نشيب زندگى‌اش، شوكت و اقتدار حكومت او، شكوفايى فرهنگ و ادب فارسى در عصر اكبرشاه، تأسيس «دين الهى» و البته دعواى الوهيت كهما براى اين آخرى اين مقدمه طولانى را چاشنى كرده‌ايم.

جلال‌الدين اكبر پس از درگذشت پدرش نصيرالدين محمد همايون بر اريكه سلطنت تكيه زد. او در پرتو تدبير و شجاعت كم‌نظيرش مرزهاى ميراث پدر را با اقتدار اداره كرد و عظمت و جلالى ويژه براى خود فراهم آورد. در سايه‌سار اين شكوه، ادب‌دوستان، برخى به آوازه بذل و بخشش پادشاه و به طمع مال و مقام، و بعضى رنجيده از جور حاكمان ولاياتشان راهى دربار اكبر شدند. امپراتور صاحب ذوق نيز با صرف انعام به تشويق و ترغيب شاعران پارسى‌گوى همت گمارد. در دربار، هر كدام از شاعران، فراخور استعدادشان رتبه، مقررى و لقب و مقامى خاص گرفتند. اكبرشاه بر ترجمه كتاب‌هاى هندى به پارسى نيز اهتمام بسيار داشت و اين رسم و آيين و روش او تا ديرگاه باقى ماند. شمار شاعرانى كه در قصرحكومتى او به سر مى‌بردند و از دور و نزديك زبان به مدح او مى‌گشودند، بسيارند. شاعرانى هم‌چون: عُرفى شيرازى، نظيرى نيشابورى، اسير رازى، ملك الشعراى فيضى، خواجه حسين ثنايى، حزنى اصفهانى، ميلى هروى و‌...، اكبر خود نيز شاعرى توانا بود:

از بار گنه خميده پشتم چه كنم *** نى راه به مسجد نه كنشتم چه كنم؟

نى در صف كافر نه مسلمان جايم *** نى لايق دوزخ نه بهشتم چه كنم؟