضوعاتى مانند: صلح نامه, استشهاديه, نكاح نامه, اجاره نامه, سند مالكيت, نامه هاى رجال سياسى و فرامين حكومتى را دربر مى گيرد. اسناد متفرقه, رقعات خوش نويسى و اشعارى به خط شاعران كاشان نيز در كتاب به چشم مى خورند.
جلد اول اين مجموعه شامل سه بخش است:
بخش اول: اسناد حكومتى و سياسى, مشتمل بر 82 سند.
بخش دوم: نامه ها و مراسلات, شامل نامه هايى كه به مناسبت هاى مختلف نگاشته شده اند, مشتمل بر 77 سند .
بخش سوم: اسناد متفرقه, شامل صفحات و اوراقى با موضوعات متنوع, مشتمل بر 58 سند.
جلد دوم در سه بخش تنظيم شده است:
بخش اول: اسناد شرعى: شامل انواع قباله نامه, صلح نامه, بيع نامه, اجاره نامه, شراكت نامه, استشهاديه, وقف نامه, وكالت نامه, اقرارنامه و ديگر اسناد شرعى كه در اين بخش 130 نسخه منتخب ارائه گرديده است.
بخش دوم: استفتائات, هر چند اين بخش قسمتى از اسناد شرعى است, اما به جهت اهميت موضوع, به صورت مستقل درج شده است و شامل 43 سند است.
بخش سوم: اسناد هنرى, رقعات و قطعه هاى هنرى كه با خطوط زيبا و به مناسبت هاى مختلف نگاشته شده است, موضوع اسناد اين بخش را به خود اختصاص داده اند و به طور كلى تعداد آن ها 44سند است. از مهم ترين اسنادى كه در دفتر دوم مجموعه اسناد كتابخانه افشين عاطفى ارائه شده است, مى توان به اين موارد اشاره كرد: (استفتاء از آيت اللّه ابوالحسن اصفهانى درباره مرام نامه اجتماعيون كرمانشاهان), (شكسته نستعليق ـ دوره مظفر الدين شاه قاجار), (شكسته نستعليق ـ مطلبى از غزالى در نصيحه الملوك و تصريح به كتاب المعجم فى آثار ملوك العجم, كه نام راقم پاك شده است.), (متن ادبى مربوط به دارالسلطنه تبريز) و…

مجموعه اسناد كتابخانه ميرزا محمد كاظمينى (يزد ـ ايران), دفتر اول
به اهتمام: سيدجعفر حسينى اشكورى, مجمع ذخاير اسلامى, قم, 1383, چاپ اول, 252ص.
اسناد اين كتاب با موضوعاتى چون فرمان هاى حكومتى, وقف نامه ها, نكاح نامه ها, بيع نامه ها و … با ارائه 220 تصوير سند, كه به لحاظ زمانى از دوره صفويه تا دوره پهلوى را دربر مى گيرند, چاپ شده اند.
از جمله مهم ترين اسناد اين مجموعه مى توان به اين موارد اشاره كرد: (فرمان شاه طهماسب در رسيدگى به امور قپاندارى درب مهريجرد به سال 1056ق), (فرمان فتحعلى شاه قاجار در عفو ماليات قريه شمس آباد ماهورين شيراز به سال 1216ق), (فرمان محمدشاه قاجار در توليت املاك موقوفه بلوك قير و كازرين به سال 1253ق), (فرمان ناصرالدين شاه درباره روستاى غرده از محال نور به سال 1276ق), (نامه ناصرالدين شاه به ميرزا محمد قوام الدوله به سال 1269ق), (نامه كنسول انگليس در يزد به ميرزا محمدعلى خان به سال 1335 و …

مدرسه پژوهش و نگارش: سيرى در نگرش هاى فكرى و مهارت عملى تحقيق, نيم نگاهى به نگرش ها و مهارت هاى نقد انديشه…
مجيد حيدرى فر, تهران, دانش حوزه, 296ص, وزيرى.
مجموعه اى از فنون, روش ها و مهارت هاى تحقيق, نگارش و نويسندگى به زبان ساده و تحليلى براى استفاده دانش پژوهان و محققان در اين كتاب ارائه شده است. روش هاى عقلى ـ تحليلى, نقلى و تاريخى, وحيانى, تجربى و شهودى, پنج روش اصلى پژوهش در رشته هاى مختلف تحقيقاتى است. روش هاى مطالعه و انواع پژوهش نامه از ديگر مطالب بخش پژوهش است. در ادامه با توضيح برخى اصطلاحات ادبى به معرفى آرايه هاى ادبى, ساخت زمان افعال و درست نويسى و نكات دستورى مناسب پرداخته شده است.

نصوص و رسائل من تراث اصفهان العلمى الخالد
مجيد هادى زاده, تهران, هستى نما, چاپ اول, 360ص, جلد دوم, وزيرى.
گزيده ها و رساله هاى ماندگارى است از تعدادى از عالمان, اديبان, محدثان و مفسران اصفهانى كه به مناسبت اعلام شدن اصفهان به عنوان پايتخت فرهنگى جهان اسلام در سال 1428ق تصحيح و تحقيق شده است. رساله ها بر اساس نسخه هاى خطى مختلف تصحيح شده و تعليقات مفيدى درباره هر رساله و مآخذ و مصادر آن شناسايى محتواى آن ارائه شده است. جلد دوم به تعدادى از منابع ميراث كهن شيعى در زمينه حديث و تفسير اختصاص يافته و در آن رساله هايى مانند: الاربعون حديثاً فى المهدى ابونعيم اصفهانى, مناقب الفضلا, خاتون آبادى, التعريف بمدينة اصفهان محمدباقر موسوى, رسالة فى حكم الاغلاط الواقفة فى المصاحف من الكتاب, اجازه روائيه از مجلسى اول, جزء من الفرائد الطريقة از مجلسى دوم و ديگر رساله هاى حديثى شيعى گردآورى و تحقيق گرديده است.

اصطلاح نامه معارف قرآن
قم, بوستان كتاب قم, چاپ اول, 664ص, رحلى.
در اين اصطلاح نامه هر آنچه از قرآن كريم از راه هاى منطوق و ظواهر آيات, مفهوم مخالف و موافق, سياق و روايات تفسيرى معتبر به دست آيد جزو آموزه ها و معارف قرآنى است و در چهار رده اصلى يعنى جهان بينى, شريعت, شناخت و جهان شناسى, نظام دهى شده است. از مباحث علوم قرآنى به همان مقدار كه از خود قرآن مستفاد است, اكتفا شده و در سه حالت: نمايش الفبايى, نمايش نظام يافته و نمايش ترسيمى ارائه شده است. در مقدمه, اصول و فنون اصطلاح نامه نويسى و روش استفاده از اين اصطلاح نامه توضيح داده شده است. اصطلاح نامه, مجموعه اى از واژگان معتبر است كه رابطه سه گانه هم ارز, سلسله مراتبى و وابستگى را براى ذخيره سازى و بازيابى اطلاعات معين مى كند.

فلسفه و كلام و عرفان

درآمدى بر آزادانديشى و نظريه پردازى در علوم دينى
قم, مركز مديريت حوزه علميه قم, چاپ اول, 320ص, (در 5 جلد) جلد چهارم, وزيرى.
مجموعه نظريات و تحليل هايى است درباره مسائل توليد علم. از جمله درباره رابطه سنّت و علم و نقش هرمنوتيك بحث مى شود. توليد علم, همان نظريه پردازى است كه با تعمّق در ميراث گذشته و با نگاه به آينده صورت مى گيرد. در اين مجموعه از راه كارها, مقدمات و بنيان ها و موانع نظريه پردازى بحث شده و رابطه توليد علم با فلسفه علم و با مجموعه علوم اسلامى تبيين شده است. مديريت و توليد علم, فرهنگ و توليد علم, بنيان هاى نظرى آزادانديشى ديالوگ و نظريه پردازى, هرمنوتيك دينى و موانع توليد علم از مباحث اصلى اين كتاب است.

الاهليلجه للامام ابى عبداللّه الصادق: جعفربن محمدبن على بن الحسين بن على بن ابى طالب(ص)
گردآورنده: قيس عطار, قم, دليل ما, چاپ اول, وزيرى.
از رساله هاى كلامى شيعى در اثبات بارى تعالى و توحيد است كه مفضل بن عمر, شاگرد امام صادق(ع) خواسته است در رد منكران و ملحدان بنويسد. در ضمن اين رساله امام مناظره خود را با پزشكى هندى و احتجاج خود را با تمثل به (اهليلج) هندى آورده و اثبات نموده كه تجربه و حواس موجد علم و شناخت نيستند; بلكه همه معارف و شناخت ها از جمله فهم اينكه اين هليله هندى چه منافع و فوايدى دارد از طريق خداوند ميسر است. امام صادق(ع) با رد ادعاهاى منكران, ادله بسيار با استناد به پديده ها و حقايق طبيعت و گياهان و حيوانات در اثبات خداوند به منكران پاسخ مى دهد.

خدا و صفات خدا در مكتب اماميه و ماتريديه (بررسى تطبيقى ديدگاه هاى علامه طباطبايى و ابومنصور ماتريدى)
حيات اللّه ناطقى, قم, مركز جهانى علوم اسلامى, چاپ اول, 252ص, رقعى.
دراين كتاب طى 5 فصل, تطبيقى تحليل وار ميان انديشه هاى علامه طباطبايى و ابومنصور ماتريدى كه نماينده مكتب اماميه و ماتريديه هستند, به طور مستدل صورت گرفته است. در فصل نخست زندگى نامه و آثار اين دو شخصيت معرفى شده و در فصل هاى بعدى مباحث متعدد خداشناسى مانند براهين توحيد, اسما و صفات الهى و موضوعات فرعى هر يك از اين مباحث تحليل و بررسى شده است. از ميان اختلافات فكرى علامه و ماتريدى انكار صفات فعليه از سوى ماتريدى قابل توجه است. در مسئله رؤيت خدا نيز ماتريدى رؤيت با چشم ظاهرى را جايز مى داند كه اين نظر با انديشه علامه و مبانى شيعه ناسازگار است.

دين در قرآن
مرزبان كريمى, تهران, سدره المنتهى, چاپ اول, 640ص, وزيرى.
مؤلف در كتاب سعى دارد پديده دين و شريعت را بر اساس نگرش قرآن بررسى نمايد. فصل آغازين كتاب, شامل تعريفى از چند واژه و اصطلاح است, از جمله: اسلام, ايمان, توحيد, ثنويت, دين, شرع, شرك, كفر, مذهب و ملت. در فصل دوم دين و ريشه هاى آن در قرآن بررسى مى شود كه به باور نويسنده, فطرت, منشة دين و مذهب است. فصل سوم كتاب, بررسى ريشه هاى اختلاف و انحراف از دين است كه براى مثال به پيروى از هوا و هوس, حفظ منافع مادى, گمراهى, علايق و سنت هاى قومى, ستمگرى و طغيان انسان اشاره شده است.
در فصل چهارم آيين حنيف (ملة ابراهيم) با چنين مطالبى معرفى شده است: سرگذشت و شخصيت و محتواى آيين حضرت ابراهيم(ع), مبارزه عملى حضرت ابراهيم(ع) با بت پرستان, آداب و احكام آيين حنيف ابراهيم(ع), و مقايسه بين روش پيامبر اسلام(ص) و حنفاء. در بخش هاى ديگر كتاب اين مباحث آمده است: آيين صابئين يا مندائيان, زرتشت, آيين يهود, آيين مسيحيت و آيين اسلام.

دين و بنيادهاى دموكراتيك
سيدمحمدناصر تقوى, تهران, سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى, چاپ اول, 220ص, رقعى.
اين پژوهش به منظور نشان دادن وجوه تمايز و تشابه بين مردم سالارى دينى با دموكراسى معاصر (ليبرال دموكراسى) به نگارش درآمده است. برخى نتايج اين پژوهش بدين قرار است:
1. از آن جا كه در دموكراسى ليبرال و دموكراسى دينى, چارچوب حاكم ارزشى بر اين دو نوع حكومت, بسيار تأثيرگذار هستند, بيشترين تفاوت هاى اين دو حكومت را در تأثيرپذيرى شاخصه هاى اختصاصى هر يك از اين چارچوب هاى ارزشى مى بينيم. در ليبرال دموكراسى چارچوب ارزشى حاكم, اصول و ارزش هاى هويت بخش ليبراليسم است و در مردم سالارى دينى, ارزش هاى دينى. بنابراين يكى از تفاوت هاى اصلى شهروند دموكراسى ليبرال با شهروند مردم سالارى دينى در نوع تعهد آن هاست. يكى متعهد به اصول و ارزش هاى ليبرالى است و ديگرى متعهد به ارزش هاى دينى.
2. تاريخ و تجربه دموكراسى ها نشان داده است كه دموكراسى همواره در پيوند با سنت ها, آداب, تاريخ و تمدن جوامع بوده است. به همين دليل, نظريات بسيارى از انديشمندان غربى در دهه هاى اخير بر بومى سازى دموكراسى قرار گرفته است. بومى سازى, قاعده اى كلى است كه با نفى دموكراسى تقليدى, در آن عناصر دموكراتيك در هماهنگى با خصوصيات بومى و فرهنگى هر جامعه به درجه اى از استوارى رسيده است و به جاى دموكراسى هاى صورى و متزلزل, شاهد دموكراسى پايدار هستيم.
3. نظارت دين بر سياست و حكومت نه تنها تهديد كننده عناصر دموكراتيك نيست, كه به جهت آن همگرايى و همراهى جوهره دموكراسى و دين و وجود امتيازاتى چون دموكراسى خصلتى, علاوه بر دموكراسى ساختارى, دموكراسى به اوج بالندگى فرد مى رسد و اين چنين است كه مى توان گفت: دموكراسى راستين در چنين حكومتى تحقق نخواهد يافت و مردم سالارى در اسلام بسيار بيشتر و بالاتر از دموكراسى و مردم سالارى در فقدان اين شرايط و چارچوب به وقوع خواهد پيوست.

