وظيفه انسان در قبال نعمت‌هاى الهى

وظيفه ما در قبال نعمت‌هاى خدادادى چيست؟ انسان‌هايى كه از فطرت پاك برخوردارند، حتى خدمت بسيار كوچك ديگران را هرگز فراموش نمى‌كنند و هميشه خود را شرمنده آنان مى‌دانند. حالْ فطرت انسان چگونه قبول مى‌كند كه در برابر نعمت‌هاى بى‌شمار خداوندى در مقام شكر و حق‌شناسى برنيايد؟ اگر انسان همواره به نعمت‌هايى كه خداوند به او عطا كرده است توجه داشته باشد، هيچ‌گاه از ياد خدا غافل نمى‌شود. انسان اگر بداند كه حتى انجام همين تكاليف آسان نيز براى به كمال رسيدن و سعادت ابدى او است، همواره شكرگزار و مطيع اوامر و دستورات الهى خواهد بود. هر قدر انسان نسبت به اين مسايل بيش‌تر بينديشد، انگيزه بيش‌ترى براى عمل به دستورات اخلاقى پيدا مى‌كند.

بياناتى كه حضرت امام جعفر صادق(عليه السلام) در اين قسمت از اين روايت شريف خطاب به عبداللّه بن جندب مى‌فرمايند، ناظر به همين مسايل است. آن حضرت در اين فراز از سخنان خود با اشاره به اين مطلب مى‌فرمايند، كسى كه خداوند دين حق را به او شناسانده و او را هدايت كرده و به رشد رسانيده و عقلى به او داده كه بتواند به وسيله آن نعمت‌هاى خدا را بشناسد و او را از علم و حكمت بهره‌مند ساخته تا بتواند كارهايش را با تدبير انجام دهد؛ بايد شكرگزار خدا باشد و درباره نعمت‌هاى خدا بينديشد و كفران نعمت ننمايد و همواره روح اطاعت از خدا و ترك گناه و معصيت در او وجود داشته باشد: وَالواجِبُ عَلى مَنْ وَهَبَ اللّهُ لَهُ الْهُدى و اَكْرَمَهُ بِالايمانِ و اَلْهَمَهُ رُشْدَهُ و رَكَّبَ فيهِ عقلا يَتَعَرَّفُ بِهِ نِعَمَهُ و آتاهُ عِلماً و حُكْماً يُدبِّرُ بِهِ اَمْرَ دينِهِ و دُنياهُ اَنْ يوجِبَ عَلى نَفْسِهِ اَنْ يَشْكُرَ اللّهَ و لا يَكْفُرَهُ و اَنْ يَذْكُرَ اللّهَ و لايَنْساهُ و اَنْ يُطيعَ اللّهَ و لايَعْصيَهُ.

امام صادق(عليه السلام) در اين بيان، به سه فضيلت اخلاقى اشاره مى‌كنند كه براى نيل به كمالات انسانى جنبه كليدى دارند؛ يعنى با انجام دادن آنها، انسان به فضايل اخلاقى ديگر نيز دست مى‌يابد. اول، تقويت روحيه شكرگزارى و حق‌شناسى است. كسى كه نسبت به خدمت كوچك انسان‌هاى عادى حق‌شناسى مى‌كند، چگونه حاضر است از كنار نعمت‌هاى بى‌نهايت الهى بى‌تفاوت بگذرد؟! دوم اين است كه انسان هميشه و در همه حال ياد خدا باشد. خُلق سوم نيز اين است كه انسان نسبت به ولى‌نعمت خود فرمان‌بردار و مطيع بوده، مرتكب عصيان و گناه نشود.

حضرت در ادامه به بيان چگونگى متخلّق شدن انسان به اين سه خُلق كليدى مى‌پردازند و مى‌فرمايند: