پرداخته است؛ این نوشتار تلاش می‌کند با بررسی نمونه‌ای، افزون برشناخت شیوه‌های تصحیف در نام راویان، به چرایی و ارائه راهکار های برون‌رفت آن از منظر علامه شوشتری اشاره نماید؛ «قاموس الرجال» [245] نام کتاب علامه محمدتقی شوشتری[246] است که برای شناسایی و برون‌رفت تصحیفات راه‌یافته در کتاب تنقیح المقال به نگارش درآمده و در حقیقت شرح انتقادی بر کتاب «تنقیح المقال» است؛ این پژوهش می‌کوشد روش علامه شوشتری در آسیب‌شناسی سند، نام، لقب و کنیه راویان را مورد کنکاش قرار دهد؛ همچنین روش ایشان در شناسایی علت پیدایش این تصحیفات را بیان کرده و راهکارهای حل این مشکلات از دیدگاه ایشان را روشن کند؛ این نگارش با استفاده از نمونه‌هایی روشن به سبک‌شناسی علامه شوشتری در قاموس الرجال می‌پردازد.

پیشینۀ پژوهش

جستجو در نگاشته‌های رجالیان نشان می‌دهد کتاب‌ها و پژوهش‌های مستقل و ضمنی فراوانی در موضوع تصحیف و تحریف در متن و سند احادیث تالیف شده است؛ از نگاشته‌های اندیشوران معاصر می‌توان به کتاب «قاموس الرجال» اشاره کرد که به مباحث دانش رجال و شرح حال راویان احادیث اختصاص دارد؛ نویسنده این کتاب با ریزبینی و تلاش گسترده به‌صورت انتقادی به‌شناسایی تحریفات و تصحیفات راه‌یافته در نام راویان و سند روایات، چرایی، دلالت و همچنین راه‌های برون‌رفت آن اشاره کرده است. درباره شیوۀ نگارشی نویسنده قاموس الرجال، مقالاتی نوشته شده است؛ مانند «شیخ محمد تقی شوشتری و انتقادهای رجالی وی»، «راهکارهای مرحوم شوشتری در استفاده از منابع رجالی» و «منابع غیرمستقیم رجال در قاموس الرجال»؛ ولی تنها مقاله‌ای که به‌خصوص به بحث شیوه‌های کشف تصحیفات حدیثی نزد

[245]. این کتاب در سال‌های اخیر توسط انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در دوازده جلد به چاپ رسیده است.

[246]. وی در سال 1320 ق در نجف اشرف در خانواده علم و تقوی دیده به جهان گشود تا هفت‌سالگی در این شهر زندگی نمود و پس‌از آن به همراه پدرش - که از عالمان نجف اشرف و شاگرد آخوند خراسانی و صاحب عروه بود- به شهر شوشتر مهاجرت نمود؛ علامه شوشتری در حوزه‌های مختلف علوم اسلامی به‌ویژه رجال، حدیث، تفسیر، فقه و... بیش از 24 عنوان کتاب نگاشته است؛ برخی از این آثار گران‌سنگ عبارت‌اند از: النجعة فی شرح اللمعة الدمشقیة، الاخبارالدخیلة، نهج الصباغة فی شرح نهج البلاغة، قاموس الرجال و... سرانجام در سال 1415 هجری، در 96 سالگی، به دیار ابدی شتافت.