ايجاد اين نوع الفبا، خلاف شرع انور نيست، ثانياً بر فرض كه خلاف شرع هم باشد، اما مصلحت ملت در اين تدبيراست. يك حيله شرعيه خيال بايد كرد و اين تدبير را به كار بايد برد. شرع انور ربا را نيز حرام كرده بود، اما علما ديدند كه هيچ كس بى سود، يعنى بى ربا به هيچ كس محضة للّه‌ قرض نمى‌دهد و از هركس كه محضة للّه‌ قرض مى‌خواهى جواب مى‌دهد كه برو پيش صادق و كار عالم معوّق مى‌ماند. لابد و ناچار يك حيله شرعيه خيال كردند كه صاحب تنخواه از تنخواه خود وقت قرض دادن بى سود و منفعت نماند... آيا پروردگار عالم، اين نوع حيله را در كلام مجيد خود بيان فرموده است يا اين كه واضع شرع انور، آن را در احاديث خود خبر داده است؟ پس مبرهن مى‌گردد كه در هنگام ضرورت، عدول از بعض احكام شرعيه به واسطه انواع حيل شرعيه جايز است. (118)

به جهت دورى ميرزا فتحعلى آخوند زاده از ايران و عدم انتشار بيشتر آثارش، انديشه‌هاى او تأثير مستقيم و مهمّى بر عموم مردم نگذاشت .ا ما ارتباط صميمى و مستمر وى با برخى از مهمترين رجال و روشنفكران آن عصر و نيز نشر محدود آثار و انديشه‌هايش ميان آنها، سبب شد كه او نقش تأثير گذارى در ورود عقلانيت غربى به ايران داشته باشد.

ويژگى ديگر آخوند زاده كه او را از بسيارى از روشنفكران آن عصر متمايز مى‌كرد، تفكر الحادى او بود كه سبب مى‌شد تفسيرى مبتنى بر نفى ماوراء طبيعت از تمدن غرب ارائه دهد. او از اوّلين كسانى بود كه غرب را در چهره‌اى الحادى به نخبگان جامعه ايران معرفى كرد و در سنگر دفاع از تمدن غرب، سرسختانه به جنگ با اديان الهى و به خصوص اسلام پرداخت. ولى اين چهره‌اى از او نبود كه در معرض ديد عموم مردم باشد زيرا او مى‌دانست كه علاوه بر خطراتى كه در اين راه متوجه اوست، در بطن جامعه آن روز، موفّقيتى نصيبش نخواهد شد. از اين رو، هر چند براى نشر فرهنگ غربى از ابزار تطابق اسلام با غرب استفاده قابل توجهى نكرد، اما چنين روشى را تأييد و به آن توصيه مى‌كرد.