پيش مى‌آيد، به دنبال آن راحتى و گشايشى است: فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً.[1] اگر انسان به اين مسأله توجه نداشته باشد، نه راحتى دنيا را دارد نه سعادت آخرت را. كسى كه شكرگزار خدا نباشد، سعادت آخرت را نخواهد داشت، اگر بر بلاها نيز صبر نكند، زندگى را براى خودش سخت‌تر مى‌كند؛ يعنى نه تنها مشكلات او حل نمى‌شود، بلكه اين مشكلات مضاعف مى‌گردد. بنابراين اگر ما راحتى و سعادت دنيا و آخرت را مى‌خواهيم، بايد در مقابل سختى‌ها و بلاها صبر كنيم. اگر اين كار را نكنيم، انسان ناتوانى هستيم. از همين رو است كه حضرت به عبدالله بن جندب و به همه مؤمنان سفارش اكيد كرده و مى‌فرمايد:

و قَدْ عَجَزَ مَنْ لَمْ يُعِدَّ لِكُلِّ بلاء صبراً و لِكُلِّ نعمة شكراً و لِكُلِّ عُسر يُسْراً؛ عاجز و ناتوان است كسى كه براى هر بلايى صبرى مهيا نكند و براى هر نعمتى شكرى و براى هر سختى آسانى را.

ناملايمات زندگى دنيا

جهانى كه ما در آن زندگى مى‌كنيم توأم با دردها، رنج‌ها، سختى‌ها، مصيبت‌ها و انواع ناراحتى‌ها است. هر انسانى، خواه ناخواه، در زندگى خود به برخى از اين گرفتارى‌ها مبتلا مى‌شود؛ مثلا به هر حال، انسان يا پيش از پدر و مادرش از دنيا مى‌رود و يا پس از آنها. اگر پيش از پدر و مادر از دنيا برود، پدر و مادر به داغ او مبتلا مى‌شوند و اگر پس از آنان از دنيا برود، وى به داغ پدر و مادر مبتلا مى‌گردد. اين حالت نسبت به برادر و خواهر و دوستان و عزيزان نيز وجود دارد. كسى كه در عمر خود هيچ نوع سختى و مريضى نديده باشد اصلا پيدا نمى‌شود. گرفتارى‌هاى طبيعى و اجتماعى كمابيش براى هر كسى پيش مى‌آيد. بشر همواره در تلاش است تا از راه وسايلى كه تدارك مى‌بيند خود را از گرفتارى‌ها و ناملايمات زندگى در امان نگه دارد. البته تا حدود زيادى موفقيت‌هايى هم در اين زمينه به دست آورده است، اما وقتى به دقت مى‌نگريم متوجه مى‌شويم كه در كنار هر رفاهى، هر آسايشى و هر نعمتى كه فراهم شده و به موازات هر اختراع و اكتشافى كه صورت گرفته، مصيبت‌هاى جديدى بر زندگى بشر سايه افكنده است. زمانى انسان با اسب و شتر و مانند آنها مسافرت مى‌كرد، كه البته سختى‌هايى در پى داشت، اما امروزه با اتوبوس و قطار و هواپيما مسافرت مى‌كند. آن زمان به