مقدمه

آیات و روایات بسیاری بر «مقام ویژه شهادت» و «مکان بهشتی شهیدان» دلالت می‌کند. بر کسی پوشیده نیست که شهیدان اسلام، جایگاهی بسیار نیکو دارند؛ باتوجه به روایات، یکی از درهای بهشت، تنها به‌روی شهید گشوده می‌شود. «جایگاه شهید بلافاصله پس از شهادت» یکی از موضوع های  مورد بحث متکلمان، اسلام‌شناسان و نیز شرق‌شناسان است. از میان خاورشناسان، «ویم ریون»[95] مدخلی تحت عنوان «شهید»[96] در دایرةالمعارف قرآن[97] نگاشته که در بخشی از آن به بررسی این موضوع پرداخته است؛ ریون در این مقاله بحث شهادت را در چهار قسمت کلی تعریف نموده است: واژه شناسی «شهید»، شهادت در آیات، شهادت در روایات و شهادت در عصر مدرن. معرفی دقیق تر مدخل «شهید» عبارت است از:

این مقاله همچون دیگر مقاله های  دایرةالمعارف، ابتدا تعریفی کوتاه از «شهید» ارائه و سپس تفاوت آن بین مذاهب شیعه و سنی و همچنین مسیحیت را بیان نموده است؛ پس از آن، نویسنده به ریشه‌شناسی و واژه‌پژوهی کلمۀ انگلیسی «martyr» می‌پردازد؛ سپس ریون آیاتی از قرآن کریم دربارۀ «شهادت»، «زنده بودن شهیدان» و «جایگاه بهشتی شهید» می آورد و در‌ چند جمله کوتاه نظرات خود را ارائه می‌دهد. بحث «روایی» این مدخل مفصل‌ترین بخش این مقاله را تشکیل می دهد؛ در این بحث ریون ابتدا اشاره به گستردگی روایات مرتبط نموده و چند مورد از آنان را به‌صورت گزینشی در مقالۀ خود می گنجاند. در

[95].Wim Raven.

[96]. Martyr.

[97]. دائرة المعارف قرآن، در پنج جلد مشتمل بر قریب هفتصد مدخل به زبان انگلیسی، از سال ۲۰۰۱ الی ۲۰۰۶ میلادی در انتشارات بریل هلند، چاپ و منتشر شده است. سَرویراستار این مجموعه جین دمن مک اولیف(Jane Dammen McAuliffe) استاد دانشگاه جرج تاون آمریکا است. مدخل‌ها در دایرةالمعارف قرآن با نظم الفبایی متداول آورده شده‌اند. بیشترین میزان مقالات به مطالبی راجع به اشخاص، مفاهیم، اماکن، ارزش‌ها، اعمال و وقایعی که یا در درون متن قرآن یافت می‌شوند و یا ارتباط قابل توجهی با متن دارند، مربوط است؛ برای مثال: مدخل «ابراهیم» شخصیتی را در داخل متن قرآن مورد بحث قرار می‌دهد، درحالی‌که مدخل «ادبیات آفریقایی و قرآن» دربارۀ یک ارتباط ادبی است؛ دسته دیگر از مقالاتی که در دائرة المعارف به‌کار گرفته شده‌اند، برخوردهای مقاله‌ای با موضوعات مهم در زمینۀ پژوهش‌های قرآنی است. (ر.ک: «بررسی دائرة المعارف لیدن»، مجله قرآن‌پژوهی خاورشناسان، ش1، ص51).