لات/ بت‌

اصل لات، «لاه» بود و «ها» از آن حذف شد و «تا» جايگزين آن گرديد. «1» اين بت در طائف بود، مربع‌ شكل و از جنس سنگ. طائفه ثقيف آن را پرستش كرده، از آن محافظت مى‌كردند. «2» يكى از سه بت‌ [لات، منات و عزّى‌] داراى اهمّيّت بودند و به آنها غرانيق الاولى و دختران خدا مى‌گفتند. «3» در اين‌ مدخل از واژه‌ «لات» استفاده شده است.

لات در جاهليّت‌

1. لات، عزّى‌ و منات، از مهم‌ترين خدايان مشركان در جزيرةالعرب:

أَ فَرَأَيْتُمُ اللَّاتَ وَ الْعُزَّى‌ وَ مَناةَ الثَّالِثَةَ الْأُخْرى‌ «4».

نجم (53) 19 و 20

2. لات، بتى برتر از عزّى‌ و منات، در نزد عرب جاهلى:

أَ فَرَأَيْتُمُ اللَّاتَ وَ الْعُزَّى‌ وَ مَناةَ الثَّالِثَةَ الْأُخْرى‌ «5».

نجم (53) 19 و 20

3. سرزنش خداوند، از مشركان مكّه، به علّت پرستش خدايانى چون لات، بدون هيچ برهان و پشتوانه علمى:

أَ فَرَأَيْتُمُ‌ «6» اللَّاتَ‌ ...

نجم (53) 19

4. عجز و ناتوانى مشركان، از ارائه هرگونه دليل بر خداوندگارى معبودهاى خود، چون لات:

أَ فَرَأَيْتُمُ اللَّاتَ‌ ... إِنْ هِيَ إِلَّا أَسْماءٌ سَمَّيْتُمُوها أَنْتُمْ وَ آباؤُكُمْ ما أَنْزَلَ اللَّهُ بِها مِنْ‌ سُلْطانٍ‌ ...

نجم (53) 19 و 23

5. لات، مظهرى براى دختران خدا به نام فرشتگان، در پندار مشركان عرب:

أَ فَرَأَيْتُمُ اللَّاتَ‌ ... أَ لَكُمُ الذَّكَرُ وَ لَهُ‌ «7» الْأُنْثى‌.

نجم (53) 19 و 21

پوچى لات‌

6. لات، نماد شرك و بت‌پرستى و فاقد هرگونه خاصيّت و كارآيى:

أَ فَرَأَيْتُمُ‌ «8» اللَّاتَ‌ ...

نجم (53) 19

7. فراخوانى خداوند، از مشركان، به انديشه و تأمّل درباره پوچى آيين شرك و بتهايى چون لات:

أَ فَرَأَيْتُمُ اللَّاتَ‌ «9» وَ الْعُزَّى.

نجم (53) 19

(1) . مفردات، ص 749، «لات»

(2) . الاصنام، ص 16

(3) . بلوغ الارب فى معرفة احوال العرب، ج 2، ص 202-/ 203

(4) . از ميان همه بتها، اين سه بت كه در ميان عرب جاهلى مشهور بود ذكر شده است كه شايد به دليل مهم بودن آنها است‌

(5) . ممكن است تقدّم ذكر «لات» به جهت اهمّيّت آن بر بتهاى ديگر باشد

(6) . آيات پيشين به ضميمه استفهام انكارى در «أفرايتم» اشاره به آن دارد كه رهنمودهاى پيامبر صلى الله عليه و آله متّكى بر شهود بود، امّا مشركان در دعاوى خويش از هرگونه دليل و برهان بى‌بهره بودند

(7) . از ارتباط ميان آيات، مى‌توان استفاده كرد كه مشركان، فرشتگان را دختران خدا و بتها را مظهرى براى آنها مى‌پنداشتند، بدين جهت، اسامى مؤنّث را براى بتها برمى‌گزيدند، مانند لات و منات. (مجمع‌البيان، ج 9-/ 10، ص 266)

(8) . سياق سرزنش‌آميز «أفرايتم» نشانگر مطلب ياد شده است‌

(9) . از واژه «أفرايتم» مطلب مذكور استفاده مى‌شود