پس در مورد اين آيه؛ دستكم احتمالِ راجع و پسنديده‌تر اينست كه: سماء در اينجا، عالمِ فوقِ مادّه است و بحسب آنچه از ظاهر برخى آيات ديگر، برمى‌آيد؛ هر چه در اين عالم مادى وجود دارد، از آن عالم فوق مادّه نازل مى‌شود:

حجر / 21: «وَإِنْ مِنْ شَيْء إِلاّ عِنْدَنا خَزائِنُه».

همه چيز در آنجاست و سپس به عالم مادّه نزول مى‌كند و «روزى» انسان هم بايد از عندالله نازل شود.

پس به احتمال قوى، سماء در اين آيه سماء معنوى است؛ كه البتّه قابل تطبيق بر مباحث عقلى نيز است و هستى همه بايد از مرتبه بالاتر، نازل شود و از جمله رزق انسان هم. بودن بهشت در آسمان نيز ظاهراً از همين مقوله است. يعنى ظاهراً چنين نيست كه بهشت در يكى از كرات آسمانى قرار دارد ـ گرچه برخى چنين پنداشته‌اند ـ در قيامت، همه‌ى اين عوالم دگرگون مى‌شود:

ابراهيم / 48: «يَوْمَ تُبَدَّلُ الأَْرْضُ غَيْرَ الأَْرْض».

زمر / 67: «وَالسَّماواتُ مَطْوِيّاتٌ بِيَمِينِه».

حقيقت بهشت،الآن هم در عالم ديگر موجود است و در روز قيامت مجسّم خواهد شد و مردم خود را در آن عالم خواهند يافت.

2 ـ اعراف / 40: «إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَاسْتَكْبَرُوا عَنْها لا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوابُ السَّماءِ وَلا يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتّى يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِياطِ وَكَذلِكَ نَجْزِي الْمُجْرِمِين».

همانا كسانى كه آيات ما را دروغ دانستند و از آنها سر پيچى كردند؛ درهاى آسمان برويشان گشوده نخواهد شد و به بهشت درنخواهند آمد تا شتر از سوراخ سوزن در گذرد! و چنين، گنه پيشگان را جزا مى‌دهيم.

آيا آسمان مادّى، درهايى دارد و مؤمنين از آنها وارد آسمان مى‌شوند امّا اين درها بروى كفّار بسته است؟

ظاهر و دنباله‌ى آيه اينست كه هر كس درهاى آسمان برويش گشوده گردد؛ وارد بهشت مى‌تواند شد؛ اين مؤيّد اين مطلب است كه بهشت در آسمان است و دّر آسمانى كه بهشت در آن قرار دارد؛ به روى كفّار باز نمى‌شود.

ما اكنون به اين مطلب كه آيا آن آسمان جسمانى است يا نه و آيا بهشت چگونه است نمى پردازيم؛ ولى البتّه معتقديم كه معاد جسمانى است و همانطور كه «روزى» ما جسمانى است و