نام کتاب : پندهاى امام صادق علیه سلام نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 227
هستند ـ اما معناى صحيح اينگونه روايات اين نيست كه در سلسله مراتب اجتماعى، موقعيتهاى افراد بايد ناديده گرفته شود، بلكه به اين معنا است كه همه مردم در مقابل خدا و قانون مساوى هستند. روابط اجتماعى در مواردى ايجاب مىكند كه اين سلسله مراتب محفوظ باشد. بنابراين انسان بايد به كسى كه در مرتبه اجتماعى بالاترى قرار دارد احترام بگذارد و در مقام ستيزهجويى و رقابت خصمانه با او برنيايد. معمولا چنين حالتهايى در افراد ضعيفالنفس به چشم مىخورد. بخش عمدهاى از پرخاشگرىها ناشى از احساس حقارت است. انسان گاهى براى جبران احساس حقارتش، با كسى كه موقعيت اجتماعى بالاترى دارد درمىافتد تا از اين طريق خود را هم سطح او جلوه دهد!
در هر صورت، از آنجا كه حفظ اين سلسله مراتب به نفع جامعه اسلامى است، انسان بايد آنها را رعايت كند. مادامى كه اين شرايط محفوظ است و موقعيتهاى اجتماعى به صورت معقول برقرار مىباشد، انسان نبايد با كسى كه از نظر اجتماعى در در مرتبهاى بالاتر از خودش قرار دارد ستيزهجويى كند. انسان مؤمن بايد موقعيت اجتماعى خود را درك كند و براى حفظ مصالح جامعه نسبت به كسانى كه مرتبه بالاترى دارند احترام قايل باشد و با آنها درنيفتد: و لاتَشارِّ مَنْ فَوْقَكَ. اين فراز از سخن حضرت مؤيد اين مطلب است كه در اسلام سلسله مراتب اجتماعى پذيرفته شده است و اينگونه نيست كه افرادى كه در موقعيتهاى مختلف اجتماعى هستند يكسان باشند.
از سوى ديگر، انسان نبايد به كسانى كه از نظر موقعيتهاى اجتماعى پايينتر از او قرار دارند به چشم حقارت بنگرد؛ اگر احترام لازم را به آنها نمىگذارد، دست كم ايشان را به تمسخر نگيرد و حقير نشمارد. خداوند متعال در قرآن مىفرمايد:
لا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْم عَسى أَنْ يَكُونُوا خَيْراً مِنْهُمْ؛[1] هرگز نبايد قومى قوم ديگر را مسخره و استهزا كنند، شايد آن قوم كه مسخرهشان مىكنند بهتر از ايشان باشند.
چه بسا همين افرادى كه امروز زيردست هستند، فردا زبردست شوند و استعدادهايشان شكوفا گردد. اخلاق اسلامى اقتضا مىكند كه مردم نسبت به زيردستان خود به چشم حقارت نگاه نكنند و به آنها احترام بگذارند: و لاتَسْخَرْ بِمَنْ هُوَ دونَكَ.