عموى رسول خدا صلى الله عليه و آله است. وى در غزوه بدر، در شمار مشركان عليه پيامبر صلى الله عليه و آله بود كه در آنجا اسير و سپس مسلمان شد. [1] برخى مفسّران، آيه 278 بقره (2) را مربوط به آن دانسته‌اند كه وى در جاهليّت از جمله رباخواران بود و آيه ياد شده ضمن برحذر داشتن وى از رباخوارى، مؤمنان را نيز از اين عمل منع نموده است. [2] نيز برخى مفسّران، آيه 19 توبه (9) را درباره مفاخره عبّاس با طلحه دانسته‌اند كه وى به سقايت حاجيان افتخار مى‌كرد و طلحه به كليددارى كعبه، و در اين ميان امام على عليه السلام به ايمان و جهاد خود افتخار مى‌كرد و با نزول آيه مزبور، ايمان و جهاد، از سقايت حاجيان و كليددارى كعبه برتر دانسته شد. [3]

عبد

--) بردگى‌

عبدالرّحمان بن ابى‌بكر

عبدالرّحمان بن ابى‌بكر (فرزند خليفه اوّل) ابتدا از مشركان و از شركت‌كنندگان در جنگ بدر عليه پيامبر صلى الله عليه و آله بود. وى در حديبيّه اسلام آورد و در جنگ جمل، همراه خواهرش، عايشه عليه على عليه السلام شركت داشت. [4] برخى مفسّران، آيه 17 احقاف (46) را درباره‌ وى دانسته‌اند كه ضمن اهانت به پدر و مادر خود، منكر معاد بود و آن را اسطوره مى‌دانست. [5] نيز نزول‌ آيه 71 انعام (6) در پى آن دانسته شد كه وى پدرش را به عبادت بتها دعوت مى‌كرد. [6]

عبدالرّحمان بن عوف‌

عبدالرّحمان بن عوف از تيره بنى‌زهره و از سابقان در اسلام و مهاجران اوليّه به حبشه بود. وى از جمله بدريّون‌ [7] و از شوراى شش نفره تعيين خليفه پس از عمر بود. [8] برخى مفسّران، آيه 77 نساء (4) را درباره‌ شمارى از مسلمانان، از جمله عبدالرّحمان دانسته‌اند كه بر تشريع نشدن جهاد و قتال اعتراض داشتند، ولى پس از تشريع جهاد بر آن اعتراض نموده و خواهان تأخير بودند. [9] نيز مقصود از «مطّوّعين» در آيه 79 توبه (9) وى دانسته شده است كه مورد استهزا و تمسخر ديگران قرار مى‌گرفتند. [10] همچنين آيه 43

[1] . السّيرة النبويّه، ج 2، ص 628؛ الاستيعاب، ج 2، ص 358-/ 359

[2] . جامع‌البيان، ج 3، جزء 3، ص 146؛ مجمع‌البيان، ج 1-/ 2، ص 673-/ 674

[3] . جامع‌البيان، ج 6، جزء 10، ص 124؛ مجمع‌البيان، ج 5-/ 6، ص 23

[4] . السّيرة النّبويّه، ابن‌هشام، ج 2، ص 638-/ 639؛ الاستيعاب، ج 2، ص 368

[5] . الكشاف، ج 4، ص 303؛ مجمع‌البيان، ج 9-/ 10، ص 132؛ النّكت و العيون، ماوردى، ج 5، ص 279

[6] . روح‌المعانى، ج 5، جزء 7، ص 273؛ تفسير التحرير والتنوير، ج 4، جزء 7، ص 299

[7] . السّيرة النّبويّه، ابن‌هشام، ج 1، ص 251 (حاشيه) و 322؛ الاستيعاب، ج 386-/ 387

[8] . الاستيعاب، ج 2، ص 386-/ 388

[9] . مجمع‌البيان، ج 3-/ 4، ص 119؛ روح‌المعانى، ج 4، جزء 5، ص 125

[10] . مجمع‌البيان، ج 5-/ 6، ص 84؛ الكشّاف، ج 2، ص 293