بندگي پروردگار را بر گردن انداخته‌اند و تدبير امور زندگي خويش را به وي سپرده‌اند؛ بلکه بر کساني سلطه دارد که ولايت شيطان را پذيرفته باشند، پس تولي شيطان در نتيجة غفلت پايدار و ايجاد خصلت ثابت مفسده‌جويي و ارتکاب گناه حاصل مي‌شود، نه به صرف لغزشي که از انسان سر مي‌زند و در پي آن شخص پشيمان مي‌گردد و توبه مي‌کند. کسي ولايت شيطان را پذيرفته و زير پرچم او رفته و در نتيجه شيطان بر او سلطه يافته است که با همة وجود در پي انجام گناه است و از آن صرف‌نظر نمي‌کند. چنين کسي اگر به انجام گناه بزرگي چون رباخواري مبتلا شد، به هيچ وجه از کردار زشت خود پشيمان نمي‌گردد و با علاقه و پشتکار بدان ادامه مي‌دهد. او به مرتبه‌اي از انحطاط رسيده که نه عذاب الاهي و دوزخ بيمي در او پديد مي‌آورد و نه سخن از بهشت و سعادت ابدي براي او جاذبه‌اي دارد. او اصلاً در پي بهشت نيست و سخن از خدا، پيامبر، قيامت، مرگ، عذاب، ثواب و بهشت الاهي او را مي‌رنجاند و تنها کام‌جويي از لذت‌هاي دنيا و سخن از آنها برايش شيرين و جذاب است:

وَإِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَحْدَهُ اشْمَأَزَّتْ قُلُوبُ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَإِذَا ذُكِرَ الَّذِينَ مِن دُونِهِ إِذَا هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ؛[1] و چون خداوند به يگانگي ياد شود دل‌هاي کساني که به عالم آخرت ايمان ندارند منزجر مي‌گردد و چون کساني جز او ياد شوند ناگاه شادمان گردند.

سلطه شيطان بر انسان در تقابل با سلطه خداوند بر او

روشن شد که سلطة شيطان بر انسان يک‌باره و ‌بي‌مقدمه صورت نمي‌گيرد؛ بلکه بر اساس آنچه از قرآن و روايات برمي‌آيد، سلطة شيطان برآيند نظام و سلسلة اسباب و