مباحث اعتقادى و اجتماعى
مهدى بازرگان, تهران: شركت سهامى انتشار, چاپ اول, 484ص, وزيرى.
در يازدهمين مجموعه آثار زنده ياد مهندس مهدى بازرگان, 12 اثر از ايشان با موضوعات اعتقادى و اجتماعى تحت اين عناوين به چاپ رسيده است: (پيروزى حتمى), (حكومت جهانى واحد) و (امام زمان) كه حاصل تدوين سه سخنرانى در جشن نيمه شعبان انجمن اسلامى دانشجويان در سال 1339, 1341 و 1357 است كه به موضوع مهدويت اختصاص دارد; (رنگ ها و نقش ها در عاشورا) حاصل سخنرانى وى در عاشوراى حسينى در 23/2/1341 است; (مبارزات سياسى, مبارزات مذهبى) در سال 1341 تأليف و به عنوان يك دستورالعمل اعتقادى به وسيله مبارزان مسلمان در داخل و خارج كشور به عمل درآمده است. (مسجد و اجتماع) حاصل سخنرانى در جشن مبعث, در مسجد هدايت به سال 1347 است. در اين اثر, نقش مسجد به منزله مركز پرستش خدا در اجتماع بررسى گرديده و جايگاه آن در دوران خلفاى اموى و عباسى و در ايران بعد از اسلام, چه از جنبه ساختمان و بنا و چه از جنبه اجتماعى تحليل و نقد شده است; (جهان بينى پيغمبران) كه تفصيل سخنرانى مورخ 30/5/1352 تهيه شده نشان مى دهد كه در بعثت پيامبران جنبه هاى نهى از منكر بر موارد امر به معروف مى چربد و سنت ائمه بيش تر مبارزه منفى بوده تا مبارزه مثبت تعرضى; (انسان و زمان) حاصل سه جلسه سخنرانى در جمع اعضاى انجمن اسلامى مهندسين در سال 1353 است; (تلاش و توكل) تفصيل و تدوين سخنرانى در انجمن اسلامى مهندسين در حدود سال 1354 است كه در اين اثر, تلاش و توكل از ديدگاه طبيعى و مادى و سپس از منظر قرآن و دين بررسى گرديده و جواب هاى ملموسى به دست داده شده است; و (آفات توحيد) كه حاصل سه جلسه سخنرانى در شب هاى ماه مبارك رمضان در مسجد قبا در سال 1356است.

مردم سالارى دينى (مبانى و دلايل)
به اهتمام: كاظم قاضى زاده, زير نظر: يحيى فوزى, تهران, مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(س), چاپ اول, جلد دوم, 376ص, رقعى.
مجلد دوم از مجموعه (مردم سالارى دينى) متضمن مقالاتى درباره مبانى و دلايل مردم سالارى دينى تحت اين عناوين است: (مبانى مشروعيت قدرت سياسى از ديدگاه امام خمينى(ره)/ مقصود رنجبر), (موانع نظرى انديشه جمهوريت در فرهنگ دينى/ سيد محمد على ايازى), (بنيان هاى كلامى مردم سالارى دينى/ محمد نورى), (محدوديت قدرت, راه كارى در جهت مهار قدرت در اسلام/ محمدحسين مهورى), (نقش هاى سياسى مردم از ديدگاه امام خمينى(ره) /سيده معصومه حسينى), (تحليل منشأ حاكميت سياسى در سيره و نظريه سياسى امام على(ع)/ محمد بلالى اوصيا), (دلايل نقلى مردم سالارى دينى/ احمد عابدينى), (انسان مختار و حد آمريت حكومت از ديدگاه اسلام/ سيدابوالفضل موسويان), (مهار قدرت سياسى از ديدگاه اسلام/ هادى قابل), (مردم سالارى دينى در نظام جمهورى اسلامى ايران/ محمد اسماعيل زاده), (آموزه مالكيت مشاع و مردم سالارى/ ميرموسوى) و (جايگاه امر به معروف و نهى از منكر در نظام مشاركت سياسى/ سيدحسن اسلامى).

مردم سالارى دينى (لوازم و پيامدها)
به اهتمام: كاظم قاضى زاده, زير نظر: يحيى فوزى, تهران, مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(س), چاپ اول, جلد سوم, 520ص, وزيرى.
در جلد سوم از مجموعه (مردم سالارى دينى) مقالاتى در خصوص لوازم و پيامدها و مباحث جانبى مردم سالارى دينى تحت اين عناوين به چاپ رسيده است: (نظارت بر قدرت سياسى در اسلام/ محمدحسين حبيب آبادى), (راه كارهاى درونى و مهار قدرت در اسلام/ محمدحسين مهورى), (جايگاه ساز و كارهاى بيرونى مهار قدرت سياسى در نظام مردم سالار دينى/ محمدكاظم تقوى), (مهار قدرت سياسى در قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران/ مهدى پورحسين), (آزادى هم چون جوهره شخصيت/ محمد ثقفى), (مردم سالارى دينى و حقوق اقليت ها در نظريه سياسى امام خمينى(ره)/ شريف لك زايى), (حقوق سياسى ـ اجتماعى ملت در قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران/ ابراهيم اميرى), (مردم سالارى دينى: هم نشينى عدالت و آزادى/ منصور ميراحمدى), (دين و مسأله حقوق بشر در نظام مردم سالارى/ مصطفى پور), (نصيحت پيشوايان/ محمدحسين مهورى), (پاسدارى از آزادى در نظام مردم سالارى دينى/ محمد حسين آبادى), (محدوده و مرجع تصميم گيرى هاى عرفى در نظام مردم سالارى دينى/ احمد عابدينى) و (آزادى هاى سياسى از ديدگاه امام خمينى(س)/ مقصود رنجبر).

معرفه اهل بيت البيت (ع) فى ضوء الكتاب و السنه: دراسه و تحليل
سيدراضى حسينى, قم, مهر اميرالمومنين(ع), چاپ اول, 616ص, جلد اول, وزيرى.
پژوهشى است درباره شخصيت اهل بيت(ع) و فضايل آنها از ديدگاه قرآن كريم. كتاب در پنج فصل تنظيم شده است. ابتدا مفهوم عبارت اهل بيت و دسته بندى روايات درباره ا هل بيت صورت گرفته سپس با پژوهشى گسترده در آيه تطهير عصمت اهل بيت ثابت شده است. در اين زمينه بحث هاى لغوى, سندشناسى, دلالت آيه و شبهات مختلف مطرح و پاسخ داده شده است. مباحث بعدى گزارش آياتى مانند آيه مدّت, آيه مباهله, آيه اعتصام به حبل اللّه, آيه جعل ود, آيه اهل ذكر, آيه و لكل قوم هاد, آيه اطعام, آيه سؤال, آيه ولايت, آيه غدير, آيه اولى الامر, آيه كونوا مع الصادقين و نيز آياتى است كه به وضوح درباره حضرت على نازل شده است. نويسنده براى اثبات برداشت و استدلال هاى خود همواره به متون حديثى و كلامى اهل سنّت تمسك مى كند.

محى الدين ابن عربى و نقش خيال قدسى در شهود حق
مريم صنايع پور, تهران, نشر علم, چاپ اول, 248ص, رقعى.
در كتاب مذكور, نخست اصول انديشه (ابن عربى) (560ـ 638ق) در سه بخش (هستى شناسى و خداشناسى عرفانى), (جهان شناسى و نظريه عرفانى پيدايش جهان) و (انسان شناسى عرفانى) تبيين گرديده است. سپس طريقت خيال در سر وجودشناسانه ـ در قوس نزول از جانب حضرت حق ـ و سير معرفت شناسانه, در قوس صعود با رجعت به سمت حضرت حق, ترسيم و مبانى و لوازم اين نزول و صعود بررسى شده است. و در ادامه نيز به اجمال برخى نكات در انديشه ابن عربى به نقد گذاشته شده است.
بنابر آن چه در كتاب آمده, ابن عربى معتقد است در انسان نيروى ادراك كننده ديگرى غير از عقل و احكام آن يافت مى شود. عرصه فعاليت اين نيرو, پهنه (خيال) است كه در اين عالم, جمع ميان اضداد پديدار مى شود; زيرا نزد حس و عقل جمع ميان دو ضد, ممتنع است اما نزد (خيال) چنين امرى محال نيست.
چيرگى اسم قوى و قوت خدا, جز در آفرينش نيروى تخيل و عالم خيال آشكار نمى شود. اين عالم نزديك ترين دلالت به حق است; زيرا حضرت حق, اول است و آخر; ظاهر است و باطن.
ابن عربى مى گويد: عارف بايد جامع ميان اضداد باشد يعنى هنگامى كه در حال (قبض) است هم زمان در (بسط) باشد و برعكس. عارف جز از راه جمع كردن ميان دو ضد, شناخته نمى شود.
ابن عربى معتقد است كه خيال, منزل الفت جامع ميان حق و خلق و همان صورتى است كه انسان بر آن آفريده شده است و اين آگاهى نيرومندترين آگاهى اى است كه به وسيله آن, وحدانيت دانسته مى شود و واحديت را در كثرت ادراك مى كند نه به طريق حسابدانان; زيرا آن, طريقى پندارى و اين, علمى مشهود و محقق است.
ابن عربى معتقد است كه فعاليت خيال هميشه در همبستگى با صورت هاى محسوس روى مى دهد; زيرا خيال, تنها آن چه را داراى صورت محسوس يا مركب از اجزاى محسوس است و توسط قوه مصوره تركيب مى شود نگه مى دارد و از اين رهگذر, صورتى را به دست مى دهد كه در حس اصلاً داراى وجودى نيست اما براى بيننده محسوس است. ابن عربى در نظريه عرفانى خويش از عوالم خيال به منزله طرق معرفة اللّه نام مى برد.

ايمان گروى: نظريات كركگور, ويتگنشتاين و پلانتينگا
رضا اكبرى, قم, پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى, چاپ اول, 288ص, رقعى.
نگارنده در اين كتاب كوشيده تا ديدگاه هاى سه انديشمند برجسته يعنى (كركگور), (ويتگنشتاين) و (پلانتينگا) را در خصوص استدلال هاى فلسفى براى اثبات خداوند را بى ارتباط و حتى مضر باورهاى دينى مى داند.
وينگنشتاين با به كارگيرى مفاهيمى كليدى همچون (بازى هاى زبانى), استدلال هاى فلسفى را كاملاً بى ارتباط با باورهاى دينى قلمداد مى كند و پلانتينگا گزاره (خداوند وجود دارد) را گزاره اى بى پايه و بى نياز از استدلال تلقى مى كند.
به زعم نگارنده (باورهاى دينى در نگاه هر سه انديشمند تمامى باورهاى دينى را شامل مى شوند. باورهاى دينى, هرچه باشند, بى نياز از استدلال هستند و استدلال در مواردى مضر به حال آن هاست).
وى خاطرنشان مى سازد: (نوع نگرش اين سه انديشمند بزرگ درباره رابطه استدلال هاى عقلى و باورهاى دينى متفاوت است. كركگور در بحث خود, بيش از آن كه به استدلال هاى متألّهانى همچون آكوئيناس نظر داشته باشد به استدلال هاى تاريخى توجه دارد و اين توجه از سيطره تفكر هگل در دوران او سر بر آورده است. اما وينگنشتاين با نگاهى زبان شناختى به مقوله رابطه استدلال ها و باورهاى دينى مى پردازد. اين نوع نگرش كه به وينگنشتاين اختصاص دارد, در دل خود از انديشه هاى زبان شناختى به مسئله مذكور توجه كرده است. او با نقد مبناگروى سنتى, نظريه خود را اثبات مى كند. در اين نگاه, مباحث تاريخى و زبان شناختى از جايگاه چندانى برخوردار نيستند. نوع نگرش پلانتينگا نيز با توجه به سيطره معرفت شناسى در فلسفه هاى تحليلى عصر حاضر كاملاً طبيعى است).

دين انديشان متجدد: روشنفكرى دينى از شريعتى تا ملكيان
محمدمنصور هاشمى, تهران, كوير, چاپ اول, 368ص, رقعى.
اين كتاب, پژوهشى است درباره جريان روشنفكرى دينى و چند چهره برجسته آن كه در چهار فصل به ترتيب گزارش و بررسى و ارزيابى انديشه هاى (على شريعتى), (عبدالكريم سروش), (محمد مجتهد شبسترى) و (مصطفى ملكيان) در مقام شخصيت هاى شاخص سير تاريخى روشنفكرى دينى آمده است.
در خاتمه بر اساس بررسى هاى مذكور, تحليلى درباره اين جريان به دست داده شده است. كتاب همچنين ضميمه اى درباره نسبت انديشه هاى دكتر على شريعتى و احمد فرويد و سه پيوست در بررسى و نقد برخى آرا و افكار متفكران مذكور دارد.
نگارنده خاطرنشان مى سازد: (در روشنفكرى دينى قطعاً وجوه مثبتى وجود داشته است مانند تحريك انديشه مردم علاقمند و ايجاد شور و شوق فكرى در سطح جامعه, ترويج بحث روشمند و استدلالى, تلاش براى ايجاد دنيايى آبادتر و عادلانه تر و آزادتر و نقد چهارچوب ها و ساختارهاى صلب قدرت اجتماعى و سياسى و بازكردن افق ديندارى و سعى در عرضه دين در طرازى برتر و صورتى عميق تر. هدف روشنفكران دينى ـ حتى دكتر على شريعتى ـ ارائه صورتى خردمندانه و محكم تر و مستدل تر از دين بوده است و تلاش براى رفع تعارضات دين و دنياى جديد و دور ساختن دين از بحران هاى گونه گون).
وى معتقد است: (روشنفكرى دينى در طول زمان بيش تر مشغول گشودن گره هايى بوده است كه خود پيش تر آن ها را زده است. مثلاً دين براى دنيا پروژه روشنفكرى دينى بوده است و دين براى آخرت ـ پروژه روشنفكرى در زمانى ديگر ـ گشودن گره اى است كه با پروژه اول ايجاد شده ا ست… روشنفكر دينى خود را ميراث دار انبيا معرفى مى كرد و روشنفكرى دينى است كه اين دعاوى را رد مى كند و به همين ترتيب, با اين تصور گمان مى كنم جريان خاصى كه به نام روشنفكرى دينى مى شناسيم به پايان راه خود رسيده است… اما پايان روشنفكرى دينى پايان دين انديشى نه فقط به معناى عام كه به معناى دين انديشى متجددانه هم نيست. تا دين هست و تجدد هست دين انديشى متجددانه هم به عنوان يكى از مهم ترين شاخصه هاى دين انديشى باقى خواهد ماند).

فوايد الفواد
حسن بن على حسن دهلوى, تهران, زوار, چاپ اول, 456ص, وزيرى.
كتاب حاضر, تصحيحى است از (فوايد الفواد) تاليف (اميرحسن سجزى) ـ از بزرگ ترين شاعران فارسى گوى هند در اواخر قرن هفتم و اوايل قرن هشتم. فوايد الفواد از آثار منثور اميرحسن و از كتاب هاى مهم تصوف (چشتيه) ـ از سلسله هاى طريقت در هند ـ است. فوايد اين كتاب بيش تر در اشتمال آن است بر بسيارى از مباحث تصوف و تأويل و توجيه آن ها و توضيح اصطلاحات متداول ميان صوفيان با آن پختگى و كمالى كه در قرن هفتم و هشتم هجرى برخوردار بود. كتاب مأخذى است براى تحقيق درباره بسيارى از مشايخ بزرگ تصوف و شعراى صوفيه و هم چنين رجال و بزرگان ديگرى كه در قرن هاى هفتم و هشتم مى زيستند; به ويژه بزرگان و رجال در فرقه هاى سهرورديه و چشتيه ملتان و دهلى.
نسخه هاى اصلى در تصحيح اثر بدين قرار است: نسخه خطى موجود در كتابخانه همدرد به شماره 2625; نسخه چاپ لاهور با ترجمه اردوى كتاب در اردو آكادمى دهلى و نسخه ديگرى كه تنها شامل سه جلد نخستين فوايدالفواد است.

