از سنخ مجردات باشد. نتيجه‌اى كه در نهايت از اين بيان گرفته مى‌شود اين است كه كمال انسان از سنخ علم و معرفت است و كامل شدن روح در گرو متكامل شدن معرفت انسان است. اما اين معرفتى كه موجب كمال نفس است اولا معرفت «حصولى» نيست بلكه معرفت و علم «حضورى» است، و ثانياً، مقصود از اين معرفت حضورى نيز معرفت حضورى نسبت به ذات اقدس متعال است. از اين رو هرچه معرفت حضورى انسان به خداى متعال بيشتر شود روح او هم به همان نسبت متكامل‌تر مى‌گردد.[1]

مقدمه ديگر اين است كه رسيدن به چنين مقامى نه‌تنها آخرين مرتبه كمال انسانى است، بلكه هدف نهايى خداى متعال از خلقت انسان نيز همين بوده است. خداوند خود در قرآن كريم مى‌فرمايد:

وَما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالإِْنْسَ إِلاّ لِيَعْبُدُون؛[2] و جن و انس را نيافريدم جز براى آن كه مرا بپرستند.

هدف خداوند از آفرينش انسان اين بوده است كه «عبد» ساخته شود و سرمنزل مقصودى كه انسان بايد به آن برسد «عبوديت» است. البته عبد شدن نيز خود در واقع مقدمه‌اى براى «تقرب» و «وصول» الى الله است. از اين رو عرفان عملى نيز مقصدى جز همان هدف نهايى خلقت ندارد و هدفش رساندن انسان به همان نقطه‌اى است كه خداى متعال از آفرينش او در نظر داشته است.

مقدمه بعد اين است كه چون خداى متعال «حكيم» است، هرچه را كه در وجود بشر قرار داده ابزارى است براى رسيدن به هدف خاصى كه از خلقت او منظور داشته است. اصولا اين يك قاعده كلى است كه هر حكيمى وقتى مصنوعى را به هدف خاصى مى‌سازد هر آنچه را كه در طراحى و ساخت آن مورد توجه و استفاده قرار مى‌دهد براى