پس از مرگش. بار سنگين لغزش‌هاي ديگران را بر دوش کشد و گروگان بزهکاري خويش است. و مردي که مجهولاتي به هم بافته و در ميان انسان‌هاي نادان امت براي فريفتن مردم به همه سوي مي‌شتابد. در تاريکي‌هاي فتنه مي‌تازد و از پيمان صلح و سازگاري بي‌خبر است. آدم‌نمايان او را عالم دانند، که نه چنين است.

نکوهش بدعت‌گروي و دعوت به گمراهي

در گفتارهاي پيشين شماري از ويژگي‌هاي دوستان خدا را در نهج‌ البلاغه از نظر گذرانديم، و پس از آن دربارة ويژگي‌هاي عالم‌نمايان و بدترين مردم از نگاه امير مؤمنان(عليه السلام) سخن گفتيم. در ادامة آن گفتارها و با هدف معرفي منحرفان از دين الاهي و بدعت‌گذاران در شريعت دو بخش از خطبة هفدهم را برگزيده‌ايم. در آغاز بخش نخست که در آن دو گروه از مبغوض‌ترين و خشم‌انگيز‌ترين مردم نزد خداوند معرفي شده‌اند، حضرت‌ مي‌فرمايند:

إنَّ أَبْغَضَ الْخَلَائِقِ إِلَى اللَّهِ رَجُلَانِ: رَجُلٌ وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَى نَفْسِهِ فَهُوَ جَائِرٌ عَنْ قَصْدِ السَّبِيلِ مَشْغُوفٌ بِكَلَامِ بِدْعَةٍ و دُعَاءِ ضَلَالَةٍ.

محبوب‌ بودن مؤمنان نزد خداوند امري تشکيکي و داراي مراتب است، و درجة محبت خداوند به مؤمنان يکسان نيست. در برابر، بغض و خشم خداوند از بندگان نافرمان خود نيز يکسان نيست و خشم خداوند به برخي از آنها بيشتر از ديگران است. حضرت در اين خطبه مبغوض‌ترين و بدترين بندگان را نزد خداوند معرفي مي‌کنند و با توجه به ويژگي‌هايي که براي آنان برمي‌شمارند، به اين نکته دست مي‌يابيم که شدت بغض و خشم خداوند به آنان از آن روست که گناهان و بدي‌هايشان به ديگران نيز سرايت مي‌کند. گاهي کسي مرتکب گناهي کوچک مي‌شود، و گاه پاي فراتر مي‌نهد و