تعليمات مذهبي و اجراي مراسم ديني است». بر اساس احکام بعضي از اديان و مذاهب، اين دو مادّه قابل جمع نيستند. مثلاً در آيين هندو[1]، قرباني کردن انسان روا است و تا همين اواخر انجام مي‌گرفت. آيا پيروان اين آيين حق دارند مثلاً فرزندان خود را در راه خدايان خود قرباني كنند يا نه؟ مطابق مادّة سوم پاسخ منفي است، در صورتي كه بر اساس مادّة هجدهم پاسخ مثبت است. البته در اين گونه موارد مي‌توان و به حدس و گمان مدعي شد كه نويسندگان اعلاميه جانب حق حيات را مي‌گيرند و اجراي مراسم ديني را ممنوع مي‌دارند. اما در هر حال مي‌توان پرسيد كه چرا آزادي اجراي مراسم ديني فداي حق حيات مي‌شود و نه برعكس. چه چيزي آزادي اجراي مراسم ديني را محدود مي‌كند؟ چه اصلي مشخص مي‌سازد كه كدام يك از آداب و مراسم ديني و مذهبي صحيح و آزاد است و كدام يك نادرست و ممنوع؟ گذشته از اين، در موارد مشابه آن نيز معلوم نيست كه آيا اجراي مناسك و شعائر ديني آزاد است و پاره‌اي از اصول و مواد ديگر محدود مي‌شود يا به عكس.

ج) در مادّة نوزدهم مي‌خوانيم: «هر كس حق آزادي عقيده و بيان دارد و حق مزبور شامل آن است كه از داشتن عقايد خود بيم و اضطرابي نداشته باشد و در كسب اطلاعات و افكار و انتشار آن به تمام وسائل ممكن و بدون ملاحظات مرزي آزاد باشد». در بند اول مادّة بيست و يكم مي‌خوانيم: «هر كس حق دارد كه در ادارة امور عمومي كشور خود... شركت جويد». از طرف ديگر، در بند سوم همان مادّة بيست و يكم آماده است: «اساس و منشأ قدرت حكومت ارادة مردم است». جمع اين مواد، در مورد كساني كه بر ضد يك نظام قانوني و مبتني بر خواست اكثريت، اقدام به فعاليت‌هاي سياسي و اجتماعي، فرهنگي و تبليغاتي مي‌کنند، امكان‌پذير نيست. مطابق مادّة نوزدهم كساني كه قصد براندازي يك نظام مشروع و مورد حمايت مردم را دارند، بايد آزاد باشند، چون

1. Hinduism