3. جهاد

28) جهاد، كارآمدترين وسيله براى تقرّب به خدا:

يايُّهَا الَّذينَ ءامَنوا اتَّقُوا اللَّهَ وابتَغوا الَيهِ الوَسيلَةَ وجهِدوا فى سَبيلِهِ لَعَلَّكُم تُفلِحون.

مائده (5) 35

موانع توسّل‌

29) استكبار، مانع توسّل به پيامبر (ص) براى طلب آمرزش از خدا:

واذا قيلَ لَهُم تَعالَوا يَستَغفِر لَكُم رَسولُ اللَّهِ لَوَّوا رُءوسَهُم ورَايتَهُم يَصُدّونَ وهُم مُستَكبِرون.

منافقون (63) 5

نيز---) استعانت، دعا و شفاعت‌

توفيق‌

توفيق از مادّه «وفق»، ايجاد مطابقت و موافقت بين دو چيز در كار خير و نيك، [1] و يا قرار دادن شخصى يا چيزى موافق با ديگرى است تا اندازه‌اى كه تنافر و مخالفت از ميانشان برود و موافقت و همدلى حاصل شود. [2] در اين مدخل از واژه «وفّق» و بعضى آيات ديگر كه بيانگر اين معنا باشد، استفاده شده است.

اهمّ عناوين: آثار توفيق، زمينه‌هاى توفيق و موانع توفيق.

آثار توفيق‌

1. اجتناب از شيطان‌

1) اجتناب از اطاعت شيطان، در سايه لطف و توفيقات الهى:

... ولَولا فَضلُ اللَّهِ عَلَيكُم ورَحمَتُهٌ لَاتَّبَعتُمُ الشَّيطنَ الّا قَليلا. [3]

نساء (4) 83

2. انابه‌

2) توفيق الهى، زمينه بازگشت و انابه انسان به سوى خدا:

... وما تَوفيقى الّا بِاللَّهِ عَلَيهِ تَوَكَّلتُ والَيهِ انيب.

هود (11) 88

3. تكفير گناه‌

3) توفيق شكر به درگاه الهى، مايه ناديده گرفته شدن گناهان از سوى خدا:

... قالَ رَبّ اوزِعنى ان اشكُرَ نِعمَتَكَ الَّتى انعَمتَ عَلَىَّ وعَلى‌ ولِدَىَّ ...* اولكَ الَّذينَ ... ونَتَجاوزُ عَن سَيّاتِهِم .... [4]

احقاف (46) 15 و 16

4. توبه‌

4) توفيق الهى، زمينه توبه و بازگشت از گناه:

فَتَلَقّى‌ ءادَمُ مِن رَبّهِ كَلِمتٍ فَتابَ عَلَيهِ انَّهُ هُوَ التَّوّابُ الرَّحيم. [5]

بقره (2) 37

واذ قالَ موسى‌ لِقَومِهِ يقَومِ انَّكُم ظَلَمتُم انفُسَكُم بِاتّخاذِكُمُ العِجلَ فَتوبوا الى‌ بارِكُم فَاقتُلوا انفُسَكُم ذلِكُم خَيرٌ لَكُم عِندَ بارِكُم فَتابَ عَلَيكُم انَّهُ هُوَ التَّوّابُ الرَّحيم.

بقره (2) 54

ثُمَّ تَوَلَّيتُم مِن بَعدِ ذلِكَ فَلَو لا فَضلُ اللَّهِ عَلَيكُم‌

[1] مفردات، ص 877- 878، «وفق».

[2] التّحقيق، ج 13، ص 159، «وفق».

[3] بنا بر اينكه مقصود از فضل الهى در آيه توفيق باشد. (الكشّاف، ج 1، ص 542)

[4] مقصود از «أوزعنى» توفيق است. (روح‌المعانى، ج 14، جزء 25، ص 30)

[5] گفته شده است: جمله «تاب عليه» به معناى توفيق توبه است. (مجمع‌البيان، ج 1- 2، ص 200)