مكُثّر/ اسماوصفات‌

اين صفت فعلى الهى از باب تفعيل‌ [تكثير] به معناى ازدياد و افزايش است و تنها يك بار در قرآن در مورد افزايش افراد قوم شعيب استعمال است. [1] اين صفت‌ الهى به صورت اسمى نيز در ادعيه آمده است. [2]

... وَ اذْكُرُوا إِذْ كُنْتُمْ قَلِيلًا فَكَثَّرَكُمْ‌ ....

اعراف (7) 86

مكر

مكر با حيله و نيرنگ، كسى را از مقصودش بازداشتن است و آن دو قسم است: پسنديده و مذموم. [3] معادل‌ آن در فارسى، خدعه كردن، فريفتن، حيله و كيد است. [4] در اين مدخل از مشتقّات‌ «ائتمر»، «خدع»، «كيد»، «مكر» و برخى آيات كه مفيد اين معنا است، استفاده شده است.

اهمّ عناوين: آثار مكر، شيوه‌هاى مكر، مكر خدا.

آثار مكر

1. افساد

1. فسادانگيزى در زمين، پيامد خدعه و نيرنگ مكّاران:

وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ ما هُمْ بِمُؤْمِنِينَ‌ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ الَّذِينَ آمَنُوا ...

أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ‌ ....

بقره (2) 8 و 9 و 12

2. تهمت‌

2. تهمت زليخا به يوسف عليه السلام، پيامد مكر زنانه به وى:

وَ اسْتَبَقَا الْبابَ وَ قَدَّتْ قَمِيصَهُ مِنْ دُبُرٍ وَ أَلْفَيا سَيِّدَها لَدَى الْبابِ قالَتْ ما جَزاءُ مَنْ أَرادَ بِأَهْلِكَ سُوءاً ...

قالَ هِيَ راوَدَتْنِي عَنْ نَفْسِي وَ شَهِدَ شاهِدٌ مِنْ أَهْلِها إِنْ كانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِنْ قُبُلٍ فَصَدَقَتْ‌ ... وَ إِنْ كانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِنْ دُبُرٍ فَكَذَبَتْ‌ ... فَلَمَّا رَأى‌ قَمِيصَهُ قُدَّ مِنْ دُبُرٍ قالَ إِنَّهُ مِنْ كَيْدِكُنَ‌ ....

يوسف (12) 25- 28

3. حزن‌

3. مكر كافران و مشركان، موجب حزن و دلتنگى پيامبر صلى الله عليه و آله:

... وَ لا تَكُ فِي ضَيْقٍ مِمَّا يَمْكُرُونَ.

نحل (16) 127

... وَ لا تَكُنْ فِي ضَيْقٍ مِمَّا يَمْكُرُونَ.

نمل (27) 70

4. ريا

4. ريا و خودنمايى منافقان، پيامد نيرنگ و خدعه آنان با خدا:

إِنَّ الْمُنافِقِينَ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى‌ يُراؤُنَ النَّاسَ‌ ....

نساء (4) 142

5. شرك‌

5. شريك پنداشتن براى خدا و پرستش معبودهاى دروغين، مرامى نشئت گرفته از مكر و حيله:

... وَ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكاءَ قُلْ سَمُّوهُمْ أَمْ تُنَبِّئُونَهُ بِما لا يَعْلَمُ فِي الْأَرْضِ أَمْ بِظاهِرٍ مِنَ الْقَوْلِ بَلْ زُيِّنَ‌

[1] . اسما و صفات الهى فقط در قرآن، ج 2، ص 1249.

[2] . المقام الاسنى، ص 95؛ جنّةالامان، ص 358.

[3] . مفردات، ص 491، «مكر».

[4] . فرهنگ فارسى، ج 4، ص 4316، «مكر».