حد نصاب مطلوب نرسد، دوام و ثبات تضمين شده را ندارد. ما در زمان خود و در طول تاريخ افراد بسيارى را مي‌شناسيم كه در دوره‌اي ايمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، سپس ايمان از آنها سلب شد و عاقبت به شر شدند. اگر ما در همه چيز شك كنيم، در اين آيه الهى شك نمى‌كنيم كه مي‌فرمايد: وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَالَّذى ءَاتَيْنَاهُ ءَايَاتِنَا فَانْسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطَانُ فَكَانَ مِنَ الغَاوِينَ. وَ لَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا وَ لَكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الاَْرْضِ وَ اتَّبَعَ هَوَيهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ؛[1] و خبر آن كس را كه آيات خود را به او داده بوديم براى آنان بخوان كه از آن عارى گشت؛ آن گاه شيطان او را دنبال كرد و از گمراهان شد. و اگر مي‌خواستيم، قدر او را به واسطه آن آيات بالا مي‌برديم اما او به زمين [= دنيا] گراييد و از هواى نفس خود پيروى كرد. پس مثال او مثال سگ است كه اگر بر آن حملهور شوى زبان از كام برآورد و اگر آن را رها كنى [باز هم] زبان از كام برآورد.

در اين آيه مي‌فرمايد «ءَاتَيْنَاهُ ءَايَاتِنَا: نشانه‌هاى خود را به او داده بوديم»، و «ايتاء آيات» امر بسيار بزرگ و مهمى است، و مي‌فرمايد اگر مي‌خواستيم، به اجبار مقامش را بالا مي‌برديم و لكن سنّت الهى اين است كه كسى را مجبور نمى‌كند و هركس كه خودش بخواهد ايمان مي‌آورد و هر كس كه بخواهد كافر مي‌شود. خداوند زمين را با تمام امكاناتش فراهم كرده است تا انسان در آن با اختيار و اراده خود به تكامل برسد و يا راه سقوط و انحطاط را بپيمايد، و بر همين اساس است كه ممكن است انسان از ايمان و معرفت و كمالى كه آن را به دست آورده است، دورى گزيند و به سراشيبى سقوط بيفتد. نمونه‌هاى بسيارى در صدر اسلام و بعد از آن داريم كه به اين درد گرفتار شدند و ذكر يك يا دو مثال از اين افراد در