گناباديه: تاريخ و عقايد
على حسن بيگى, قم, سبط النبى, چاپ اول, 296ص, وزيرى.
اين كتاب, نگاهى است بر تاريخ و عقايد گناباديه ـ يكى از فرقه صوفيه و از سلسله نعمت اللهيه ـ كه همراه مطالبى در خصوص تصوف, سير اجمالى تاريخ تصوف تا عصر قاجار, ارتباطات فكرى و اعتقادى تصوف و تشيع, و تصوف در اواخر دوره زنديه و عصر قاجار به چاپ رسيده است. گفتنى است سابقه فرقه گناباديه به عصر قاجار باز مى گردد.
از جمله اعتقادات اين فرقه مى توان به ديدگاه آن ها درباره ولايت اشاره كرد كه عبارت است از: بيعت با مشايخ. هم چنين آنان معتقدند كه مشايخ, محدث هستند (مقصود كسى است كه صداى ملك مى شنود, اما او را نمى بيند). جانشينى به امر خداوند, متصف دانستن خود به صفات الهى, خود را مخزن ا لاسرار دانستن, با اهميت شمردن ذكر خفى نسبت به ذكر جلى, استفاده از فكر (به نظر آوردن سالك صورت مرشد را), اعتقاد به نص (رسيدن سلسله اجازه راهنما معصوم (ع) در ارشاد به خلق), اعتقاد به رجعت (تجلى ظهور قدرت ائمه (ع) و سلطه در اين عالم), عدم دخالت در سياست و دادن دستورهاى يكسان به سالكان از ديگر اعتقادات اين فرقه است.

فقه و حقوق

پژوهشى فقهى در خبر و خبرگزار
جواد فخارطوسى, قم, پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى, چاپ اول, 325ص, رقعى.
اين اثر تحقيقى است در متون فقهى و روايى و تمدن گذشته اسلامى براى شناسايى اصول و مبانى اطلاع رسانى, خبر و خبرگزارى. نويسنده ضمن بحث از اهميت اطلاع رسانى از سياست هاى شرعى در گردش اطلاعات و جنبه هاى فقهى اين موضوع بحث مى كند و سيستم اطلاع رسانى درست و نادرست را همراه احكام فقهى هر يك پژوهش مى كند. نهاد خبرگزارى, عدالت در گردش اطلاعات, تعدد مخبران, حقوق مخبر, افشاى اسرار, اشاعه فحشا, نشر اكاذيب, ظرفيت هاى خبر و پيامدهاى آن از مهم ترين مباحث كتاب مى باشد. نويسنده همراه موضوع شناسى خبر و بررسى كاركرد خبر و نقش آن در پديده هاى فرهنگى و قضايى و حقوقى به حكم شناسى آن نيز پرداخته است.

تحقيق و ترجمه رساله تقيه امام خمينى
زهرا فهرستى, تهران, پژوهشكده امام خمينى(س) و انقلاب اسلامى, چاپ اول, 128ص, رقعى.
در كتاب مذكور, ضمن بررسى تقيه از ديدگاه فقها, مبانى مشروعيت تقيه با استناد به دلايل قرآنى, روايى, عقلى نيز اجماع و شواهد تاريخى بازگو گرديده, هم چنين به بررسى تطبيقى تقيه در مذهب اسلامى پرداخته شده است. در ادامه, ترجمه و شرحى از رساله تقيه امام خمينى(ره) فراهم آمده است.
گفتنى است, (تقيه) از احكام سياسى ـ اجتماعى است كه جزء احكام ثانوى محسوب مى شود. تقيه براى شرايطى خاص (مانند حالت خوف از ضرر مالى, جانى يا عرضى) قانون گذارى شده است و سبب مى گردد جامه دين آن قدر تنگ نشود كه جاى هيچ گونه تطابق و انطباق با شرايط فشار و اضطراب و يا شرايط خفقان آور حاكمان غير مسلمان يا مخالف را باقى نگذارد. بلكه به مكلف, اين قدرت و وسعت را مى دهد تا با اتخاذ روش هاى مناسب (كه برخى از آن ها در روايات و متون اسلامى اشاره شده) خود را از خطراتى كه ممكن است با آن مواجه شود, رهايى بخشد و يا خود را از درگيرى هاى مضر و بيهوده آسوده كند تا بتواند در فرصتى مناسب هدف اصيل دينى خود را گسترش دهد. تقيه براى جلوگيرى از قتل نفوس و ديگر ضررهاى مالى, جانى و عرضى وضع شده و رهايى از آن ها قالب هاى متناسب با شرايط خويش را مى طلبد.

خطابات قانونيه
تهران, مؤسسه تنظيم و نشر آثار حضرت امام خمينى(ره), چاپ اول, 200ص, رقعى.
در اين كتاب نخست به تبيين نظريه (خطابات قانونيه) ـ از نوآورى هاى امام خمينى(ره) در اصول فقه ـ و ادله آن با بهره گيرى از نوشته ها و تقريرات درس هاى امام(ره) پرداخته شده است. و سپس ديدگاه برخى از علماى معاصر شامل آيت اللّه يوسف صانعى, محمدعلى گرامى, محمد مؤمن, سيدعلى محقق داماد, سيداحمد مددى و حجج الاسلام مهدى گنجى و محمدصادق لاريجانى درباره اين نظريه عرضه گرديده و اشكالاتى كه بر آن وارد شده است.
گفتنى است نظريه خطابات قانونيه ديدگاهى است درباره چگونگى تشريع احكام در شريعت اسلام. اين نظريه در پاسخ به اين پرسش اصلى شكل مى گيرد كه آيا خطابات شرعيه اى كه از طريق آن ها احكام شرعى اثبات مى شود, اصالتاً متوجه افراد است يا جامعه؟ صاحب نظريه بر اين عقيده است كه خطابات شرعى بالاصاله متوجه جامعه است و اگر افراد نيز خود را مخاطب شارع مى بينند, از آن رو است كه افراد جامعه مخاطب شارع هستند. خطابى كه بالاصاله متوجه جامعه است, (خطاب قانونى) ناميده مى شود.
بر اساس اين نظريه, اراده تشريعى شارع مقدس عبارت از اراده انجام تكليف از سوى مكلف و برانگيختن او براى عمل به تكليف نيست, بلكه اراده قانون گذارى و جعل احكام (على نحو العموم) است. در خطابات قانونيه, برانگيختن مكلفان با انبعاث آنان نه به انجام تكليف, به صورت موجبه جزئيه معتبر است نه به صورت موجبه كليه; لذا همين كه در مجموعه مورد خطاب, كسانى باشند كه از خطاب برانگيخته شوند, براى صحت خطاب كافى است.

تحليل راهبردى شيوه هاى مطلوب امر به معروف و نهى از منكر
تدوين: نعمت اللّه ولى زاده, تهران, بروج, چاپ اول, 156ص, رقعى.
تحقيق حاضر كه به روش نمونه گيرى و از طريق پرسش نامه فراهم آمده, درباره چگونگى دست يابى به مؤثرترين شيوه هاى ترويج معروفات و تحديد منكرات با اين اهداف نگارش يافته است. شناخت شيوه ها و روش هاى مفيد و مؤثر امر به معروف و نهى از منكر, شناخت الگوهاى آمرين به معروف و ناهيان از منكر, شناخت ميزان موفقيت سازمان ها و ارگان هايى كه در حال حاضر به اين امر اقدام مى كنند, شناخت وظايف مردم و مسئولان در امر به معروف و نهى از منكر و… .
گفتنى است در اين تحقيق جامعه آمارى را مردم (افراد 16 سال به بالا), مسئولان دولتى و دست اندركاران كشورى و نخبگان شامل: علما, اساتيد دانشگاه, شخصيت هاى هنرى و ادبى, دست اندركاران رسانه هاى جمعى و صاحب نظران تشكيل داده اند.
پاره اى از نتايج تحقيق بدين شرح است: اكثريت بالايى از پاسخگويان معتقدند كه اجراى امر به معروف و نهى از منكر در جامعه ما در حد (خيلى زياد و زياد) ضرورى است (4/ 85درصد); ارتباط نامشروع, بى حجابى, بى عدالتى, دروغ گويى, رشوه خوارى و خيانت از عمده ترين منكرات موجود در جامعه از نظر پاسخگويان است. بيش ترين درصد از پاسخگويان بهترين و مؤثرترين راه امر به معروف و نهى از منكر را (برخورد قانونى) دانسته اند; و از نظر بيش تر افراد (8/54 درصد) وزارت ارشاد در زمينه امر به معروف و نهى از منكر بايد وظيفه (عملى) و از نظر 6/36 درصد بايد وظيفه (زبانى) داشته باشد.

تجربه كارآمدى حكومت ولايى
على ذوعلم, تهران, پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى, چاپ اول, 388ص, رقعى.
موضوع اين تحقيق, تبيين و اثبات اين نظريه است كه ولايت فقيه به منزله مبناى نظام سياسى اسلام در عصر غيبت معصوم(ع), علاوه بر پشتوانه نظرى و استدلالى خود, در تجربه 25 ساله جمهورى اسلامى ايران به پشتوانه اى تجربى و عملى نيز دست يافته است و با تكيه بر توانمندى و كارآمدى عينى آن مى تواند به مثابه تجربه اى موفق ا ز استقرار حكومت دينى در دوران معاصر عرضه گردد.
كتاب مذكور در سه بخش سامان يافته است: بخش نخست به مباحث نظرى درباره نقش و جايگاه رهبرى ولايى و وظايف و اختيارات او در فلسفه سياسى اسلام و نيز در قانون اساسى و بررسى مقوله كارآمدى و شاخص هاى آن براى سنجش ميزان كارآمدى عنصر ولايت فقيه در نظام جمهورى اسلامى اختصاص دارد. در بخش دوم به بررسى هاى عينى و تجربى درباره كارآمدى رهبرى پرداخته شده و آيات و احاديث و افكار و انديشه هاى معاصر درباره سرنوشت انسان و حقيقت آن مطالبى بيان شده است.

مبانى سياست جنايى حكومت اسلامى
جلال الدين قياسى, قم, پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى, چاپ اول, 384 ص, رقعى.
نگارنده در مقدمه اين كتاب, تعريفى از سياست جنايى به دست مى دهد. به تصريح وى: (سياست جنايى عبارت است از سياست هاى اتخاذى در قبال جرم كه منحصر به برخورد كيفرى از طريق سيستم قضايى است).
وى در ادامه سؤالاتى در خصوص نحوه ارزيابى در سياست جنايى تقنينى حكومت اسلامى (مبتنى بر فقه اماميه) و چگونگى حل تعارض بين يافته هاى علمى با احكام شرعى در سياست جنايى اسلامى را مطرح مى كند و اين كه آيا سياست جنايى حكومت اسلامى مبتنى بر پدرسالارى (پاترناليزم) است و حكومت به خود حق مى دهد در حيطه خصوصى افراد نيز قانون گذارى كند يا خير؟ برخى از پيشنهادهايى كه نگارنده در خصوص سياست جنايى تقنينى در حكومت اسلامى عرضه مى كند, عبارت است از:
1. تمام احكام شرعى فارغ از قطعى يا ظنى بودن آن ها بايد به طور علمى ارزيابى شوند و حكومت اسلامى نبايد تنها به اجراى احكام شرعى بسنده نمايد و به شكل اداى يك تكليف شرعى آن را مد نظر قرار دهد.
2. در مقام ارزيابى احكام شرعى بايد تا آن جا كه ممكن است از قضاوت هاى عرفى خوددارى شود و با استفاده از روش هاى شناخته شده تحقيق در علوم انسانى به ارزيابى علمى اجراى احكام پرداخت.
3. موضوع احكام ثانويه عناوينى همچون ضرر و عسر و حرج است و لازمه چنين موضوعاتى, تحقيق حالت هاى بحرانى يا حداقل نامطلوب در جامعه است.
4. گاه لازمه برخى از روش هاى تحقيق در علوم انسانى, تعطيلى احكام شرعى است. حكومت اسلامى تا حد امكان بايد از اجراى چنين روش هايى خوددارى كند و از روش هاى جايگزين استفاده نمايد.
5. قانون گذار اسلامى براى رهايى از بن بست هاى ناشى از اجراى احكام شرعى بهتر است در خصوص معيار شرعى بودن احكام, تمام فتاواى معتبر تاريخ فقه شيعه را مد نظر قرار دهد تا گزينه هاى بيشترى براى انتخاب در اختيار داشته باشد.

عقايد اقتصادى انديشمندان مسلمان
ابوالحسن محمد صادق, عيدت غزالى, مترجم: احمد شعبانى, تهران, دانشگاه امام صادق (ع), چاپ اول, 444ص, وزيرى.
در اين كتاب كه هر فصل آن به تبيين آرا و انديشه هاى اقتصادى يكى از متفكران مسلمان اختصاص يافته, عمدتاً انديشه هاى اقتصادى علماى اهل تسنن طى سده هاى پنجم تا دوازدهم هجرى به تصوير كشيده شده است. عالمانى همچون المحاسبى, ابن حزم, نظام الملك طوسى, غزالى, ابن طفيل, ابن تيميه, ابن القيم, الشاطبى, ابن خلدون و شاه ولى اللّه.
به نظر مترجم: (كتابى كه برگردان فارسى آن را در پيش روى داريد عمدتاً تلاشى است كه نشان مى دهد مباحث اقتصادى فراوانى از قبيل قيمت ها, قيمت گذارى, پول, بهره , سازمان اقتصادى, حقوق مالكيت, دستمزدها, ماليات ها, قانون گذارى و… از جمله مسائلى هستند كه داراى قدمتى بسيار كهن نزد علماى مسلمان بوده و بسيارى از اين مباحث با دقت هايى در خور تحسين مورد توجه و تجزيه و تحليل آن ها قرار گرفته است… .
با كنكاش در انديشه هاى اقتصادى خواجه نصير الدين طوسى معلوم مى شود كه چگونه ششصد سال قبل از آدام اسميت اسكاتلندى, در جهان اسلام و در ايران تجزيه و تحليل هاى علمى اقتصادى وجود داشته است.
به همين ترتيب بر خلاف آن چه در كتب تاريخ عقايد و انديشه هاى اقتصادى آمده كه آدام اسميت (1790ـ1723) پدر علم اقتصاد است; زيرا او بود كه براى نخستين بار مهم ترين مسائل اقتصادى را به صورتى علمى مطرح ساخت و كوشيد تا تئورى هاى اقتصادى را كه بيان گر اقتصاد زمان خود وى بوده است عنوان نمايد…. در يك مقايسه كوتاه و سريع بين دو سلسله از دانشمندان اقتصادى در دنياى غرب و بين علماى مسلمان… ملاحظه مى شود كه نخستين سلسله از صاحبان عقايد اقتصادى كه در ادبيات اقتصادى غرب مورد توجه قرار مى گيرد و حتى قبل از اقتصاددانان كلاسيك و مركانتى ليست ها بودند گروهى تحت عنوان (رايزنان كشوردارى و جزوه نويسان) نام گرفتند كه اين گروه (قرن هفدهم ميلادى) معاصر با آخرين سلسله از نويسندگان مسلمان از قبيل شاه ولى اللّه و ابن خلدون (پس از ابن خلدون و قبل از شاه ولى اللّه)… قرار مى گيرند.

