23. يونس عليه السلام‌

112. يونس عليه السلام داراى مقام قضاى الهى:

... وَ يُونُسَ‌ ... أُولئِكَ الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ وَ الْحُكْمَ‌ ....

انعام (6) 86 و 89

نظارت بر قضاوت‌

113. خداوند، ناظر بر قضا و فصل خصومت:

... وَ إِذا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ‌ ... إِنَّ اللَّهَ كانَ سَمِيعاً ....

نساء (4) 58

وَ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ إِذْ يَحْكُمانِ فِي الْحَرْثِ إِذْ نَفَشَتْ فِيهِ غَنَمُ الْقَوْمِ وَ كُنَّا لِحُكْمِهِمْ شاهِدِينَ.

انبياء (21) 78

نظام قضايى‌

114. برقرارى نظام قضايى عادلانه و بر حق در جامعه بشرى، از اهداف نزول قرآن:

إِنَّا أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ‌ ....

نساء (4) 105

نيز--) حكميّت، گواهى‌

قضا

قضا، در لغت به معناى حكم‌ [1] و نيز به معناى تمام كردن كار آمده است. قضاى منسوب به خداوند، اخصّ از «قدر» است. [2] و از آنجا كه پديده‌ها در وجود و تحقّق، مستند به خداوند متعال هستند، اگر خداوند، تحقّق پديده را اراده كند و علل و شرايط آن تمام شود و راهى براى پديده باقى نماند مگر موجود شدن به تعيين الهى و از دايره ترديد و ابهام خارج شود، اين اراده، قضاى الهى ناميده مى‌شود. قضا، هم در دايره تكوين است و هم در دايره تشريع. از نظر فلسفى نيز قضا خروج از ترديد و ابهام و ضرورى شدن وجود از ناحيه علّت تامّه كه واجب تعالى‌ است، مى‌باشد؛ زيرا مقصود از قضا تمام شدن امر و تعيين و تعيّن پيدا كردن است. در روايات نيز همين معنا تأييد شده است، مانند روايت هشام بن سالم كه گفته است:

امام صادق عليه السلام فرمودند: «إنّ اللّه إذا اراد شيئاً قدّره فاذا قدّره قضاه، فإذا قضاه امضاه». خلاصه اينكه: قَدَر، مقدّر را حتمى نمى‌كند و احتمال عدم وقوع دارد، امّا هنگامى كه مورد قضا واقع شد، چاره‌اى جز وجود و تحقّق ندارد. [3] در اين مدخل از واژه‌هاى «امر»، «كلمة»، «كتاب»، «قضى‌» و مشتقّات آنها استفاده شده است.

اختصاص قضا

1. اختصاص قضا به خداوند و عدم شايستگى غير او به داشتن حكم و قضا:

... وَ لا يُشْرِكُ فِي حُكْمِهِ أَحَداً. [4]

كهف (18) 26

اعتقاد به قضا

2. اعتقاد يعقوب عليه السلام به قضاى الهى و جريان و حاكميّت آن بر هستى:

وَ قالَ يا بَنِيَ‌ ... وَ ما أُغْنِي عَنْكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ

[1] . ترتيب‌العين، ج 3، ص 1490، «قضى»؛ لسان‌العرب، ج 11، ص 209، «قضى»

[2] . مفردات، ص 674، «قضى»

[3] . الميزان، ج 13، ص 72-/ 75

[4] . جمله «ولايشرك ...» مشاركت غير خدا را در حكم و قضا نفى مى‌كند. (الميزان، ج 13، ص 277)