رويش را به طرف ديگر مى‌كند؛ آيا اين كار را بى‌حرمتى و اهانت به خودتان تلقى نمى‌كنيد؟ هنگام نماز هم كه رويمان را به طرف خدا مى‌كنيم، اگر دلمان متوجه چيز ديگرى باشد، در واقع به خدا پشت كرده‌ايم. خداوند جسم نيست كه رو و صورت ما به طرف او باشد، بلكه دل ما بايد به طرف خدا باشد. وقتى دلمان متوجه او نيست مثل اين است كه رويمان را از او برگردانيده‌ايم. در اين صورت، آيا چنين نمازى استحقاق ثواب دارد؟ آيا باز هم بايد به خودمان بباليم كه چنين عبادتى كرده‌ايم؟ يا بايد شرمنده باشيم كه چقدر بى‌ادب بوده‌ايم؟

در روايتى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نقل شده است كه مى‌فرمايد: كسى كه در نماز توجهش به غير خدا است، آيا نمى‌ترسد از اين‌كه خداوند او را به صورت الاغى مسخ كند؟[1] آنهايى كه از ما بالاترند وقتى اعمال خود را محاسبه مى‌كنند، براى مثال، از خود مى‌پرسند، نماز صبحى كه خوانديم، يا دعا و قرآنى كه خوانديم، چقدر با حضور قلب و توجه به خدا همراه بود؟ به اين دليل، هميشه استغفار مى‌كنند؛ چون مى‌بينند چيزى ندارند كه عرضه كنند، حتى در جايى كه خواسته‌اند با محبوبشان انس بگيرند، بى‌ادبى كرده‌اند.

البته امثال بنده در اين سطح نيستيم، اما توجه به اين مقامات كم‌ترين فايده‌اش اين است كه بدانيم كه هستيم و چه مى‌كنيم و به اين عبادت‌هاى دست و پا شكسته خود مغرور نشويم. اگر يك شب موفق شويم دو ركعت نافله بخوانيم، شيطان ما را وسوسه مى‌كند و دچار عُجب مى‌شويم كه عجب عبادتى كرده‌ايم! اولياى خدا نه از گناهانشان، كه از ذكر و عبادتشان نيز به درگاه خداوند استغفار مى‌كنند. ما هم بايد از خدا بخواهيم به ما توفيق دهد گاهى به آنها شباهتى پيدا كنيم. تشيّع و پيروى كردن از اهل‌بيت(عليهم السلام) يعنى اين كه انسان سعى كند شباهتى به آنها پيدا كند. حضرت على (عليه السلام) مى‌فرمايد: اَلا اِنّكم لا تَقْدِرونَ على ذلك و لكن اَعينوني بِوَرَع وَ اجْتهاد و عفّة وسِداد؛[2] بدانيد كه شما قدرت آن را نداريد( كه مثل من به قرص نان و جرعه آبى بسازيد) ولى با اجتناب از محارم، كوشش، پاك‌دامنى و خودنگه‌دارى مرا يارى رسانيد. بايد تلاش كنيم مثل آنها بشويم. انسان وقتى بداند چنين افرادى هم وجود دارند، از خدا مى‌خواهد به او توفيق دهد كه گاهى از اين حالات پيدا كند.

به هر حال، يكى از مراتب محاسبه اين است كه بعضى از بندگان خدا توجه به غير خدا را