قرآن و حديث

النظام القرآنى
عالم سبيط نيلى, قم, ذوى القربى, چاپ اول, 446ص, وزيرى.
تحليلى است از (اسلوب بيانى و لفظى قرآن كريم). نويسنده نخست اصطلاحات لفظ, مركب, تركيب و معنا را توضيح داده و تحليل هاى خود را درباره رابطه لفظ و معنا در هيئت مفرد يا تركيبى و وجوه متعدد معانى بيان كرده است.
وى به ردّ ترادف مى پردازد و معتقد است هر لفظى براى معناى خاصى با حالت ويژه اى وضع شده است. به همين علت به تحليل قيود رابطه لفظ و معنا در خصوص حروف, افعال, اسماء و صفات پرداخته است.
با توجه به همين نكته, معانى استعارى, مجازى, كنايى, ايجاز و اطناب از نظر نويسنده پذيرفته نيست و اقوال نحويين را درباره اين موضوعات به نقد مى كشد. بنابراين الفاظ داراى معناى ويژه و منحصر به فرد هستند چه به صورت مفرد باشند چه تركيبى و چه به صورت جمله. وى اين نظريه خود را (منهج لفظى) مى نامد و براى هر موضوع به آيات متعددى استناد مى كند. در پايان به اشكالات مربوط به (تناقض ظاهرى آيات قرآن) پاسخ مى دهد.

(مستشرقان و تاريخ گذارى قرآن) (پژوهشى در تاريخ گذارى قرآن از منظر خاورشناسان)
محمدجواد اسكندرلو, قم, پژوهش هاى تفسير و علوم قرآن, چاپ اول, 326 ص, وزيرى.
متن حاضر پژوهشى است در خصوص تاريخ گذارى قرآن از ديدگاه مستشرقينى چون: (گوستاو وايل), (تئودور نولدكه), (بلاشر), (گريم), (ريچارد بل), (ويليام موير) و (هرشفلد).
گفتنى است تاريخ گذارى (كرونولوژى) قرآن عبارت است از اين كه به كمك روايات مختلف مكى و مدنى, اسباب نزول, ترتيب نزول, ناسخ و منسوخ, تاريخ پيامبر اسلام(ص) و تصريحات قرآن, درباره رو يدادهاى زمان مند تاريخ رسالت آن حضرت, زمان و ترتيب تاريخى نزول هر يك از سوره هاى قرآن (اعم از يك سوره تمام يا بخشى از آن) شناسايى و معين گردد.
نگارنده پس از ذكر ديدگاه خاورشناسان ياد شده, از ديدگاه آنان درباره جابه جايى در آيات قرآن ياد مى كند. صرفاً به اين بهانه كه هيچ ربط و تناسبى ميان آن آيات با قبل و بعدشان مشاهده نمى شود. ديگر آن كه برخى از آنان پيامبر را مؤلف قرآن معرفى مى كرده اند.
به تصريح نگارنده:
1. (يكى از اشتباهات مشترك همه خاورشناسانى كه به اظهار نظر در تاريخ قرآن پرداخته اند, اين است كه معتقدند وحى مكى با وحى مدنى در اسلوب متفاوت است; بدين معنا كه اسلوب سوره هاى مكى شدت و خشونت ولى سوره هاى مدنى داراى ويژگى هاى از قبيل نرمش, گذشت و مهربانى است. واقعيت اين است كه قرآن كريم در هر دو قسم مكى و مدنى, شامل شدت و خشونت ولى سوره هاى مدنى داراى ويژگى هايى مانند نرمش, گذشت و مهربانى است.
2. از ديگر خطاهاى مهم آنان اين است كه احتمال ها و ذهنيات خويش را در مقام تاريخ گذارى آيات و سور هم چون حقايقى قطعى و مسلم پنداشته اند.
3. يكى از نقاط ضعف خاورشناسان اين است كه براى اثبات سخنانشان يا اصلاً دليل و مداركى ندارند يا به منابع و مطالب خاورشناسانى ديگر هم چون نولدكه, وايل و بلاشر استناد مى كنند و در مواردى هم كه به منابع اسلامى ارجاع مى دهند, هرگز به منابع شيعى توجه نمى كنند).

اخلاق و تعليم و تربيت

علم النفس (روانشناسى از ديدگاه دانشمندان مسلمان) به ضميمه انديشه هاى حكيم صدرالمتألهين شيرازى در حوزه روانشناسى فلسفى
محمدعثمان نجاتى, مترجم: سعيد بهشتى, تهران, رشد, چاپ اول, 320ص, وزيرى.
نگارنده در كتاب حاضر به طرح ديدگاه هاى برخى از دانشمندان مسلمان گذشته در خصوص آن دسته از موضوعات روان شناختى اى پرداخته كه تا كنون اعتبار دارند. وى ضمن مقايسه اين ديدگاه ها با ديدگاه هاى روان شناسان جديد نتيجه مى گيرد كه دانشمندان مسلمان در اين امر پيشقدم هستند. براى نمونه او ابن سينا را مثال زده و خاطر نشان مى سازد كه ابن سينا به واسطه تيزهوشى و دقت نظر خود, به شناسايى طبيعت فرايند شرطى سازى نايل آمد, پيش از آن كه ايوان پاولف, فيزيولوژيست روسى بتواند با تحقيقات تجربى به آن دست يابد. به علاوه, ابن سينا توانست فراموشى را از راه ارجاع آن به تداخل معلومات, تفسير علمى كند; تفسيرى كه روان شناسان جديد, جز در ربع اول قرن بيستم به آن نرسيدند).
وى همچنين تصريح مى كند: (برخى از دانشمندان مسلمان گذشته از قبيل كندى, ابوبكر رازى, مسكويه, ابن خرم, غزالى, فخر الدين رازى, ابن تيميه و ابن قيم الجوزيه در اهتمام به روان درمانى بر مبناى تغيير انديشه ها و باورهاى منفى يا اشتباه فرد ـ كه در رفتار وى مؤثر است ـ بر روان درمانگران جديد پيرو مكتب درمان رفتارى ـ شناختى تقدم دارند… ابن حزم, غزالى, ابن تيميه و ابن قيم الجوزيه براى درمان رفتارها يا خُلق هاى ناپسند, روش متضاد با آن اخلاق را برگزيده اند. اين روش, همان است كه روان درمانگران رفتارى جديد براى درمان برخى از اضطراب هاى رفتارى از قبيل ترس و بى قرارى, از آن استفاده كرده اند).
گفتنى است كه نگارنده, ضمن ذكر ديدگاه هاى دانشمندان مسلمان گذشته مانند كندى, ابوبكر رازى, فارابى, ابن مسكويه, اخوان الصفا, ابن سينا, ابن حزم, غزالى, ابن باجه, ابن طفيل, ابن رشد, فخر ا لدين رازى, ابن تيميه و ابن قيم الجوزيه به شرح زندگانى و معرفى آثار آنان نيز پرداخته است.
همچنين در بخش پايانى كتاب, مبحثى تحت عنوان (انديشه هاى ابتكارى حكيم صدرالمتألهين شيرازى در حوزه روان شناسى فلسفى) ضميمه شده است. در اين مبحث سعى شده ديدگاه هاى نوين و انديشه هاى ابتكارى ملاصدرا در حوزه روان شناسى در پنج محور يعنى: (جايگاه علم النفس), (ماهيت نفس), (حركت جوهرى نفس), (حدوث جسمانى و بقاى روحانى نفس) , (تجرد قوه خيار) معرفى و تبيين گردد. بنابر نظر نگارنده: (ملاصدرا, علم ا لنفس را از قلمرو علوم طبيعى خارج ساخت و با جاى دهى آن در قالب چهارمين سفر فلسفى يعنى (سفر بالحق فى الخلق) و بعد از سه بخش اصلى فلسفه خود, يعنى (امور عامه), (طبيعيات) و (الهيات بالمعنى الاخص) به اين علم منزلتى اختصاصى و ممتاز بخشيد).

ادبيات

اشعار برگزيده شاعران و عارفان در تسبيح و توحيد خداوند تبارك و تعالى و مناجات و اندرز و جهاد با نفس و عشق و…
به اهتمام: سيداسداللّه مصطفوى, تهران, صباح, 240ص, وزيرى.
كتاب حاضر گزيده اى از شعرهاى شاعران و عارفان درباره توحيد و تسبيح خداى متعال, مناجات و نصيحت و اندرز و كسب علم و عمل و جهاد با نفس و هم چنين در مدح و ثناى پيامبر اكرم(ص), امام على(ع), و ساير معصومان(ع). عبداللّه انصارى, فردوسى, سنايى, باباطاهر, ابوسعيد ابوالخير, خاقانى, نظامى, عطار, سعدى, شمس تبريزى, مولوى, شاه نعمت اللّه ولى, طوطى, قرشيزى, شيخ بهائى, يغماى جندقى, عماد خراسانى و… از شاعران انتخاب شده در اين كتاب هستند. براى نمونه بخشى از اشعار سعدى شيرازى در حمد و ثناى پروردگار را مى آوريم:
فضل خداى را كه تواند شمار كرد
يا كيست آن كه شكر يكى از هزار كرد
آن صانع لطيف كه بر عرش كاينات
چندين هزار صورت الوان نگار كرد.

عاشقانه هاى غزل: يك دسته گل دماغ پرور (برگزيده اشعار)
گردآورنده: احد ده بزرگى, شيراز, نويد, 328ص, وزيرى.
اين مجموعه حاوى غزليات بيش از 700 شاعر در سطوح مختلف سنى و از نيمه دوم قرن دوازدهم تا دوره معاصر است كه عمدتاً با مضامين عرفانى سروده شده است. عناوين برخى از اين سروده ها عبارت است از: ترانه گل سرخ, دوباره واژه نام تو, حراجستان, سايه مژگان, دژ خوشاب, انديشه واهى, آب زندگى, تشنه كام, شكوفه لبخندن چشم پوشى, گاه جوانى, لذت معراج, عروج و هبوط, سرود ما شدن, آتش اندوه, مردم گريز, دشت حيرت, گوهر مراد, بند و بست عشق, به مهر كوش, سرشك ديده پريشان, بزم و محبت, و اشك گل ها.

درباره شاهنامه
ابوالفضل خطيبى, تهران, مركز نشر دانشگاهى, 248 ص, رقعى.
اين مجموعه مشتمل است بر مقاله ها و نقدهايى در خصوص شاهنامه فردوسى كه همگى آن ها از سال 84 ـ 1387 در شماره هاى مختلف (نشر دانش) به چاپ رسيده و اينك به همراه دو مقاله نقد ديگر يكى با عنوان (جدل هاى جديد درباره شاهنامه از منظر ادبيات تطبيقى) و ديگرى با عنوان (انتخاب اقدام يا ترجيح اصح) فراهم آمده است. مقاله دوم در واقع نقد مفصلى است بر شاهنامه چاپ مسكو كه در آن براى نخستين بار, متن انتقادى مصححان شوروى بررسى شده است. اين مقاله ها و نقدها مباحث مختلف شاهنامه را دربردارد, اما توجه ويژه نگارنده به موضوع تصحيح انتقادى متن شاهنامه در همه آن ها به چشم مى خورد. برخى از موضوعات كتاب بدين قرار است: بيت هاى زن ستيزانه در شاهنامه, اصالت كهن ترين نسخه شاهنامه, بيت هاى عرب ستيزانه در شاهنامه, گام هايى استوار در پيشبرد شاهنامه شناسى, كاربرد حرف اضافه باز در شاهنامه و تصحيح مصراعى از شاهنامه.

شاهنامه پژوهى
زير نظر: محمدرضا راشدمحصل, مشهد, دانشگاه فردوسى مشهد, چاپ اول, 304ص, جلد دوم, وزيرى.
كتاب حاضر دفتر دوم از كتاب هاى (شاهنامه پژوهى) است و شامل مجموعه مقالاتى است كه بر اساس يك فراخوان توسط فرهنگ سراى فردوسى گردآورى شده است. موضوع اصلى اين مقاله ها نقد و بررسى شاهنامه فردوسى است. عناوين برخى مقاله ها و خطاب ها عبارت اند از: رزم افزارموروثى و سنگين پهلوان, بررسى تطبيقى شخصيت آشيل ـ اسفنديار و…, سيرى در هماى نامه, هويت ايرانى و پيوند آن با فرهنگ ملى و زبان فارسى, جلوه هاى شهر آرمانى در شاهنامه و متون پهلوى و… .

عصر ضحاك
كيومرث صابرى فومنى, تهران, گل آقا, چاپ اول, 64ص, رقعى.
عصر ضحاك برداشتى از داستان (كاوه و ضحاك) ـ از داستان هاى شاهنامه ـ است. در اصل (شاهنامه), نامه شاهان و كارنامه آنان است. ظهور توده مردم در شاهنامه تنها با قيام مردانه كاوه همراه است و با او نيز تمام مى شود. شناخت كاوه تنها با بررسى و شناخت زمان و عصر او, آن هم از آغاز كار شاهنامه امكان پذير است. ضحاك نمونه شر و بدى و كژى و نابخردى و اهريمن صفتى است كه مردم در طول سلطنت او, تجربه هزار سال ظلم و ستم را بر جسم و روح خود تحمل كردند تا اين كه كاوه, مردى از بطن توده مردم, خطر كرد و در برابر اين ظلم و ستم به پا خاست و از ناراضيان پراكنده, جمعيتى متشكل گردآورد و براى رويارويى با ضحاك, فريدون را برگزيد. در كتاب طى هفت فصل حوادث دوران ضحاك بررسى مى شود, هدف اصلى در كتاب به تصوير كشاندن دو چهره خير و شر و سرانجام آن ها است.

