غنىّ/ اسماوصفات‌

غنى، از اسما و صفات خداوند، به معناى كسى است كه از همه چيز بى‌نياز است و همه محتاج او هستند. [1] اين اسم و صفت 18 بار در قرآن آمده است:

بقره (2) 263 و 267؛ آل‌عمران (3) 10 و 68 و 97 و 131؛ انعام (6) 133؛ ابراهيم (14) 8؛ حج (22) 64؛ نمل (27) 40؛ عنكبوت (29) 6؛ لقمان (31) 12 و 26؛ فاطر (35) 15؛ زمر (39) 7؛ محمّد (47) 38؛ حديد (57) 24؛ ممتحنه (60) 6؛ تغابن (64) 6

غنيمت‌

غنيمت، در اصطلاح، مالى است كه از كفّار حربى به وسيله جنگ به دست مسلمانان برسد. [2] در اين مدخل از واژه‌هاى «انفال»، «غنمتم» و بعضى جملات مفيد معناى غنيمت استفاده شده است.

اهمّ عناوين: غنيمت‌طلبى و غنيمت غزوه بدر.

آرزوى غنيمت‌

1. آرزوى متخلّفان از صحنه جهاد، براى بهره‌مند بودن از غنايم:

وَ إِنَّ مِنْكُمْ لَمَنْ لَيُبَطِّئَنَّ فَإِنْ أَصابَتْكُمْ مُصِيبَةٌ قالَ قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيَّ إِذْ لَمْ أَكُنْ مَعَهُمْ شَهِيداً وَ لَئِنْ أَصابَكُمْ فَضْلٌ مِنَ اللَّهِ لَيَقُولَنَّ كَأَنْ لَمْ تَكُنْ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُ مَوَدَّةٌ يا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً. [3]

نساء (4) 72 و 73

امانتدارى در غنيمت‌

2. امانتدارى پيامبر صلى الله عليه و آله در جمع‌آورى و تقسيم غنايم:

وَ ما كانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَغُلَ‌ ... [4]

آل‌عمران (3) 161

بهره‌مندى از غنيمت‌

3. بهره‌مندى مؤمنان از غنايم فراوان خيبر، به دنبال بيعت با پيامبر صلى الله عليه و آله در حديبيّه:

لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ ما فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَ أَثابَهُمْ فَتْحاً قَرِيباً وَ مَغانِمَ كَثِيرَةً يَأْخُذُونَها وَ كانَ اللَّهُ عَزِيزاً حَكِيماً وَ أُخْرى‌ لَمْ تَقْدِرُوا عَلَيْها قَدْ أَحاطَ اللَّهُ بِها وَ كانَ اللَّهُ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيراً. [5]

فتح (48) 18 و 19 و 21

[1] . اشتقاق اسماءاللّه، زجّاجى، ص 194-/ 195

[2] . شرايع‌الاسلام، ج 1، ص 137

[3] . مقصود از فضل، فتح يا غنيمت است. (الكشاف، ج 1، ص 533)

[4] . در شأن نزول آيه آمده كه تيراندازان گماشته شده بر تپّه احُد، سنگر خويش را به اين پندار رها كردند كه پيامبر صلى الله عليه و آله غنايم را بين همه رزمندگان تقسيم نخواهد كرد و هر كس هر چه به دست آورد از آنِ او خواهد شد، به همين جهت آيه مزبور نازل شد. (مجمع‌البيان، ج 1-/ 2، ص 872؛ الكشاف، ج 1، ص 434)

[5] . بنا بر قولى، منظور از فتح مبين در اوّل سوره، صلح حديبيّه (مجمع‌البيان، ج 9-/ 10، ص 166؛ الكشاف، ج 4، ص 332) و مقصود از «مغانم كثيرة» در آيات 19 و 20، غنايم خيبر است. (مجمع‌البيان، ج 9-/ 10، ص 176؛ الكشاف، ج 4، ص 340)