كليات

1. اشاره به دو نظريه جامعه‌شناسى، مبنى بر اين‌كه آيا نوابغ و قهرمانان، جامعه و تاريخ را مى‌سازند يا برعكس؟

دگرگونى‌هايى كه در زندگى اجتماعى انسان‌ها و جوامع مختلف پديد آمده است، علل و عوامل گوناگونى داشته و شاخه‌اى از جامعه‌شناسى به بررسى اين موضوع اختصاص داده شده است. اين دانشمندان «علم‌الاجتماع» و كسانى كه در فلسفه تاريخ بحث و تحقيق كرده‌اند، گرايش‌هاى مختلفى را پديد آورده و نظريه‌هاى متفاوتى را ابراز كرده‌اند. آنان در اين مسأله، يك اختلاف اساسى با هم دارند و آن اين‌كه آيا جامعه و تاريخ، ساخته دست قهرمانان هستند يا قهرمانان، ساخته دست جوامع هستند و افراد، نقشى اساسى در جامعه ندارند؟ به عبارت ديگر، قهرمانان فكر و عمل، جامعه و تاريخ را مى‌سازند يا تاريخ و جامعه ـ در بستر و دامن خود ـ نوابغ را مى‌پرورانند؟

به طور عمده، نظريه‌ها را مى‌توان به دو بخش تقسيم كرد؛ يك دسته معتقدند، دگرگونى‌هاى اجتماعى بيشتر بر اثر عوامل سياسى، اقتصادى و گاهى عوامل فرهنگى پديد مى‌آيد. به هر حال، پديد آمدن پديده‌هاى اجتماعى را بايد در محيط اجتماعى بررسى كرد.

صاحبان اين نظريه، نقش افراد را ناچيز مى‌شمارند و بر اين باورند كه خود