شرفنامه (حكيم نظامى گنجوى)
مصحح: حسن وحيددستگردى, تهران, زوار, چاپ اول, 476ص, وزيرى.
كتاب حاضر تصحيحى از متن (شرفنامه) اثر نظامى گنجوى (530 ـ 614ق) است كه با حواشى و شرح لغات و ابيات و مقابله با سى نسخه قديمى همراه است. حكيم نظامى شرفنامه را به نام (ملك نصره الدين ابوبكر سلجوقى), فرزند اتابيك محمد جهان پهلوى حاكم آذربايجان و عراق, منظوم داشته است. اشعار كتاب بيش تر داستان هاى مربوط به اسكندر مقدونى و حمله او به ايرانِ عصر هخامنشى است. داستان فاتح مقدونى از نسب اسكندر و تعليم او نزد ارسطو آغاز مى شود و پس از قدرت گيرى او در مقدونيه و يونان, نبرد با دارا (داريوش سوم هخامنشى), فتح نواحى مختلف ايران, رسيدن به هند و جنگ او با روسيان در دشت قفچاق با افسانه هايى چون آب حيوان و رفتن اسكندر به ظلمات و بازگشت وى و سرانجام بازگشت او به روم به پايان مى رسد. از ديگر مطالب كتاب مى توان به افسانه مانى صورتگر, رفتن اسكندر به زيارت كعبه, مهمان شدن اسكندر به بارگاه خاقان چين و… اشاره كرد.

اقبال نامه يا خردنامه (حكيم نظامى گنجوى)
مصحح: حسن وحيددستگردى, تهران, زوار, چاپ اول, 246ص, وزيرى.
اين كتاب تصحيحى است از متن اقبال نامه يا خردنامه, ششمين نامه نظامى گنجوى (53 ـ614ق), كه با حواشى و شرح لغات و ابيات و تصحيح و مقابله با سى نسخه قديمى همراه است. حكيم نظامى اقبال نامه را به نام (عزالدين مسعود بن ارسلان) سلجوقى منظوم گردانيده است. اشعار اين دفتر با نيايش پروردگار و نعت رسول خدا(ص) آغاز مى شود و سپس با افسانه هايى چون افسانه ارشميدس با كنزيك چينى, داستان ماريه قبطيه, افسانه خراسانى و فريب دادن خليفه ادامه مى يابد. از ديگر داستان ها و حكايات كتاب مى توان به ذوالقرنين دانستن اسكندر, داستان او با شبان دانا و احوالش با سقراط يا گفت و گوى حكيم هند با وى و هفت حكيم ديگر اشاره كرد. بخش ديگر اشعار به ذكر گفتارهايى از اشخاص مختلف چون ارسطو, واليس, سقراط, بليناس, هرمس, اسكندر, افلاطون و ديگر درباره آفرينش اختصاص دارد. ادعاى پيامبرى اسكندر و ادامه جهانگردى او تا مناطقى مانند هند, ده سرپرستان در عرض جنوب و سرزمين يأجوج و هم چنين وصيت نامه اسكندر از ديگر مطالب كتاب محسوب مى شود. در پايان نيز اشعارى در ستايش ملك عزالدين مسعود بن ارسلان آمده است.

پندنامه
شاعر: محمد بن ابراهيم عطار, مصحح: عباسعلى صرافى, به اهتمام: محمدحسين مجدم, تهران, زوار, چاپ اول, 140 ص, وزيرى.
(پندنامه) گويى چكيده تمام نصايح و اندرزهايى است كه به طور تفصيل در ساير آثار شيخ عطار نيشابورى ـ شاعر قرن ششم و هفتم هجرى ـ آمده است. عطار سعى بليغ به كار برده تا به اوضاع اجتماعى عصر خويش و تاريخ يا حكايات نپردازد, و به آن مى ماند كه مى خواسته نتيجه 114 سال عمر خود را كه بسى نيش و نوش روزگار چشيده, زبده چين نمايد و به نام پندنامه از خويش به يادگار گذارد. او در كوتاه ترين قطعات به عالى ترين مطالب پرداخته و آن را در قالب اوامر و نواهى شريعت اسلام و واقعيت عرفان ريخته و تسليم ابناى زمان نموده است. امتياز بيش تر اين منظومه بر ساير منظومات شيخ آن است كه در اين كتاب خود دليل و راهنما و پير و كارگشا است: شيخ روياروى خطاب به پسر و گاهى خطاب به برادر دارد. امر به معروف و نهى از منكر مى نمايد, وى نكات حساس را بر سبيل تمثيل و تشبيه ضرب المثل بيان مى كند, تا در شنونده موثر افتد. با اين توضيح كتاب حاضر از بخش هاى متعددى تشكيل شده است . در مقدمه به دوره عصر زندگانى عطار, تعداد آثار ايشان, مشرب و مكتب عطار, پير و مرشد عطار, مذهب عطار, مولانا و عطار, روش شيخ و… اشاره شده است. سپس متن كتاب آمده كه به صورت نصيحت و پند است. مذمت غيبت, فوايد خاموشى, نصيحت, وصف دانش, بيان آفات, فضيلت ذكر, عاقبت انديشى, فايده قناعت, توبه و بخشش, صله رحم و صفات مردانگى از مطالب شعرهاى كتاب است. در ادامه (حواشى و تعليقات) آمده است كه در آن به توضيح و تشريح ابيات پرداخته شده و نيز اشاره اى كه آن بيت يا مصرع به آيات قرآنى, احاديث و… دارد. در ادامه, فهرست ها شامل فهرست اعلام, آيات و احاديث و منابع و مآخذ آمده است.

رحمت و غضب الهى در مثنوى معنوى
حميده حجازى, مقدمه: مهدى محقق, تهران, دانشگاه تهران, مؤسسه مطالعات اسلامى دانشگاه مك گيل, چاپ اول, 216ص, وزيرى.
هفدهمين شماره از مجموعه (انجمن ترويج زبان و ادب فارسى ايران) به مناسبت هشتصدمين سال تولد مولانا جلال الدين محمد بلخى و همايش هاى برگزار شده در تبريز و كرج منتشر گرديده است. در اين كتاب ويژگى هاى دو مفهوم (رحمت) و (غضب) الهى, از كلمات اساسى و كليدى قرآن كريم, در (مثنوى معنوى) سروده مولانا ـ بيان شده است. بسيارى از صفات الهى حق و مفاهيم اخلاقى بندگان كه به نحوى با رحمت و غضب و يا لطف و قهر خداوند مرتبط هستند, در كتاب بررسى شده است; به ويژه مفاهيم دوگانه اى كه مستقيم يا غير مستقيم حاكى از مفاهيم لطف و قهر باشد, همچون دنيا و آخرت, مرگ و زندگى, شب و روز, بهشت و دوزخ, فرشته و ديو, تندرستى و بيمارى و سعادت و شقاوت. در بخش هايى از كتاب نيز به مقام و روش علمى و عملى برخى از پيامبران الهى اشاره شده و نيز سيرت اولياء اللّه, به ويژه حضرت على(ع) بيان گرديده است. علاوه بر آن بسيارى از آيات قرآن و احاديث پيغمبر و ائمه اطهار(ع) به مناسبت, نقل و مطالب كتاب به آن ها استناد شده است. جلوه هاى رحمت الهى, مسيرهاى راهيابى به رحمت و موانع آن, اَشكال مختلف نزول قهر الهى, نظر و علاقه مولوى به رحمت يا غضب الهى از جمله مطالب كتاب به شمار مى رود. كارهايى كه شعله هاى قهر الهى را افزون يا خاموش مى كند و همچنين نظرى گذرا بر تشبيهات و اشعارات مولوى با كلمات رحمت و غضب و مترادفات آن از ديگر مطالب مى باشد.

تركش هاى اجابت: مجموعه شعر دفاع مقدس شاعران خراسان
مشهد, همياران جوان, چاپ اول, 114ص, رقعى.
كتاب حاضر دربردارنده مجموعه شعر دفاع مقدس, سروده شاعران خراسانى است كه در قالب هاى مختلف (همچون شعر نيمايى, قصيده, غزل, دوبيتى و رباعى) و با مضمون جبهه, شهيد, شهادت, ايثار, جهاد و… به نظم كشيده شده است. براى نمونه بخشى از قطعه شعر (گلچينى) درج مى گردد: خواهم دل بريد از ما و ما مانديم و بى دينى گره خورده است با چشمانمان يك عمر سنگينى/ فرا مى خواند از آن دور ما را وهم موهومى و گم گشتند در يك هيچ اين مردان نفرينى/ نه پايينى, نه بالايى و فرداهاى نامعلوم نمك گيران شيطانند اين قوم پايينى/… .

جاى شما خالى: با 9 شاعر امروز ايران
به اهتمام: سيدعباس تربن, تهران, همشهرى, چاپ اول, 88ص, وزيرى.
اين مجموعه, با هدف معرفى نه شاعر برجسته معاصر ايران براى نوجوانان علاقه مندى كه در سال هاى آخر نوجوانى هستند, تدوين شده است. اين شاعران عبارت اند از: قيصر امين پور, محمدعلى بهمنى, طاهره صفارزاده, عمران صلاحى, محمدرضا عبدالملكيان, شمس لنگرودى, على معلم, حسين منزوى و سلمان هراتى. همه اين شاعران, به جز صفارزاده, در فاصله نيمه دوم دهه بيست تا اواخر دهه سى به دنيا آمده اند. در كتاب سعى شده است به طور خلاصه, زندگى و مختصات شعرى هر شاعر با تكيه بر مصرع ها و سطرهاى برجسته شعرى او به نوجوانان معرفى شود تا هم مخاطبان عام تر, شناختى كلى نسبت به آثار هر شاعر پيدا كنند و هم مخاطبان آشنا با اين شاعران, به نگاه جامع ترى براى مطالعه دقيق تر شعرهاى اين شاعران برسند. براى كامل تر شدن اين مجموعه, چند قطعه از شعرهاى برجسته هر شاعر كه مى تواند براى مخاطب نوجوان مناسب باشد در پايان هر معرفى گنجانده شده است.

ديوان مجرم
شاعر: ابوالفضل مافى, تهران: حديث امروز, چاپ اول, 212ص, وزيرى.
(مجرم), تخلص ابوالفضل مافى, ( 1323ـ1383 ) شاعر معاصر است كه مجموعه اى از اشعار وى دراين كتاب گردآورى شده است. مافى از ميان قالب هاى شعرى بيش تر به غزل متمايل بود و در غزل از سبك شاعران عصر عراقى پيروى مى كرد. در خلال ابيات غزل هايش, سوز و گداز اين سبك و اصطلاحات رايج آن ديده مى شود. همچنين سايه تأثيرپذيرى از حافظ را نيز مى توان در آثارش ملاحظه كرد. از موضوعات اشعار مجرم مى توان به بسيج, در سوگ امام, دوازده و بيست و دوم بهمن, پيروزى انقلاب اسلامى, رحلت آيت اللّه اراكى و… اشاره كرد. شاعر ضمن سرودن اشعار انقلابى به موضوعات مذهبى و حوادث زندگى ائمه اطهار, به ويژه حادثه كربلا نيز پرداخته است. همچنين تعزيه هايى به مناسبت ها و در موضوعات مختلف از وى برجاى مانده كه بيش تر به زبان آذرى است. رباعى از ديگر سبك هايى است كه شاعر, سرودن در آن قالب را نيز تجربه كرده است. اشعار كتاب بر اساس مضمون يا قالب سرودن, به بخش هايى چون تحميديه(مثنوى), سروده هاى عاشقانه, سروده هاى انقلابى, اشعار مذهبى, ترجيع بند, رباعيات و اشعار تركى تقسيم شده است.

كتاب آبى (كليد فهم انديشه و آثار سهراب سپهرى)
محمد رضا مسيحا, تهران, انديشه نوين, چاپ اول, 176ص, رقعى.
اين پژوهش, ديدگاهى كه درباره خاستگاه هاى انديشه و جهان بينى و به ويژه شعر شاعر نوپرداز معاصر, سهراب سپهرى صورت گرفته است, با نگاهى گذرا بر زندگى او آغاز مى شود و پس از آن به جهان بينى خاص اشاره مى گردد. منظر ديگر, بن مايه, سبك و شگرد زبانى شاعر است كه جوهره شعرى خاص و زبان او را تشكيل مى دهد. مؤلف در ادامه به آموزه هاى (بودا) به عنوان يكى از آبشخورهاى مهم انديشه سهراب سپهرى و اثرپذيرى او از انديشه هاى شرق دور بالاخص بودا, در ساحت انديشه و معرفى آن ها در شعر او مى پردازد. هم چنين به تاثيرات احتمالى شاعر از مكتب هاى هنرى غربى و نويسندگان و شعراى بزرگ مغرب زمين اشاره مى كند. در بخش بعد به سبك و سياق نقاشى سهراب سپهرى و تأثيرات متقابل شعر و نقاشى او بر يكديگر اشاره مى شود. مؤلف در متن كار به تحليل هشت دفتر ديوان شعر سهراب به نام (هشت كتاب) پرداخته كه عمده كار او در عمر هنريش به شمار مى رود. در پايان, مجموعه اى از اظهار نظرهاى بزرگان درباره انديشه و شعر سهراب سپهرى آمده است كه با جمع بندى و استنتاجى از نگارنده خاتمه مى يابد.

رمان هاى معاصر فارسى: پيرنگ, شرح و تفسير: (نويسندگان نسل سوم)
ميمنت (ميرصادقى) ذوالقدر, تهران, نيلوفر, چاپ اول, 260ص, (در4 جلد) جلد چهارم, رقعى.
چهارمين كتاب از مجموعه رمان هاى معاصر فارسى, به بررسى هجده رمان از نويسندگان و داستان نويسان معاصر ايران اختصاص دارد. در اين كتاب مى توان با ويژگى هاى فنى و خصوصيت هاى محتوايى و ساختارى رمان ها آشنا شد و به زمان و مكان وقوع حوادث, نام شخصيت هاى مهم و همچنين نوع رمان و نيز زاويه ديد نويسنده پى برد. فشرده اى از وقايع داستان در هر رمان نيز آورده شده است. علاوه بر آن در خصوص هر رمان, شرح كوتاهى تحت عنوان (شرح و تفسير) نوشته شده است تا شناختى كلى از چگونگى آن ها به دست داده شود. ترتيب رمان ها بر اساس تاريخ انتشار اولين چاپ آن هاست. رمان هايى كه در اين جلد بررسى شده اند عبارت اند از: اهل غرق (منيرو روانى پور), سمفونى مردگان (عباس معروفى), بالاتر از عشق (پرى منصورى), دل فولاد (منيرو روانى پور), نسترن ها بر شانه ديوار (پيمانه روشن زاده), شريك جرم (جعفر مدرس صادقى), تنهايى (راشين مختارى), دل دادگى (شهريار مندنى پور), نيمه غايب (حسين سناپور), اسفار كاتبان (ابوتراب خسروى), چراغ ها را من خاموش مى كنم (زويا پيرزاد), دكتر نون زنش را بيش تر از مصدق دوست دارد (شهرام رحيميان), همنوايى شبانه اركستر چوب ها (رضا قاسمى), پرنده من (فريبا وفى), چه كسى باور مى كند, رستم (روح انگيز شريفيان), كافه نادرى (رضا قيصريه), ويران مى آيى (حسين سناپور), روياى تبت (فريبا وفى).

