توسّل‌كنندگان‌

1. آدم (ع)---) همين مدخل، توسّل به محمّد (ص) و توسّل به اهل‌بيت (ع)

2. اعراب متخلّف---) همين مدخل، توسّل به محمّد (ص)

3. برادران يوسف---) همين مدخل، توسّل به يعقوب (ع)

4. گناهكاران---) همين مدخل، توسّل به محمّد (ص)

5. مشركان---) همين مدخل، توسّل به معبودهاى باطل‌

6. معبودان مشركان‌

22) معبودان مشركان، در جستجوى وسيله‌اى براى تقرّب به خداوند:

قُلِ ادعوا الَّذينَ زَعَمتُم مِن دونِهِ فَلا يَملِكونَ كَشفَ الضُّرّ عَنكُم ولا تَحويلا* اولكَ الَّذينَ يَدعونَ يَبتَغونَ الى‌ رَبّهِمُ الوَسيلَةَ ايُّهُم اقرَبُ ويَرجونَ رَحمَتَهُ ويَخافونَ عَذابَهُ انَّ عَذابَ رَبّكَ كانَ مَحذُورا.

اسراء (17) 56 و 57

7. منافقان---) همين مدخل، توسّل به محمّد (ص)

توسّل و توحيد

23) منافات نداشتن توسّل با توحيد:

وما ارسَلنا مِن رَسولٍ الّا لِيُطاعَ بِاذنِ اللَّهِ ولَو انَّهُم اذ ظَلَموا انفُسَهُم جاءوكَ فَاستَغفَروا اللَّهَ واستَغفَرَ لَهُمُ الرَّسولُ لَوَجَدوا اللَّهَ تَوّابًا رَحيما.

نساء (4) 64

يايُّهَا الَّذينَ ءامَنوا اتَّقُوا اللَّهَ وابتَغوا الَيهِ الوَسيلَةَ وجهِدوا فى سَبيلِهِ لَعَلَّكُم تُفلِحون.

مائده (5) 35

قالوا يابانَا استَغفِر لَنا ذُنوبَنا انّا كُنّا خطِين. [1]

يوسف (12) 97

توسّل و جهاد

24) لزوم جهاد و تلاش، در كنار توسّل جستن:

يايُّهَا الَّذينَ ءامَنوا اتَّقُوا اللَّهَ وابتَغوا الَيهِ الوَسيلَةَ وجهِدوا فى سَبيلِهِ لَعَلَّكُم تُفلِحون.

مائده (5) 35

25) رستگارى و سعادت انسان، در گرو جهاد و توسّل جستن براى نيل به قرب الهى:

يايُّهَا الَّذينَ ءامَنوا اتَّقُوا اللَّهَ وابتَغوا الَيهِ الوَسيلَةَ وجهِدوا فى سَبيلِهِ لَعَلَّكُم تُفلِحون.

مائده (5) 35

زمينه‌هاى توسّل‌

1. اقرار به گناه‌

26) اقرار به گناه، زمينه‌ساز پذيرش توسّل:

قالوا يابانَا استَغفِر لَنا ذُنوبَنا انّا كُنّا خطِين.

يوسف (12) 97

2. تقوا

27) تقوا، زمينه‌اى براى توسّل مؤمنان به مقام قرب خداوند:

يايُّهَا الَّذينَ ءامَنوا اتَّقُوا اللَّهَ وابتَغوا الَيهِ الوَسيلَةَ وجهِدوا فى سَبيلِهِ لَعَلَّكُم تُفلِحون. [2]

مائده (5) 35

[1] از امر خداوند به «ابتغاء وسيله» و اجازه توسّل به پيامبر (ص) براى آمرزش گناهان و توسّل فرزندان يعقوب به آن حضرت براى بخشش خطايشان استفاده مى‌شود كه توسّل، با توحيد منافات ندارد.

[2] تقدّم تقوا بر طلب وسيله، بيانگر اين است كه با تقوا مى‌توان راه تقرّب به خداوند را پيمود.