قبله از بيت‌المقدّس به كعبه اعتراض داشتند. [1] نيز شأن‌ نزول آيه 77 آل‌عمران (3) را درباره احبار يهود از جمله وى دانسته‌اند. [2]

كنعان/ سرزمين‌

كنعان، قسمتى از شام را گويند، [3] كه نسل كنعان در آن‌ سكونت داشتند سپس عبرانيّون بر آن مسلّط گشتند و پس از سكونت ابراهيم عليه السلام و فرزندانش از جمله يعقوب عليه السلام به علّت قحطى آنجا را ترك نموده به مصر عزيمت كردند. [4] مفسّران مقصود از «جاء بكم من‌ البدو ...» (يوسف (12) 100) را سرزمين كنعان دانسته‌اند كه يعقوب عليه السلام همراه خاندانش از آن بيابان خشك به مصر آمدند. [5]

كنعان بن نوح‌

كنعان، يكى از پسران نوح و شخصى كافر، مشرك و نافرمان نسبت به آن حضرت و شريعت وى بود و همان كسى بود كه در توفان غرق شد و عرب او را به نام‌ [يام‌] مى‌شناسند. [6] در اين مدخل از واژه‌هاى‌ «ابنه»، «ابنى»، «اهلك» و نيز سياق بعضى آيات استفاده شده است.

پناهگاه كنعان‌

1. كوه، پناهگاهى امن و مطمئن، جهت درامان ماندن از غرق شدن، در پندار كنعان:

وَ هِيَ تَجْرِي بِهِمْ فِي مَوْجٍ كَالْجِبالِ وَ نادى‌ نُوحٌ ابْنَهُ‌ ... قالَ سَآوِي إِلى‌ جَبَلٍ يَعْصِمُنِي مِنَ‌ الْماءِ [7] ...

هود (11) 42 و 43

تكذيبگرى كنعان‌

2. تكذيب آيات الهى، به وسيله كنعان:

لَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً ... فَكَذَّبُوهُ فَأَنْجَيْناهُ وَ الَّذِينَ مَعَهُ فِي الْفُلْكِ وَ أَغْرَقْنَا الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا إِنَّهُمْ كانُوا قَوْماً عَمِينَ.

اعراف (7) 59 و 64

دعوت از كنعان‌

3. استفاده نوح عليه السلام از احساسات پدرى، براى فراخوانى كنعان، جهت سوار شدن بر كشتى، پس از شروع توفان:

وَ هِيَ تَجْرِي بِهِمْ فِي مَوْجٍ كَالْجِبالِ وَ نادى‌ نُوحٌ ابْنَهُ وَ كانَ فِي مَعْزِلٍ يا بُنَيَّ ارْكَبْ مَعَنا وَ لا تَكُنْ مَعَ الْكافِرِينَ.

هود (11) 42

4. دعوت نوح عليه السلام از كنعان، جهت ايمان به خدا:

... وَ نادى‌ نُوحٌ ابْنَهُ وَ كانَ فِي مَعْزِلٍ يا بُنَيَ‌

[1] . جامع‌البيان، ج 2، جزء 2، ص 5.

[2] . جامع‌البيان، ج 3، جزء 3، ص 435؛ مجمع‌البيان، ج 1-/ 2، ص 778.

[3] . معجم‌البلدان، ج 4، ص 484، «كنعان».

[4] . قاموس كتاب مقدّس، ص 740-/ 741، «كنعان».

[5] . جامع‌البيان، ج 8، جزء 13، ص 94؛ الجامع لاحكام القرآن، قرطبى، ج 9، ص 267.

[6] . تاريخ طبرى، ج 1، ص 115 و 119؛ المعتبر، ص 383؛ اعلام‌القرآن، شبسترى، ص 837.

[7] . نام پسر نوح، كنعان بود. (مجمع‌البيان، ج 5-/ 6، ص 248؛ الكشاف، ج 2، ص 396)