تاريخ و شرح حال

نخستين زنان صوفى همراه با متن كامل ذكرالنسوة المتعبدات الصوفيات
ابو عبدالرحمن محمدبن حسين سلمى (325ـ412هـ), محقق: مريم حسينى, تهران, علم, چاپ اول, 500ص, رقعى.
اين كتاب ترجمه اى است از كتاب (ذكر النسوة المتعبدات الصوفيات) ابوعبدالرحمن سلمى كه به همراه متن اصلى آن مطابق با تصحيح خانم (اركيا كرنل) ـ استاد دانشگاه دوك آمريكا ـ فراهم آمده است. گفتنى است بخشى از مقدمه مبسوط كرنل, شامل مرورى بر شرح احوال و آثار سلمى همراه با مطالعاتى در خصوص دوران زندگى و ويژگى هاى فرهنگى و دينى زمان وى است و بخش ديگر به بررسى متن و مطالعه ساختارى كتاب (ذكر النسوة المتعبدات الصوفيات) اختصاص دارد. در اين بخش, كرنل تلاش مى كند تا مكاتب زنان صوفى را بر اساس ديدگاه سلمى و ابن جوزى طبقه بندى كند و ديدگاه سلمى را نسبت به زنان صوفى بيان دارد.
حواشى كتاب نيز شامل پژوهش هاى اين محقق درباره عارفان و صوفيانى است كه نامشان به مناسبت سندها و ذكر زنجيره راويان حديث در كتاب سلمى آمده است.
همچنين مقدمه اى از مترجم فارسى كتاب با عنوان (زنان صوفى تا عصر سلمى) به چاپ رسيده است. در اين مقدمه محتواى كتاب (ذكر النسوه المتعبدات الصوفيات) به همراه ساير منابع اطلاعاتى درباره زنان صوفى تحليل و طبقه بندى شده است. ذيل هر يك از عناوين هم شرحى در طبقه بندى زنان و آثار و احوالشان آمده است.

درباره غرب
رضا داورى اردكانى, تهران, هرمس, چاپ اول, 408ص, رقعى.
غرب يك موجود متعين نيست كه در جاى معين قرار گرفته باشد و بتوان به آن اشاره كرد. به نظر برخى محققان, غرب رويدادى است كه با ظهور فلسفه آغاز شده است. اگر اين تعبير موجه باشد, بايد گفت: تاريخ فلسفه ادوار دارد و ما اكنون در مرحله بسط تام و تمام غرب هستيم. غرب در اين مرحله به صورت تجدد ظاهر شده است. منظور از تجدد, شرايطى است كه در آن بشر, خود را لايق تصرف در موجودات يافته و به نظرش رسيده است كه مى توان با فكر و رأى خويش همه امور را چنان كه بايد سر و سامان دهد. غرب يك نسبت است; نسبتى كه بشر در آن خويش را مرجع علم و عقل و قدرت و ملاك خير و زيبايى دانسته است. بر طبق اين رأى, علم و خردمندى و قدرت و نظام و نزاكت و هنر و قهر و خشونت غرب, همه فرع اين نسبت است و فرع را با معلول و نتيجه مادى و حتى منطقى نبايد اشتباه كرد. يكى از نام هاى اين فرع يا جلوه اى از جلوه هاى آن, عقلانيت است و بنابراين اگر گفته اند كه تجدد يعنى عقلانيت, سخنشان, سخن غير موجهى نيست. كارها در شرايط فعلى, اين است كه درباره غرب و موضوع خويش در عالم غرب زده بينديشيم و اولين قدم در اين راه اين است كه بدانيم قضيه, يك قضيه صرفاً سياسى نيست. در مجموعه حاضر مقالاتى از نگارنده درباره (ماهيت غرب از ديدگاهى تاريخى) فراهم آمده است.
عناوين برخى از اين مقالات بدين قرار است: طرح پرسش غرب; ملاحظاتى در باب شرايط امكان شناخت غرب, ادوارد سعيد و شرق شناسى; ملاحظاتى درباره شرق شناسى, غرب و بحران هويت در ايران معاصر, فلسفه معاصر, هنر و زيبايى در دوران تجدد, مركز و پيرامون, دستاورد تاريخ غربى, تبادل و تهاجم فرهنگى, و چرا به غرب و درباره غرب مى انديشيم. در بخش ضميمه كتاب نيز نظر علامه طباطبايى درباره غرب درج گرديده است.

ساز بى رنگ
زهره مهروى پور, اصفهان: سازمان فرهنگى تفريحى شهردارى اصفهان, چاپ اول, 16ص, وزيرى.
(جهانگيرخان), فرزند مرحوم محمدخان قشقايى دره شهرى و از دانشمندان اصفهان, در سال 1243 قمرى متولد شد. در كودكى اندكى به تحصيل پرداخت; ولى در چهل سالگى ناگهان شوق تحصيل علم و دانش در وجودش پيدا شد و بقيه عمر در اصفهان ماند و به تحصيل ادامه داد. او در حكمت, عرفان, فقه, اصول, رياضى, هيات و طب استاد بزرگى شد و شاگردان بسيارى تربيت كرد. او حدود هشتاد سال عمر كرد و عاقبت در شب يكشنبه 13 رمضان سال 1328 قمرى در اصفهان بدرود حيات گفت و در تكيه سيد محمد ترك در تخت فولاد مدفون گرديد.
جلال الدين همايى متخلص به (سنا), اديب نامدار و دانشمند اسلامى نيز در سحرگاه سيزده دى ماه سال 1278 در شهر اصفهان و خانواده اى اهل علم و ادب ديده به جهان گشود. او مقدمات علوم را نزد پدر و عمويش فرا گرفت و پس از آن مدت بيست سال در محضر استادان بزرگ اصفهان به كسب علم پرداخت. سپس به تهران رفت و علاوه بر تدريس, به تحقيق و تصحيح كتاب هاى گذشتگان همت گماشت. او آثار فراوانى در زمينه فرهنگ و ادب و اسلام به يادگار گذاشت. تا اين كه در تيرماه سال 1359 مطابق با رمضان 1400 قمرى دعوت حق را لبيك گفت و در تخت فولاد اصفهان به خاك سپرده شد. اين كتاب به معرفى دو تن از مشاهير اصفهان ـ جهانگيرخان قشقايى و جلال الدين همايى ـ در قالب داستان اختصاص يافته است.

آثار اسلامى مكه و مدينه: با تجديدنظر و اضافات
رسول جعفريان, تهران, نشر مشعر, چاپ ششم, 400 ص, وزيرى.
معرفى آثار و اماكن تاريخى دو شهر مكه و مدينه در كشور عربستان سعودى, موضوع كتاب حاضر است. پس از مقدمه اى در خصوص جغرافياى جزيرة العرب, نخست به موقعيت جغرافياى منطقه حجاز و شهر مكه و هم چنين چاه هاى آب و كوه هاى شهر اشاره مى شود. بناى كعبه نخستين اثرى است كه به آن پرداخته مى شود. پيشينه بناى كعبه و سرگذشت آن در پيش از اسلام و پس از اسلام تا دوره سعودى ها موضوع فصل اول و دوم كتاب است. در تاريخ پس از اسلام, وضعيت كعبه در دوره هاى صدر اسلام, عباسيان, فاطميان, مماليك, عثمانى ها و سرانجام سعودى ها بررسى شده است.
فصول بعدى به تخريب و بناى مجدد كعبه در طول تاريخ و همچنين بنا و توسعه مسجد الحرام در دوره هاى مختلف تاريخى و نيز به معرفى و تاريخچه بناى بخش هاى مسجد الحرام چون پرده كعبه, جامه كعبه, اركان كعبه, زمزم, درها و مقامات چهارگانه مسجد الحرام مى پردازد.
موضوع فصل پنجم و ششم معرفى مساجد و مشاعر مقدس مكه است. در اين فصل به بيست و شش مسجد و مكان مقدس اشاره مى شود.
از ديگر آثار مذهبى و تاريخى مكه مى توان از شعب ابى طالب, كوه نور و غار حرا, خانه حضرت خديجه و محل تولد پيامبر خدا(ص), همچنين قبرستان معلاوه و مقبره شهداى فخ و ابولهب نام برد.
در بخش دوم كتاب آثار و بناهاى تاريخى و اسلامى شهر مدينه (يثرب) معرفى مى شود. پس از پيشينه تاريخى مدينه از پيش از اسلام تا هجرت پيامبر, به اجمال به وضعيت شهر در دوره هاى مختلف اشاره مى شود. يك فصل تنها به معرفى مسجدالنبى اختصاص دارد. مساجد و اماكن متبرك مدينه با توجه به جهت هاى جغرافيايى شهر تقسيم بندى شده اند, فصلى نيز به معرفى قبور و ديگر آثار قبرستان بقيع اختصاص يافته است.

تاريخ ايران از آغاز تا انقراض قاجاريه
حسن پيرنيا, تهران, گهبد, چاپ اول, 896ص, وزيرى.
اين كتاب, مجموعه كاملى از تاريخ ايران است كه رويدادهاى فلات ايران از كهن ترين زمان ها تا پايان حكومت قاجارها را دربر مى گيرد. حكومت عيلاميان در جنوب غربى ايران (خوزستان كنونى) آغازگر مطالب كتاب و سلطنت احمدشاه قاجار, پايان بخش آن است.
كتاب به دو بخش كلى تاريخى ايران پيش از اسلام و پس از آن تقسيم مى شود. مقدمه كتاب به موقعيت جغرافيايى فلات ايران, تقسيم بندى نژادى, آمدن آريايى ها و خانواده, طبقات و شكل حكومت در ايران كهن اختصاص دارد. بخش اول كتاب به قلم حسن پيرنيا (مشيرالدوله) است تاريخ سياسى و جنبه هاى تمدنى سلسله هاى باستانى تاريخ ايران بررسى مى شود. و افزون بر عيلامى ها و همسايگان آن ها مى توان با ماد ها, هخامنشيان, اسكندر و جانشينان وى (سلوكيان), پارت ها (اشكانيان) و سامانيان و رويدادهاى تاريخ ايران در چهارده قرن و در عصر هر يك از اين سلسله هاى حاكم آشنا شد.
بخش اول كتاب با نظرى اجمالى به پايان مى رسد. فهرستى از سلسله هاى ايران باستان و اسامى شاهان, وقايع مهم, دوره ها و سلطنت ها نيز ضميمه اين بخش از كتاب است.
بخش دوم به قلم عباس اقبال آشتيانى است. آن بخش به طور فشرده, تاريخ ايران از صدر اسلام تا انقراض قاجاريه را در بردارد. مطالب خود به دو بخش كلى ايران پيش از حمله مغول و پس از حمله مغول تقسيم شده است. از مطالب بخش اول مى توان به شكل گيرى اسلام و عصر خلفاى راشدين, امويان و عباسيان همچنين سلسله هاى حكومتگر ايرانى چون طاهريان, علويان طبرستان, آل زيار, خوارزمشاهيان, ديالمه, صفاريان و سامانيان, اشاره مى شود. تاريخ ايران در زمان سلسله هاى ترك زبانى چون غزنويان, سلجوقيان و… نيز از ديگر مطالب اين بخش به شمار مى رود. مطالب بخش دوم با هجوم مغولان به ايران, حكومت چنگيرخان و جانشينان آن ها (ايلخانان) آغاز مى شود. در ادامه برگ هاى تاريخ ايران در زمان هجوم تيمور, جانشينان وى, تركمانان آق قويونلو و قراقريونلو, صفويان, افشاريان, زنديان و سرانجام قاجاريان ورق مى خورد.
فصل پايانى كتاب به شكل گيرى نهضت مشروطيت ايران در عصر قاجار و پادشاهى دو تن از آخرين پادشاهان اين سلسله, يعنى محمدعلى شاه و احمدشاه اختصاص دارد.

مبانى تاريخ پارتى (پژوهش تاريخى)
كلاوس شيپمن, مترجم, شاهرخ راعى, تهران, كتاب سيامك, چاپ اول, 224ص, رقعى.
در كتاب حاضر, جنبه هاى مختلف تاريخ و تمدن پارتيان (اشكانيان) به تصوير كشيده مى شود. چارچوب پژوهش از نظر زمانى چنان گسترده است كه نخستين حضور پارت ها در تاريخ در اواسط سده سوم پيش از ميلاد را دربر مى گيرد. در اين كتاب نشان داده مى شود پارت ها را كه بعد از يونانى ها و اسكندر مقدونى بر ايران حكومت كردند, ديگر نمى توان بربرهاى يونان دوست شمرد; بلكه بايد آن ها را همچون پيشينيانشان كه هخامنشيان بودند و چون ساسانيان كه جانشين آنان بودند, ايرانى بدانيم. افزون بر تاريخ سياسى و ساختار شاهنشاهى پارتيان, جنبه هاى مختلف تمدنى اين سلسله مانند اقتصاد, سپاه, دين, هنر و… نيز در كتاب بررسى شده ا ست. بخش آغازين به معرفى و تحليل منابع موجود اختصاص دارد. به باور نويسنده, از آن جا كه شواهد باستان شناختى آن روزگار براى عرضه تصوير جامعى از قوم پارت, چندان كافى نيستند و همچنين بخش بزرگى از كاوش هاى مربوط به اين سلسله در تركمنستان صورت گرفته ا ست و نتايج حفارى هاى خارج از محدوده تخصصى زبان روسى, به ويژه در غرب اروپا و آمريكا به مقدار ناچيزى انتشار يافته است. نويسنده, منابع مربوط به عصر پارتيان را نه تنها ناكافى بلكه متنوع و متفاوت مى داند. يكى از پرسش هايى كه نويسنده در پى پاسخ به آن است علل تداوم حكومت پارتيان در حدود پنج سده است. با توجه به شرايط دنياى آن روز و حملات مداوم رومى ها و سلوكى ها از غرب و سكاها و كوشان ها و… از شرق اين حضور طولانى مدت سؤال برانگيز است. نويسنده در بخش مربوط به اقتصاد, به داد و ستد و بازرگانى داخلى و خارجى پارتيان بيشترين توجه را دارد تا به جنبه هاى ديگرى چون كشاورزى و پيشه ورى. نويسنده كه خود باستان شناس است در بيان مطالب كتاب از داده هاى باستان شناختى بهره بيشترى برده است.

