و منبع‌شناسی) پرداخته و پس از معرفی آنها و بیان زیر شاخه‌های این علوم، به بیان مهم‌ترین مسایل مطرح شده در هر کدام یک از آنها پرداخته است.

کلیدواژه: حدیث، علوم حدیثی، رجال، فقه الحدیث،‌ مصطلحات الحدیث، تاریخ حدیث و منبع شناسی.

مقدمه

احادیث از دیرباز به‌عنوان یکی از منابع فهم دین، مورد توجّه مسلمانان قرار گرفته است و درباره‌ی آن، علومی قدم به میان گذاشتند تا بتوانند از این منابع، بهترین و کامل‌ترین بهره‌ها را به‌دست آورند.

این دسته از دانش‌ها را از آن روی، علوم حدیثی نامیده‌اند که عالم به این علم را در پذیرفتن سخنی به‌عنوان حدیث در مرحله‌ی اوّل و در مرحله‌ی بعد، در فهم مقصود یاری می‌رساند و هدف از آموختن آن جز این نیست.

لازم است قبل از شروع بحث، درباره‌ی حدیث سخنی به میان آورده شود و به اختلافاتی که در این میان برای تعریف این واژه شده، اشاره کرده و در ادامه به شرح هندسه‌ی علوم حدیثی پرداخته شود.

حدیث

«حديث» در لغت به چيزي گفته مي‌شود كه قبلاً ناپيدا بوده و سپس پيدا شده‌است. (احمدبن فارس‌بن زکریا، معجم مقاييس اللغه، قم، نشر اعلام اسلامی، 1362، ج2، ص36.) به همين دليل كلام را حديث گفته‌اند كه اندك‌اندك اجزای آن پديد مي‌آيد؛ (همان و مجمع البحرين، ج1، ص371.) امّا حديث در نزد دانشمندان شیعه، در چند معنا به كار برده شده است كه بهترين و كامل‌ترين آنها، معنايي است كه شيخ بهايي آن را در كتاب الوجیزه‌ی خویش- کتابی که درباره‌ی برخی از علوم حدیثی است - بیان کرده است: «