نقد روایت «طائر» در مدخل «شهید» دایرةالمعارف قرآن لیدن

تاریخ دریافت: 25/2/97 - تاریخ تأیید: 30/4/97

زهره اخوان مقدم[93]

نعیمه تقوی فردود[94]

چکیده

بحث دربارۀ «منزلگاه شهید بلافاصله پس از شهادت و پیش از رستاخیز» از موضوع های مورد توجه محققان دینی همچون: متکلمان، مفسران و مستشرقان بوده و این توجه ویژه، منجر به تألیف آثاری در این زمینه گردیده است؛ «ویم ریون» (مستشرق معاصر) در مقاله‌ای که تحت عنوان «شهید» در دایرةالمعارف قرآن به چاپ رسانده، دربارۀ منزلگاه شهیدان، نظراتی را مطرح و تحلیل کرده است؛ در این نوشتار، «جایگاه بلافاصلۀ شهید پس از شهادت» در بستر آیات قرآن و احادیث معتبر بررسی و نظری مستند ارائه می‌شود؛ سپس دو دیدگاه «ریون» در این موضوع، که دارای مبنای روایی است،بیان شده و پس از بررسی صحت استناد آن و باتکیه بر نظریۀ برگزیده، به تحلیل محتوایی آن پرداخته می شود؛ در نهایت نوشتار حاضر به نقد دیدگاه سومی پرداخته که «ریون» آن را پذیرفته و اساس آن را روایتی می‌داند که نام آن را «طائر» گذارده است؛ با نقد این روایت از طرق عقلی، نقلی و تاریخی کشف می شود که روایت مذکور به‌دلیل داشتن نشانه هایی از مسئلۀ تناسخ و همچنین تناقض این روایت با روایات دال بر جسم مثالی و تناقض با جایگاه و کرامت شهید و نیز به‌علت داشتن آثاری از عقاید انحرافی فرقۀ زیدیه، ساختگی و جعلی است.

کلیدواژه‌ها: روایت طائر، بهشت برزخی، منزلگاه شهید، ویم ریون.

[93]. استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن تهران؛ (dr.zo.akhavan@gmail.com).

[94]. دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قم، نویسنده مسئول؛ (naeimeh_taghavi@yahoo.com).