راحله الصدور و آيه السرور در تاريخ آل سلجوق
محمدبن سليمان راوندى, مقدمه: مجتبى مينوى تهرانى, مصحح: محمد اقبال, تهران, اساطير, چاپ اول, 460ص.
اين كتاب در سده ششم هجرى به دست يكى از دانشمندان عصر سلجوقى به نام (محمد بن على بن سليمان راوندى) تدوين گرديده است. او كه در دربار اميران سلجوقى خدمت مى كرد. كتاب حاضر تأليفى است مشتمل بر مقدمه اى در ابتداى كار تركان سلجوقى و بيان رفتار آنان با محمد غزنوى و علت قيام شان عليه مسعود غزنوى.
مطالب كتاب از ابتداى جهاندارى ركن الدين ابوطالب طغرل بك محمدبن ميكائيل بن سلجوقى (432 ـ 455هـ) آغاز گرديده, تا انقراض سلسله سلجوقيان در عراق به دست خوارزمشاه تكش بن ايل ارسلان ادامه دارد. روش مؤلف در نگارش تاريخ چنان است كه پس از ذكر القاب و اسم و عناوين هر پادشاه, نخست شمايل و سيماى آن پادشاه و گاهى نيز مدت عمر و سلطنت او را برمى نگارد و پس از آن نام وزرا و نزديكان او را مى آورد و اخلاق و كردار آنان را توصيف مى كند. آن گاه به ذكر وقايع سطنت وى مى پردازد. مؤلف اغلب در ضمن بيان خويش از آيات و احاديث و امثال و اشعار پارسى و تازى نيز بهره مى جويد. گويا منبع اصلى راوندى در نگارش آن, كتاب سلجوق نامه ظهيرى نيشابورى است. از فوايد كتاب اشتمال آن بر حوادث دوره طغرل سوم تا پايان كار او و نيز اوضاع عراق و احوال امراى آن سرزمين پس از تسلط خوارزميان است. هم چنين كتاب مطالبى را در خصوص رجال و شعراى نامى آن عهد مانند علاء الدوله عربشاه, انورى, اثير اخسيكتى و ديگران دربر دارد. كتاب با مقدمه اى از استاد فروزان فر همراه است.

زمينه پيدايش نوگرايى اجتماعى در قرن نوزدهم در ايران ـ تاجيكستان ـ افغانستان
محمدحسين فرمهينى فراهانى, تهران: فردوس, چاپ اول, 272ص, رقعى.
منظور از نوگرايى يا مدرنيسم توجه به تاريخ و گذشته يك ملت و استفاده از آن ها براى ساخت آينده آن ملت و كشور است. به عنوان مثال مى توان اين سؤال را مطرح كرد كه چرا ايران و آسياى ميانه كه زمانى مظهر تمدن بوده اند اكنون دچار عقب افتادگى و انحطاط اند؟ در واقع مى توان با مطالعه گذشته به پاسخ دست يافت و براى آينده كوشيد.
نگارنده در اين كتاب افكار اصلاحى و نوگرايى اجتماعى تاجيكستان, ايران و افغانستان را بررسى كرده است. بر اين اساس در بخش نخست تحول زمان جامعه سنتى و زمينه هاى پيدايش نوگرايى اجتماعى ايران و تاجيكستان را در نيمه اول قرن نوزدهم ارزيابى كرده است. وى در آغاز, سرزمين و مردم تاجيكستان, تاريخ سياسى آنان قبل از فروپاشى اتحاد جماهير شوروى و سرنوشت تاريخى آنان در عصر نوزدهم و اوايل قرن بيستم را بررسى كرده و سپس به جامعه ايرانى, ساختار سياسى آن و نيز رابطه حاكميت مردم در دوره قاجار مى پردازد. وى در ادامه به ظهور و تشكيل افكار اصلاحى, روشنگرى اصلاحى و نوگرايى افكار اجتماعى اين دو كشور مى پردازد.
در اين كتاب موضوعاتى چون اصلاحات يا رفورم, اصلاح طلبان داخل و بيرون از ايران چون اميركبير و سپهسالار, انديشه مردم در عصر اصلاحات و نفوذ بيگانگان در آن دوره به بحث گذاشته شده است.
نگارنده در بخش پايانى كتاب نيز افكار اصلاحى اين دو كشور را در اواخر قرن نوزدهم, بررسى و به جنبش اصلاحى در افغانستان و اصلاح طلبان افغانى اشاره كرده است.

جريان هاى فكرى مشروطيت: مجموعه سخنرانيها, مقالات و ضمايم
محمود ستايش, تهران, مؤسسه مطالعات و پژوهشهاى سياسى, چاپ اول, 368ص, وزيرى.
سال 1385 هـ. ش. برابر با يكصدمين سالگرد صدور فرمان مشروطيت بود. به اين مناسبت, همايش ها و نمايشگاه هايى در داخل و خارج كشور برگزار شد. همايش علمى (بررسى و نقد جريان هاى فكرى مشروطيت) روز 19 تير 1385 مصادف با سال روز صدور فرمان مشروطيت در سالن همايش هاى كتابخانه ملى جمهورى اسلامى ايران برگزار گرديد.
اين همايش, بستر مناسب و تأثيرگذارى براى طرح بسيارى از وجوه آراء, انديشه ها و جريان هاى هدايت كننده نهضت مشروطيت به شمار مى رفت. مجموعه حاضر حاوى مقالات اين همايش است كه خلاصه اى از آن به ترتيب عرضه در روز همايش, درج گرديده است. عناوين برخى از اين مقاله ها عبارت است از: (تقابل انديشه جمهورى خواهى و استبداد/ محمد رجبى), (مشروطيت, يك بستر و دو رؤيا/ محمدجواد صاحبى), (مشروعه در بوته نقد علماى مشروطه خواه/ غلام رضا جلالى), (بررسى آراى تنى چند از نخبگان جنبش مشروطه خواهى در ايران/ مهدى صلاح), (امكان يا امتناع تركيب مشروطه با مشروعه/ حجة الاسلام رسول جعفريان) و (رهبرى در نهضت مشروطيت/ سيد مصطفى تقوى مقدم).


ساواك: سازمان اطلاعات و امنيت كشور
مظفر شاهدى, تهران, مؤسسه مطالعات و پژوهش هاى سياسى, چاپ اول, 912ص, وزيرى.
سازمان اطلاعات و امنيت كشور (ساواك) كه در سال 1335 و دوره پادشاهى محمدرضا پهلوى شكل گرفت, مولود فضاى سياسى ـ اجتماعى سال هاى پس از كودتاى 28 مرداد 1332 بود. ساواك به سرعت به سازمانى مخوف و غيرانسانى شهرت يافت. مجموعه عملكرد 22 ساله ساواك نشان مى دهد كه اين سازمان جز در راستاى استبداد حكومتى قدم برنداشت.
در كتاب حاضر تلاش شده است تا با پرداختن به اين سازمان اطلاعاتى, بخش مهمى از تحولات ايران در بيست و پنج ساله اخير سلطنت پهلوى با نگرشى آسيب شناسانه تجزيه و تحليل گردد. نويسنده به دنبال پاسخ دادن به سؤالاتى از اين سنخ است: ساواك در كدام فضاى سياسى ـ اجتماعى و در راستاى چه مقصودى تأسيس شد و در 22 سال فعاليت خود چه اهدافى را دنبال كرد و چه كارنامه اى از خود برجاى گذاشت؟
در پاسخ به اين پرسش ها, نويسنده اين موارد را در نظر گرفته است: ساواك مولود خشونت بود و فضاى سياسى ـ اجتماعى رعب انگيز سال هاى پس از كودتاى 28 مرداد 1332 كه با سلطه فزاينده خارجى همراه بود, مقدمه تأسيس اين سازمان شد; آغاز جنگ سرد بين بلوك شرق و غرب, همچنين موقعيت ژئوپوليتيكى ايران در خاورميانه و نياز مبرم آمريكا به حفظ, گسترش و تحكيم موقعيت خويش در ايران در رديف مهم ترين دلايل تأسيس ساواك برشمرده مى شود; براى عملى شدن دو هدف مذكور, ساواك هر آن چه در توان داشت براى نقض حقوق فردى, اجتماعى و سياسى مردم ايران به كار بست; با آغاز حركت هاى مردمى در سال هاى دهه 1350, حكومت پهلوى و حاميان خارجى آنان اميدوار بودند ساواك در كنترل اوضاع گامى جدى بردارد, اما اين سازمان و عملكرد سوئش در سال هاى گذشته از مهم ترين علل آغاز حركت هاى مردمى بود.

قصه هويدا
ابراهيم ذوالفقارى, تهران, مؤسسه مطالعات و پژوهش هاى سياسى , چاپ اول, 488ص, رقعى.
در بين دولت مردان رژيم پهلوى, اميرعباس هويدا از معدود افرادى است كه در طى سى سال و اندى حضور در مصادر مختلف ادارى و سياسى ـ كه مهم ترين آن نخست وزيرى بود ـ هرگز از پيشينه خانوادگى خويش سخن نگفت. اولين بارى كه از گذشته تاريخى خاندان هويدا سخن به ميان آمد زمانى بود كه او در كابينه حسنعلى منصور, متصدى وزارت دارايى شد. در اين زمان مشخص شد كه پدربزرگ وى, ميرزا رضا قناد, از بهائيان مخلص عباس افندى است. هويدا پس از تحصيل در بلژيك به اشتغال در صليب سرخ اين كشور شاغل شد. از جمله مشاغلى كه وى تا پايان عمر متصدى آن بود چنين اعلام شده است: دبير نمايندگى شاهنشاهى در ايران, منشى وزير امور خارجه, كارمند سازمان ملل و رييس قسمت روابط كميسارياى عالى پناهندگان سازمان ملل در ژنو, مستشار سفارت شاهنشاهى در آنكارا, معاون رييس هيات مديره شركت نفت, وزير دارايى, و نسخت وزير.
از جمله ويژگى هايى كه براى وى برشمرده اند عبارت است از: غرب زدگى, تجمل گرايى, تملق گويى, رفيق بازى, زيركى, عوام فريبى, محافظه كارى و عياشى.
وى سرانجام در پانزدهم مرداد 1356 پس از 4572 روز از نخست وزيرى استعفا كرد و صندلى صدارت را به رقيب ديرينه خويش, جمشيد آموزگار واگذاشت. كودتايى كه اميرعباس هويدا انتظار آن را مى كشيد با درايت امام خمينى(ره) خنثى گرديد و فرداى آن روز انقلاب به پيروزى رسيد. در اين حال وى به دست نيروهاى مردمى افتاد و سرانجام در 18/1/1358 به اعدام محكوم شد. ا ز جمله موارد اتهام وى عبارت اند از: فساد در ارض, قيام عليه امنيت و استقلال كشور با تشكيل كابينه هاى دست نشانده امريكا و انگليس در حمايت از منافع استعمارگران, اقدام بر ضد حاكميت ملى, عزل و نصب وزرا و فرمانده هان به خواست سفارتخانه هاى خارجى, واگذارى منابع زيرزمينى همچون نفت و مس و اورانيوم به بيگانگان و… .
كتاب حاضر نگاهى است بر زندگى, اقدامات و سرانجام (اميرعباس هويدا) كه به همراه تصاوير و دست نوشته هايى از وى به چاپ رسيده است.

جامعه روحانيت مبارز تهران از شكل گيرى تا انشعاب
على كردى, تهران, مركز اسناد انقلاب اسلامى, چاپ اول, 368ص, وزيرى.
جامعه روحانيت مبارز تهران كه از آغاز نهضت امام خمينى در قالب ياران و شاگردان امام در عرصه هاى مختلف فعاليت داشت در سال 1356 شكل گرفت. پس از پيروزى انقلاب در سال 1357 و مشكلات عديده دوران گذار, جامعه روحانيت مبارز تهران نقش بسيار مهمى در تحولات ايفا كرد. آن تشكل در دوران برخى از اعضاى برجسته خويش مانند استاد مطهرى, بهشتى, باهنر و مفتح را از دست داد.
تحولات و مقتضيات نظام جمهورى اسلامى ايران سبب ظهور ديدگاه هاى مختلف در عرصه مديريت اجرايى كشور شد و جامعه روحانيت مبارز نيز از اين اختلاف سليقه ها مصون نماند تا اين كه در نهايت به انشعاب در آن منتهى شد (سال 1366). اين كتاب به بررسى جامعه روحانيت مبارز تهران از زمان شكل گيرى تا هنگام انشعاب آن در چهار فصل اختصاص دارد.
در بخش اول به روحانيت و تلاش آن ها, براى سرنگونى رژيم پهلوى اشاره مى گردد. در اين بخش پس از اشاراتى مختصر به بحث هاى نظرى, نقش امام در مشاركت پذيرى سياسى روحانيت بيان مى شود. نويسنده همچنين ضمن تشريح جلسات مخفى روحانيون درصدد اثبات اين موضوع است كه جلسات مذكور در واقع پايه و اساس شكل گيرى جامعه روحانيت بوده است.
در بخش دوم حوادث سال هاى 1367 ـ 1356 بررسى مى گردد. در اين بخش محوريت مطالب, امام و تلاش هاى جامعه روحانيت مبارز تهران است.
در بخش بعدى اقدامات روحانيت مبارز در ارتباط با حوادث پس از پيروزى انقلاب برشمرده مى شود. سپس اساس نامه جامعه روحانيت مبارز و شوراى مركزى بررسى مى شود و همچنين مشكلات اين تشكل مطرح مى گردد.
در آخرين بخش نيز مى توان روند جدايى و انشعاب در جامعه روحانيت و تشكيل مجمع روحانيون مبارز و همچنين مواضع و ديدگاه هاى سياسى و اجتماعى جامعه روحانيت مبارز را دنبال كرد.

به سوى سرنوشت
به اهتمام: محسن هاشمى, تهران, دفتر نشر معارف انقلاب, چاپ اول, 688ص, وزيرى.
در سال 1363 آيت اللّه هاشمى رفسنجانى افزون بر فرماندهى جنگ, رياست مجلس شوراى اسلامى و نمايندگى حضرت امام در شوراى عالى دفاع را عهده دار بوده و عملاً در تصميم گيرى هاى مربوط به سياست هاى كلان كشور, نقش برجسته اى داشتند. به همين دليل مطالبى كه به قلم ايشان در آن روزها نوشته شده علاوه بر اهميت روايى و سندى, نشان دهنده بخشى از تفكر, روحيه و عمل مسئولان كشور در آن سال هاست.
اين كتاب كارنامه و خاطرات (آيت اللّه هاشمى رفسنجانى) در سال 1363 محسوب مى شود. مطالب كتاب كه بر اساس ماه هاى سال 1363 مرتب شده اند, حوزه هاى مختلفى چون جبهه هاى جنگ, مجلس, حزب جمهورى اسلامى, دولت و سياست خارجى را شامل مى شود. تصاويرى از حوادث و شخصيت هاى برجسته جمهورى اسلامى در آن سال ضميمه كتاب است.

