گروهي مسلمان، و از جمله برخي اصحاب رسول خدا(صلى الله عليه وآله) که شاهد محبت‌ها و اظهار علاقه‌هاي فراوان رسول خدا(صلى الله عليه وآله) به سيدالشهدا(عليه السلام) بودند و سخنان آن حضرت را دربارة فرزند خود شنيده بودند، با فرزند وي جنگيدند. البته فتنه‌ها به صدر اسلام اختصاص ندارد و طي تاريخ اسلام، در گوشه و کنار، فتنه‌هاي فراواني رخ داده و اکنون نيز جامعة اسلامي از فتنه‌هايي که به دليل انحراف و بدعت در دين پديد مي‌آيد مصون نيست. از اين روي جا دارد که تحليلي دربارة عوامل و انگيزه‌هاي فتنه صورت گيرد، تا جامعه با علم و آگاهي جلو فتنه‌ها را بگيرد و خود را از انحرافات حفظ کند. امير مؤمنان(عليه السلام) در يکي از خطابه‌هاي خويش دربارة برخي عوامل فتنه مي‌فرمايند:

إِنَّمَا بَدْءُ وُقُوعِ الْفِتَنِ أَهْوَاءٌ تُتَّبَعُ، وَ أَحْكَامٌ تُبْتَدَعُ، يُخَالَفُ فِيهَا كِتَابُ اللهِ، وَ يَتَوَلَّى عَلَيْهَا رِجَالٌ رِجَالًا عَلَىٰ غَيْرِ دِينِ اللهِ. فَلَوْ أَنَّ الْبَاطِلَ خَلَصَ مِنْ مِزَاجِ الْحَقِّ لَمْ يَخْفَ عَلَى الْمُرْتَادِينَ، وَلَوْ أَنَّ الْحَقَّ خَلَصَ مِنْ لَبْسِ الْبَاطِلِ انْقَطَعَتْ عَنْهُ أَلْسُنُ الْمُعَانِدِينَ، وَلَكِنْ يُؤْخَذُ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ وَمِنْ هَـٰذَا ضِغْثٌ فَيُمْزَجَانِ، فَهُنَالِكَ يَسْتَوْلِي الشَّيْطَانُ عَلَىٰ أَوْلِيَائِهِ، وَيَنْجُو الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَ اللهِ الْحُسْنى؛[1] همانا آغاز هر فتنه و فساد، پيروي از هوس‌ها و احکام بدعت‌آميزي است که با کتاب خدا سازگار نيست و بر اساس آن (بدعت)‌ها و برخلاف دين خدا، کساني بر ديگران ولايت مي‌يابند. پس اگر باطل از آميزة حق جدا شود (و با آن مخلوط نگردد) بر حق‌جويان مخفي نماند (و امر برايشان مشتبه نشود)، و نيز اگر حق از باطل جدا و خالص گردد، زبان (نكوهشگر) دشمنان بسته شود. ولي هنر دشمن اين است که مشتي از اين و مشتي از آن برگيرد و درهم سازد و در چنين موقعيتي است که شيطان بر دوستانش چيره شود. اما آنان که از پيش در پرتو هدايت و لطف الاهي بوده‌اند، نجات يابند.