خوارج مي‌گفتند کسي که مرتکب گناه کبيره مي‌شود، در واقع از پذيرش حکم خدا سر باز زده‌ و با خدا مخالفت كرده است، و کسي که با خدا مخالفت کند کافر است. اساس اين اعتقاد در جنگ صفين و قضية حَکَميت شکل گرفت که برخلاف نظر امير مؤمنان(عليه السلام) و ياران صادق ايشان، خوارج بر انتخاب ابوموسي اشعري اصرار ورزيدند. بدين ترتيب آنان، افزون بر تحميل اصل حكميت، فردي نادان را كه با امير مؤمنان(عليه السلام) نيز ميانة خوبي نداشت به نمايندگي از سوي سپاه امير مؤمنان(عليه السلام) براي شرکت در حکميت برگزيدند و پذيرش او را بر حضرت تحميل كردند. در نتيجه حکميت به نفع معاويه و به زيان سپاه کوفه تمام شد و خوارج که به اشتباه خود پي ‌بردند، به جاي آنكه سرپيچي از خواست امير مؤمنان(عليه السلام) را سبب شكست خود بدانند، اصل حكميت را زير سؤال بردند و آن را گناه كبيره و مخالفت با قرآن قلمداد کردند، و چون علي(عليه السلام) حکميت را پذيرفت و با اصل آن مخالفت نكرد، وي را کافر دانستند؛ با اين توجيه که خداوند در قرآن حُکم غير خود را برنمي‌تابد:

إِنِ الْحُكْمُ إِلا لِلّهِ أَمَرَ أَلا تَعْبُدُواْ إِلا إِيَّاهُ...؛[1] حکم و فرمان جز براي خدا نيست؛ فرمان داده که جز او را نپرستيد.

در مقابل اين ديدگاه افراطي، مرجئه[2] بر اين باورند که عملْ هيچ ارتباطي با ايمان ندارد و نه فقط عمل جزو ايمان نيست، بلکه از ثمرات و کمال ايمان نيز به شمار نمي‌آيد. از اين روي، از نظر آنان صرف ايمان و تصديق قلبي و تصديق زباني براي تحقق ايمان و نيل به سعادت اخروي کافي است و عمل به دستورات دين در سعادت انسان نقشي ندارد و بر اين اساس ايمان شخص معصوم با ايمان يک فرد کاملاً آلوده