نام کتاب : قرآن در آینه نهج البلاغه نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 72
كس قادر بر فهم عمق معارف قرآن نيست. قرآن كتاب و نوشته معمولى نيست كه همه انسانها قادر به درك تمام معارف آن باشند. چنان كه قبلا اشاره شد قرآن درياى عميق و بىكرانى است كه هر كس به مقدار توانايى و قدرت شناورى خود از آن، گوهر معرفت صيد مىكند و به مقدار ظرفيت و استعداد خويش، از ظواهر قرآن پاى فراتر گذاشته، به عمق معارف آن راه پيدا مىكند و از يك آيه مطالب گوناگونى در طول هم و بدون اينكه مطالب مذكور كمترين تعارض و تناقضى با يكديگر داشته باشند، استفاده مىكند و اين خود از معجزات قرآن كريم است.
به عنوان مثال قرآن كريم مىفرمايد: يا اَيُّها النّاسُ اَنْتُمُ الْفُقَراءُ اِلَى اللهِ وَ اللهُ هُوَ الْغَنِىُّ الْحَميد[1]. آنچه عموم مردم از اين آيه مىفهمند و ظاهر آيه بيانگر آن است اين است كه شما به خداى متعال نيازمنديد و خداى متعال بىنياز و شايسته حمد است. آنچه از واژه فقر در ذهن عموم تداعى مىشود همان نيازمندىهاى انسان در امر معاش، اعمّ از خوراك و پوشاك و غيره است كه خداى متعال با ايجاد اسباب و علل آنها زمينه ادامه حيات و رشد و تكامل انسان را فراهم مىكند. در اين مرتبه از فهم، كه از آن به مرتبه ظاهر تعبير مىشود، ظاهر قرآن روشن و گوياست و همه اهل زبان آن را به خوبى درك مىكنند. لكن چنين نيست كه عميقتر از اين معناى ظاهرى، معناى ديگرى از آن استفاده نشود و آيه مذكور فراتر از اين فهم عمومى، اشاره به مطلب دقيقترى نداشته باشد. هر قدر انسان به زير و بم كلام و به رموز و نكتههاى ادبى زبان آشنايى بيشتر داشته باشد و از طرف ديگر، چنان كه قرآن سفارش مىكند، در هنگام مواجهه با آيات قرآن در آنها تدبر و تعقل نمايد به نكتههايى دقيقتر و عميقتر از ظواهر آيات پى خواهد برد.
اگر در اين آيه كمى عميقتر بينديشيم، فقر و نيازمندى خود را به خداى متعال، فراتر از خوراك و پوشاك و بهداشت و امكانات مادى مىبينيم. ما فقير مطلقيم و خدا بىنياز مطلق. ما فقير بالذات هستيم و خداوند غنى بالذات. فقير در لغت به معناى كسى است كه ستون فقرات او شكسته و قادر بر ايستادن نيست. انسان فقير است بدين معناست كه