نام کتاب : نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 189
شبهات
در زمينة اشتراک و برابري زن و مرد در ماهيت انساني و حقوق مشترک آنها ممکن است شبهاتي مطرح گردد:
شبهه اول: به نظر ميرسد قرآن اصالت را به مردان ميدهد و زنان را تابع و طفيلي آنان ميداند؛ چرا که خطابات قرآني عموماً متوجه مردان است.[1] حتي در مواردي که سخن از نعمتهاي اخروي است، باز مردان مخاطب قرآن هستند.[2]
پاسخ: خطابات قرآني ناظر به مردان دو دستهاند: يكي خطابهايى که در ظاهر متوجه مردان است، اما در واقع اختصاصى به مردان ندارد، بلكه مردان و زنان را به طور يكسان در بر مىگيرد،[3] نظير آية شريفه: «يا ايها الذين آمنوا». «اي کساني که ايمان آوردهايد»، تعبيري است که مردان و زنان را در بر ميگيرد و اختصاص به مردان ندارد. چنانکه در زمان نزول قرآن، کسي اعتراض نکرده است كه چرا قرآن فقط با مردان سخن مىگويد و به زنان اعتنايى ندارد يا كمتر توجه دارد يا نپرسيده است كه آيا اين حكم الهى و امر و نهى قرآنى مختص مردان است يا شامل زنان هم مىشود. همه با
[1]در قرآن کريم 89 بار خطاب «يا ايها الّذين آمنوا» به کار رفته است. [2]دخان (44)، 54؛ طور (52)، 20. [3]توضيح آنكه در پارهاى از زبانها، مانند زبان فارسي، از لحاظ صرفى و نحوى ميان مرد و زن فرقى نيست. اما در زبان عربى تفاوت وجود دارد؛ افعال، ضمائر، اسماي اشاره، اسماي موصول، صفات و مانند آنها براى مرد و زن به طور يكسان به کار نميرود؛ بدين معنا كه هر کدام لفظهاي ويژهاي دارند که بايد به كار روند. البته اين در مواردي است که احکام خاص زنان يا مردان باشد، اما در مواردي که منظور بيان احکام مشترک باشد، در زبان عربى از الفاظ مذکر استفاده ميشود. به بيان ديگر، در زبان عربي در دو مورد الفاظ مذکر به کار ميرود: يكى در مواردي که احکام ويژه مردان بيان مىشود؛ و دوم جايى كه هدف بيان احکام مشترک ميان مردان و زنان است. مثلاً اگر بخواهيم بگوييم كه همة مردم (مردان و زنان) بايد پارسا و پرهيزگار باشند، چارهاى نيست جز اينكه مراد خود را با گفتن «فليتقوا الله» (نساء (4)، 9) بيان کنيم. اينگونه جداسازى جز به معناى تن دادن به تحدى زبان عربى نيست و هرگز نبايد و نمىتواند بر اصيل دانستن مردان و تابع انگاشتن زنان حمل شود. قرآن كريم از دستور زبان عربى عدول نكرده است و بنابراين، هم در آنجا كه فقط مردان را اراده مىكند و هم در آنجا كه مجموعهاى از مردان و زنان را در نظر مىگيرد، الفاظ مذكر به کار ميبرد.
نام کتاب : نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 189