بافت قديم نصف جهان
فاطمه دهقان نژاد و مرتضى دهقان نژاد, اصفهان , سازمان فرهنگى تفريحى شهردارى اصفهان, چاپ اول, 222ص, رقعى.
بافت هر شهر, كميتى پويا و در حال تغيير است كه وضع كالبدى شهر و چگونگى شكل گيرى آن را در طول زمان نشان مى دهد. بافت قديم نيز بيان كننده روند شكل گيرى شهر با ويژگى هاى خاص خويش است.
بافت قديم شهر اصفهان, كه به علت آثار هنرى و نقش سياسى, اقتصادى و فرهنگى خود به نصف جهان معروف شده است, برآيند فرهنگ و تمدن اسلامى و ايرانى مى باشد. در بافت اين شهر, ارتباط ذاتى, كلى و ساختارى بين مذهب و فضاى مصنوع شهرى و مناسبات فردى و اجتماعى مشاهده مى شود. نويسنده در آغاز اين كتاب تمدن هايى چون تمدن ايران, مصر, بابل, يونان و روم را معرفى كرده و سپس به وضعيت اصفهان در دوره هاى مختلف قبل از اسلام مانند مادها, هخامنشيان, اسكندر, پارت ها و ساسانيان پرداخته است. وى در ادامه اصفهان را از اسلام تا صفويه و سپس در عهد صفويه بررسى و اقدامات اين دوره براى اصفهان, مسجدها, بناها و عناصر شهرى در اين دوره, انواع گرمابه ها, محله ها و مدرسه ها را به طور كامل معرفى كرده است.
در بخش بعدى, اصفهان پس از صفويه معرفى شده و آن گاه بافت قديم شهرى, ويژگى ها, مسائل و مشكلات آن مطرح شده اند.
در بخش پايانى كتاب نيز سامان بخشى بافت قديم اصفهان, شرايط و موانع و نيز بررسى بافت قديم در سه محله تاريخى جوباره, جماله و جلفا, تحولات و بناهاى هر يك عرضه شده است. كتاب داراى تصاوير و نقشه هايى در ارتباط با موضوع است.

سردار خرمشهر: خاطراتى از سردار شهيد سيدمحمدعلى جهان آرا
گردآورنده: على پاك, تهران, موفق, چاپ اول, 48ص, پالتويى.
(سيدمحمدعلى جهان آرا) در شهريور ماه سال 1333 در خانواده اى مذهبى در خرمشهر به دنيا آمد و از سال 1348 مبارزات سياسى خود را آغاز كرد. در سال 1354 ديپلم گرفت و سال بعد, براى تحصيل در رشته بازرگانى, وارد دانشگاه تبريز شد.
وى با شروع جنگ پيشاپيش مردم به دفاع از شهر پرداخت و حماسه اى ماندگار به يادگار گذاشت. پس از عزل بنى صدر و شكستن حصر آبادان در مهر 1360, به همراه گروهى از فرماندهان عازم تهران شد تا گزارشى از آن حماسه بزرگ را به امام بدهد كه هوا پيما در ميانه راه دچار نقص فنى شد و سقوط كرد تا نام بلند او و همراهانش جاودان شود.
كتاب حاضر مشتمل بر 45 خاطره كوتاه از خانواده و همرزمان اين شهيد عزيز از اولين روزهاى پيروزى انقلاب اسلامى تا دوران جنگ تحميلى و زمان شهادت وى است.

اعلام اصفهان
سيد مصلح الدين مهدوى, مقدمه: محمدعلى چلونگر, مصحح: غلامرضا نصراللهى, اصفهان, سازمان فرهنگى تفريحى شهردارى اصفهان, چاپ اول, 656ص, ( در 5 جلد) جلد اول, وزيرى.
اصفهان از ديرباز مهد علم و ادب و فرهنگ و هنر بوده و به همت دانشمندان و عالمان آن ديار در ميان شهرهاى فرهنگى جهان قرار گرفته است. اين شهر نقش محورى و جايگاه تعيين كننده اى در فرآيند گسترش تمدن و فرهنگ اسلام داشته است. از اين رو, در سال 2006 ميلادى به افتخار عنوان پايتخت فرهنگى جهان اسلام دست يافت. اصفهان به گواهى آثار شگرف باستانى, كتاب هاى ارزشمند و آثار هنرى گوناگون كه زينت بخش موزه ها و كتاب خانه هاى بزرگ و معتبر دنيا است و با عرضه نابغه هاى علمى, اديبان, شاعران و هنرمندان طراز اول جهانى, جايگاه ويژه و ممتازى را به خود اختصاص داده است.
در اين شهر, در زمينه فقه, اصول, فلسفه, منطق, رياضيات, نجوم و ديگر شاخه هاى علوم, دانشمندانى برخاستند كه نام آنان قرين نام بزرگان اين دانش ها گرديده است. (نخستين جلد از مجلدات كتاب اعلام اصفهان) بعد از شرح زندگى نامه سيد مصلح الدين مهدوى , مؤلف كتاب, رجال نقش آفرين اصفهان در فرهنگ و تمدن ايران و اسلام با ترتيب الفبايى معرفى و در شرح حال هر يك از آنان به اجمال بيان شده ا ست. ماخذ هر يك از موارد ذكر شده به شكل پانويس در كتاب موجود است. مؤلف از تعدادى از علماى عالى قدر موفق به دريافت اجازه نقل حديث شد كه اجازه اين 11 نفر به صورت سند در آغاز كتاب آورده شده است.

حسين (ع), چراغ حيات, كشتى نجات
سيد محمد ضياء آبادى, تهران, بنياد خيريه الزهراء, دفتر ا مور فرهنگى, چاپ اول, 182ص, رقعى.
سومين مجلد از مجموعه (سلسله مباحث اعتقادى) است و آن شامل سخنرانى هاى (آيت اللّه سيدمحمد ضياء آبادى) ـ عالم و قرآن پژوه معاصر ـ درباره واقعه عاشورا, شخصيت امام حسين (ع) و هدف اساسى آن حضرت در نهضت عاشورا مى باشد. موضوعات سخنرانى ها چنين است: ام ايمن پرستار امام حسين(ع); برجستگى خاص حضرت ابوالفضل (ع) در بين شهدا, سرانجام تعقيب هدف از راه گناه, نشانه هاى صدق ادعاى نبوت, استنباط انحرافى از زهد, اثربخشى تبليغات مسموم, وصيت امام حسين(ع) به محمد حنفيه, انگيزه اصلى قيام امام حسين (ع), احساس تكليف سيدالشهداء(ع), سخنرانى آتشين امام حسين(ع) در مقابل لشكر حر, مكتب انسان ساز عاشورا, هدف اصلى از مجالس امام حسين(ع), خطاب عتاب آميز حضرت زينب(ع) به مردم كوفه, نقش شهادت امام حسين(ع) در احياى دين, آثار جاودانه انفاق حسينى, خطابه كوبنده حضرت زينب(س) و قيام امام حسين(ع) براى برپايى حكومت عدل.

الحداثه العولمه الارهاب فى ميزان النهضه الحسينيه
محمد سند, على اسدى, قم, باقيات, چاپ اول, 260ص, وزيرى.
تحليلى است از آموزه ها و درس ها و اهداف قيام امام حسين(ع) و شعارها و مضامين انسانى آن. نويسنده با مبنا قرار دادن راه و سيره امام حسين(ع) به مطالعه برخى پديده ها و آسيب هاى اجتماعى فرهنگى معاصر مانند تجددگرايى, جهانى شدن و ترور و خشونت پرداخته و معتقد است, اسلام و معارف حسينى به مقابله با ترور و ارهاب و خشونت مى پردازند و اين پديده ها, نشانه اى در فرهنگ اسلامى ندارند.
در مسئله جهانى شدن به تصور نويسنده نهضت حسينى داراى گفتمانى عام و جهان شمول است و همه گروه ها و افراد را به گفتگو و مباحثه و عقلانيت دعوت مى كند. در مسئله مدرنيته آنچه مهم است شناخت رابطه ثابتات و متغيرات و نسبت شريعت با مقتضيات زمانه است كه به راحتى مى توان حقايق و اصول عامى را در اين زمينه از سيره و سخن امام حسين(ع) شناسايى كرد.

مجموعه ها

آثار جوانى (مجموعه آثار 36)(از 1333 تا 1345)
على شريعتى, تدوين: بنياد فرهنگى دكترعلى شريعتى مزينانى, تهران, مؤسسه بنياد فرهنگى دكترعلى شريعتى مزينانى, چاپ اول, 528ص, رقعى.
اين مجموعه شامل دو بخش اصلى و يك بخش ضميمه است. بخش نخست دربرگيرنده مطالبى از دوره جوانى شريعتى است كه طى ساليان مختلف به طور پراكنده (به صورت مقاله, جزوه و كتاب) از نخستين سال هاى فعاليت قلمى او, از سال 1333 به بعد در روزنامه خراسان و نشريه هاى دانشجويى خارج از كشور چاپ و منتشر شده بود و اين مطالب را شامل مى شود:
1. مقالاتى از روزنامه خراسان درباره فرويد, مترلينگ, اقبال لاهورى و مطلبى به نام (مسجد مسلمانان پاريس) كه گفت وگويى است ميان شريعتى و مسلمانى دورگه (ويتنامى ـ فرانسوى) درباره وضع اسفبار اماكن مذهبى (مساجد مسلمانان در پاريس), به همراه چند شعر از شريعتى كه در سال هاى 1333 و 1334 در آن روزنامه به چاپ رسيده است.
2. (اخلاق شريعتى) كتابى است آموزشى كه شريعتى آن را در ايامى كه معلم دبستان كاتب پور مشهد بود به پيشنهاد اداره فرهنگ خراسان براى تدريس در كلاس هاى دوره ابتدايى چهارم و پنجم و ششم در سال هاى 1334 و 1335 نوشت.
3. مقالات سياسى ـ فرهنگى شريعتى كه در نشريه ايران آزاد و نامه پارسى به چاپ رسيد. اين مقالات حاوى مضامين سياسى و اغلب بر ضد رژيم سلطنت پهلوى بود و همچنين دربرگيرنده انديشه ها, مواضع, و ديدگاه هاى شريعتى درباره مسائل جامعه ايران آن زمان و مسائل منطقه اى و جهانى عصر او است. از جمله: اصلاحات ارضى رژيم پهلوى و قيام 15 خرداد.
4.كتاب (راهنماى خراسان) كه حاوى اطلاعات جغرافيايى و تاريخى درباره خراسان است و شريعتى آن را به پيشنهاد وزارت فرهنگ نوشت.
بخش دوم شامل آثارى مربوط به دوره ميان سالى شريعتى است كه اين مطالب را دربرمى گيرد:
1. سه سخنرانى نخست با نام (پيامبر, الگوى متعالى انسانيت) در سال 1348 در سفر حج در مدينه ايراد شده است. و سخنرانى هاى ديگر تحت عنوان (خصوصيات فرهنگ و تمدن قرون جديد) و (چونان كرگدن تنها سفر كن!) درس هاى شفاهى شريعتى در دانشكده ادبيات دانشگاه مشهد است.
2. مقدمه شريعتى بر كتاب (خلافت و ولايت از نظر قرآن و سنت) تأليف استاد محمدتقى شريعتى از سلسله انتشارات حسينيه ارشاد كه در سال 1349 چاپ و منتشر شده است. بخش ضميمه نيز اين مطالب را شامل مى شود:
1.سه قطعه شعر به نام (عهد زن), (مرغ آبشار) و (گل ابريشم) كه نخستين بار در روزنامه خراسان در سال هاى 1333 و 1334 چاپ شد.
2. دو مقاله تحت عنوان (جنايت فجيع) و (شهادت كاظم) چاپ شده در روزنامه خراسان در سال هاى 1336 و 1337.
3. مطالبى به نام (عراق سرزمين شورش ها) مندرج در ايران آزاد, شماره 9 در خردادماه 1342.
4. دو مطلب تحت عنوان (شناخت كتاب) در معرفى فانون و آثارش و (طوفان سياه) در معرض شاعر جوان سودانى به همراه ترجمه و چاپ يكى از اشعار او در نامه پارسى, دوره جديد.
5. نامه اى از دكتر شريعتى به استاد مطهرى كه با توجه به محتواى آن به نظر مى رسد در سال 1347 نوشته شده باشد.

گرامى نامه استاد عطاردى
ويراستار: مهدى جوهرچى, تهران, مؤسسه تحقيقات و توسعه علوم انسانى, 416ص, (در 2 جلد) جلد اول, وزيرى.
(گرامى نامه استاد عطاردى) در دو جلد, حاوى مقالات, مصاحبه ها و خاطراتى است كه محور عمده آن ها زندگى و آثار (استاد عطاردى) ـ از شخصيت هاى برجسته معاصر ـ است. وى در نيم قرن تلاش علمى, بيش از يكصد مجلد به جامعه علمى تقديم كرده است. كارهاى علمى چاپ شده اى از نظر موضوعى به سه حوزه حديث, تاريخ و جغرافيا, و ادبيات تعلق دارند و از نظر شكل و ساختار در چهار گروه دسته بندى مى شوند: تأليف و پژوهش, تصحيح, ترجمه, و فهرست نگارى. كتاب حاضر, مجلد نخست از اين مجموعه و دربرگيرنده پاره اى مقالات تحت اين عناوين است: (زندگى نامه خودنوشت), (مرجع تحقيق/ محمد اسفنديارى), (كتاب شناسى توصيفى آثار استاد عطاردى/ سلمان حبيبى), (موضوع و سبك شناسى آثار استاد عطاردى/ محمد مرادى), (معرفى كتاب (اميرالمومنين و نهج ا لبلاغه)/ محمدرضا عطاردى), (تلاش هاى استاد عطاردى در عرصه نهج البلاغه/ على صداريى خويى), (نيم نگاهى به مسانيد اهل بيت(ع)/ محمد كاظم رحمان ستايش), (كتاب شناسى سخنان امام حسين(ع) با مطالعه موردى درباره (مسندالامام الشهيد ابى عبداللّه الحسين بن على(ع))/ محمد صحتى سردرودى), (روايات امام جعفر صادق(ع) در تفسير قرآن/ سيد محمدعلى ايازى), (كلمات مكنونه) و استاد عطاردى/ ابراهيم احمديان), (شيوه نگارش كتاب (فرهنگ خراسان)/ على رفيعى علامرودشتى), (فرهنگ خراسان, مدخلى جهت تدوين تاريخ علم ايران/ نجيم فلاحتى), (طرق در فرهنگ خراسان/ مهدى مهريزى), (آشنايى با ترجمه كتاب (الغارات)/ نفيسه عطاردى), (جغرافياى سيستان (نيمروز)/ على ملكى ميانجى) و (نكاتى چند درباره رافعى و كتاب (التدوين)/ محسن معينى), گفتنى است, در بخش آغازين كتاب نيز سال شمار زندگى استاد عطاردى درج گرديده است.