45. همسرگزينى‌

64) اراده و اختيار شوهر در طلاق همسر و ازدواج با زن ديگر:

وإن أردتّم استبدال زوج مّكان زوج وءاتيتم إحديهنّ قنطارا فلاتأخذوا منه شيا .... [1]

نساء (4) 20

نيز---) اختيار

اراده خدا---) مريد (اسماءوصفات)

اربد بن قيس‌

اربد بن قيس، از تيره بنى عامر است. [2] برخى مفسّران، شأن نزول آيات 8 تا 14 رعد (13) را درباره اقدام وى با همراهى عامر بن طفيل مبنى بر ترور پيامبر (ص) و نابودى‌اش به وسيله صاعقه دانسته‌اند. [3] سوره اخلاص (112) را نيز در پاسخ وى و ديگر مشركان برشمرده‌اند كه به وصف نادرست پروردگار مى‌پرداختند. [4]

اربعين---) اعداد

ارتجاع‌

ارتجاع از مادّه «رجع» در لغت به معناى بازگشت به مكان كار و گفتار پيشين است‌ [5] و در اصطلاح، مخالفت كردن با جهش و انقلاب و پيشرفت در اجتماع و خواستار برجاماندن نظام كهنه است. [6] در اين مدخل معناى اصطلاحى آن مورد نظر است و از واژگان «جاهليّة»، «أعقابكم» و جملاتى مانند «بل نتّبع ما وجدنا عليه ءاباءنا»، «بل نتّبع ما ألفينا عليه ءاباءنا»، «تريدون أن تصدّونا عمّا كانا يعبد ءاباءنا» و ... استفاده شده است.

اهمّ عناوين: آثار ارتجاع، ارتجاع اشراف، ارتجاع اهل‌كتاب، ارتجاع فرعونيان، ارتجاع كافران، ارتجاع مشركان، زمينه‌هاى ارتجاع، سرزنش ارتجاع.

آثار ارتجاع‌

1. اعراض از دين خدا

1) روى‌گردانى از مفاهيم وحيانى، پيامد منطق ارتجاعى:

وإذا قيل لهم اتّبعوا ما أنزل اللّه قالوا بل نتّبع ما ألفينا عليه ءاباءنا ....

بقره (2) 170

وإذا قيل لهم تعالوا إلى‌ مآ أنزل اللّه وإلى الرّسول قالوا حسبنا ما وجدنا عليه ءابآءنا ....

مائده (5) 104

قد كانت ءايتى تتلى‌ عليكم فكنتم على‌ أعقبكم تنكصون‌* مستكبرين به سمرا تهجرون.

مؤمنون (23) 66 و 67

وإذا قيل لهم اتّبعوا ما أنزل اللّه قالوا بل نتّبع‌

[1] «وان اردتم ...» يعنى اگر خواستيد بعضى از زنان خود را طلاق داده و با زنان ديگر ازدواج كنيد ... (الميزان، ذيل آيه)

[2] سيره ابن‌هشام، ج 4، ص 568.

[3] جامع‌البيان، مج 8، ج 13، ص 166؛ مجمع‌البيان، ج 5- 6، ص 435.

[4] مجمع‌البيان، ج 9- 10، ص 859.

[5] مفردات راغب؛ التحقيق، ج 3- 4، ص 56.

[6] فرهنگ فارسى معين.