[1] الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى‌ ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ.

جمعه (62) 9

2. مسجد بنى‌سالم‌

35. اقامه اوّلين نماز جمعه در مدينه، در مسجد بنى‌سالم بن عوف از جانب پيامبر صلى الله عليه و آله:

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى‌ ذِكْرِ اللَّهِ‌ [2] ...

جمعه (62) 9

3. مسجد ضرار

36. ساخت مسجد ضرار در مدينه به دست منافقان، با انگيزه ترويج كفر و تفرقه بين مؤمنان:

وَ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِداً ضِراراً وَ كُفْراً وَ تَفْرِيقاً بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ‌ ....

توبه (9) 107

4. مسجد قبا

37. مسجد قبا، مسجدى بنا شده در مدينه:

... لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوى‌ مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِيهِ‌ [3] ...

توبه (9) 108

موقعيّت مدينه‌

38. مدينه، محلّ هجرت مسلمانان مهاجر از مكّه و جايگاهى شايسته و مناسب براى آنان:

وَ الَّذِينَ هاجَرُوا فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيا حَسَنَةً ....

نحل (16) 41

وَ اذْكُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِيلٌ مُسْتَضْعَفُونَ فِي الْأَرْضِ تَخافُونَ أَنْ يَتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ فَآواكُمْ وَ أَيَّدَكُمْ بِنَصْرِهِ‌ [4] ...

انفال (8) 26

39. دورى مسافت مدينه تا تبوك، موجب دشوارى پيمودن آن براى منافقان:

لَوْ كانَ عَرَضاً قَرِيباً وَ سَفَراً قاصِداً لَاتَّبَعُوكَ وَ لكِنْ بَعُدَتْ عَلَيْهِمُ الشُّقَّةُ [5] ...

توبه (9) 42

نام پيشين مدينه‌

40. يثرب، نام پيشين مدينه، قبل از هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله:

وَ إِذْ قالَتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ يا أَهْلَ يَثْرِبَ لا مُقامَ لَكُمْ‌ [6] ...

احزاب (33) 13

هجرت به مدينه---) هجرت، هجرت به مدينه‌

[1] . گرچه اوّلين نماز جمعه در مسجد نبوى اقامه نشد، ليكن در جمعه‌هاى بعدى نماز جمعه در اين مسجد اقامه شد. (تفسير التحريروالتنوير، ج 13، جزء 28، ص 220)

[2] . پيامبر صلى الله عليه و آله روز جمعه وارد مدينه شد و در قبيله بنى‌سالم و در مسجد آنان اقامه جمعه كرد. (تفسير التحريروالتنوير، ج 13، جزء 28، ص 220؛ الجامع لاحكام القرآن، قرطبى، ج 18، ص 65)

[3] . حلبى گويد: از امام صادق عليه السلام پرسيدم: مسجدى كه بر اساس تقوا بنيان نهاده شده كدام است؟ فرمود: مسجد قبا. (تفسير نورالثقلين، ج 2، ص 267، ح 345)

[4] . برداشت مذكور از عبارت «فَئاويكُمْ» استفاده شده و به اين معنا است كه خداوند براى شما مهاجران شهر مدينه را به صورت مأوا و جايى امن قرار داد، در حالى كه پيش از آن در شهر مكّه در ناامنى به سر مى‌برديد. (مجمع‌البيان، ج 3-/ 4، ص 822)

[5] . بر اساس شأن نزول، آيه مزبور مربوط به جنگ تبوك است كه رسول خدا صلى الله عليه و آله مسلمانان مدينه را براى شركت در آن مأمور كرده بود، «الشُقّة» به معناى مسافت طولانى است. (التبيان، ج 5، ص 225؛ تفسير التحرير و التنوير، ج 6، جزء 10، ص 208)

[6] . «يثرب» نام پيشين مدينه است. (التبيان، ج 8، ص 323) بناى يثرب را به «يثرب بن مهلائيل» كه از عمالقه است نسبت مى‌دهند. (دانشنامه قرآن، ج 2، ص 2023-/ 2024)