را قابل شهود مي‌سازد، و از درآميختن آنها با آلودگي‌هاي تخيلات و اوهام بي‌بنياد جلوگيري مي‌کند و مانع نفوذ خواسته‌ها و اميال حيواني به درون انسان مي‌شود. همچنين اخلاص در گفتار و پرهيز از فريب‌کاري مردم با کلمات زيبا و فريبنده، موجب تنظيم قواي مغزي و معطوف ساختن آنها به مقصد کمال و تعالي و در نتيجه رهاندن خود و ديگران از پيامدهاي شومي است که فريب‌کاري مردم از طريق سخن‌پردازي در پي دارد. اخلاص در عمل و پرهيز از خود‌خواهي و خودمحوري، عامل سازندة موجوديت انسان در مسير حيات معقول و الاهي است.

کسي که خواهان گوهر اخلاص است بايد همة توان و تلاش خود را براي رسيدن به آن به کار گيرد و در تفکر و عمل خويش سهمي براي خود و غيرخدا در نظر نگيرد؛ زيرا در غير اين‌ صورت آنان را شريک خدا قرار داده است و خداوند نيز آن عمل ناخالص را نمي‌پذيرد و سهم خويش را به ديگران مي‌بخشد. اما خداوند کسي را که به گوهر اخلاص دست يافت و وجودش را وقف او ساخت، مخصوص خويش قرار مي‌دهد و مقام مخلصين را بدو عنايت مي‌‌کند. چنين کسي مشمول رضوان خداوند مي‌شود و به بارگاه قدس او بار مي‌يابد.

به ديگر سخن، در زمينة اخلاص، بندگان برگزيده و خاص خداوند از دو مقام برخوردارند: مقام اول «مقام مخلِصين» است که با رياضت و مجاهدت و اخلاص ورزيدن در نيت و سخن و رفتار حاصل مي‌آيد، و جملة قد أخلص لله، در اين خطبه و برخي از آيات قرآن ناظر به آن‌اند؛ مانند:

دَعَوُاْ اللّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ؛[1] خداي را در حالي که دين را ويژة او کنند [با اخلاص] بخوانند؛