خلاصة فصل اول

در اين فصل تعريف حق و مفاهيم مشابه آن، تعريف حقوق و اقسام حقوق و رابطة آنها با يكديگر، حق و تكليف، واژة حق در قرآن كريم و كاربرد حقوقي آن، انسان‌شناسي و رابطة آن با توحيد و معاد و نبوت و اخلاق و احكام اجتماعي و نيز منابع حقوق بشر بحث و بررسي شد. فهم مفاهيم مرتبط با مباحث حقوق بشر در تبيين ديدگاه اسلام راجع به حقوق بشر بسيار تأثيرگذار است. حق در قرآن كريم حدود چهل مورد به مفهوم حقوقي آن به كار رفته است كه بيانگر توجه اسلام به اهميت حق و رعايت آن در تنظيم روابط اجتماعي است. با در نظر داشتن همة استلزامات يك قاعدة حقوقي، معاني اصطلاحي حقوق بر يكديگر انطباق پيدا مي‌كند؛ چرا كه همة احكام و مقررات حقوقي، صرف نظر از شيوة بيان آن، در جهت تعيين «حق» وضع مي‌گردد. در نظام حقوقي اسلام، انسان جايگاه ويژه‌اي دارد. شناخت انسان موجب افزايش شناخت خالق است. آنچه در وجود گستردة بشر به وديعت نهاده شده، نشانه‌هاي علم، قدرت و حكمت خداوند است. از سوي ديگر، شناخت حقيقت انسان ارتباط تنگاتنگ با معاد و نبوت دارد. تصور و تصديق خردمندانة معاد مستلزم بقاي روح انسان است، و نبوت بيانگر نبوغ، استعداد و شايستگي انسان براي رسيدن به كمال شايسته (مقام نبوت) است. اخلاق و احكام اجتماعي نيز رابطة مستحكمي با شناخت ماهيت انسان دارد. در رويكرد توحيدي انسان را با توجه به توحيد، معاد، نبوت، اخلاق و احكام اجتماعي بايد شناخت. انساني كه مي‌تواند خليفة خدا در زمين باشد، قادر است به مقام نبوت برسد. مي‌توان گفت كه تمام معارف قرآني ـ به جز جهان‌شناسي ـ ارتباط مستقيم با بحث انسان‌شناسي دارد. در نتيجه حقوق بشر را نخست بايد در قرآن و سپس در روايات و عقل و ديگر منابع حقوق بشر جست‌وجو كرد. حق اين است كه منبع اصلي و واقعي حقوق بشر «ارادة تشريعي الاهي» است. اعتبار منابع ظاهري به تناسب كاشفيت آنها از ارادة تشريعي پروردگار است و هيچ‌گاه منبع مستقلي در عرض اراده تشريعي خداوند نخواهند بود.