عنوان ابزاراستفاده نمى‌كردند، و اين امر درمسير تكامل فقه و پيشرفت علمى مانع ايجاد كرده بود.

با ظهور شيخ مفيد اين مانع جدّى از مسير حركت دانشمندان شيعى برداشته شد، و شيخ توانست در برابر جمود حاكم قيام كند و مشرب فقهى جديدى را بر اساس قواعد و اصول علمى منظّم پايه‌گذارى كند.

روش فقهى شيخ مفيد(ره)

آنچه شيخ مفيد را از فقهاى عصر خود كه عموما از اهل حديث بودند، ممتاز ساخت‌روش اجتهادى اصولى او بود. ذيلاً به محورهاى مختلف روش فقهى او اشاره مى‌كنيم:

منابع فقهى شيخ مفيد

منابع اجتهاد وى عبارتند از: كتاب، سنّت(به معناى اعم كه شامل روايات أئمّه(ع) هم مى‌شود.) و عقل. شيخ مفيد به منبع بودن كتاب و سنّت در كتاب اصولى خود تصريح مى‌كند:

اعلم أنّ أُصول الأحكام ثلاثة أشياء: كتاب اللّه سبحانه وسنّة نبيه(ص) وأقوال الأئمّة الطاهرين من بعده(ع). (7)

اصول احكام سه چيز است: كتاب خدا و سنّت پيامبر خدا(ص) و أقوال أئمّه(ع).

نسبت به منبع بودن عقل در اين كتاب سخنى به ميان نياورده است؛ لكن با مطالعؤ آثار فقهى ايشان، مى‌توان پى‌برد كه وى عقل را نيز منبع اجتهاد مى‌داند. مثلاً در كتاب المسائل الصّاغانيّه مى‌نگارد:

فنقول على الحكم من الأشياء بما يقتضيه الأصل، إن كان يدلّ عليه دليل حظر