ابوفكيهه ازْدى‌

ابوفكيهه ازدى، از اسلام آورندگان نخستين و از مهاجران حبشه است. [1] برخى مفسّران، نزول آيات 103 نحل (16) [2] و 4 فرقان (25) [3] را در ردّ پندار مشركان دانسته‌اند كه مى‌گفتند: پيامبر (ص) از علوم ابوفكيهه و برخى ديگر از اهل‌كتاب سود جسته است. آيه 110 نحل (16) نيز درباره وى و گروهى ديگر از مسلمانان نازل شده كه زير شكنجه مشركان، گاهى بى‌اختيار سخنان كفرآميز بر زبان مى‌رانده‌اند. [4]

ابوقيس بن فاكه‌

ابوقيس بن فاكه، از قريش، تيره بنى مخزوم است. [5] برخى مفسّران، آيه 97 نساء (4) را درباره وى و ديگر افرادى دانسته‌اند كه به اسلام گرويده؛ امّا در جنگ بدر با مشركان همراهى كردند و در حال كفر و ارتداد كشته شدند. [6] نيز برخى، نزول آيه 49 انفال (8) را درباره گفتار نادرست ابوقيس و هم‌فكران مرتدّش درباره سپاه اسلام دانسته‌اند. [7]

ابولُبابه انصارى‌

ابولبابه انصارى، از قبيله اوس، تيره بنى عمرو بن عوف و از حاضران در عقبه دوم. [8] برخى مفسّران، آيات 41 و 51 مائده (5) و 27 و 28 انفال (8) را در پى خيانت وى به پيامبر 9 در جريان محاصره يهود بنى قريظه‌ [9] و نيز آيات 102 و 103 توبه (9) را در شأن وى و همراهانش به جهت سرپيچى از غزوه تبوك و توبه آنان دانسته‌اند. [10]

[1] اسد الغابه، ج 6، ص 264.

[2] تفسير قمى، ج 1، ص 422؛ روح‌المعانى، مج 8، ج 14، ص 344.

[3] تفسير قرطبى، ج 13، ص 5؛ روح المعانى، مج 10، ج 18، ص 344.

[4] الدرّ المنثور، ج 5، ص 110.

[5] سيره ابن‌هشام، ج 2، ص 641؛ جمهرة انساب‌العرب، ص 144.

[6] جامع البيان، مج 4، ج 5، ص 319؛ مجمع البيان، ج 3، ص 150.

[7] همان، مج 6، ج 10، ص 29؛ همان، ج 4، ص 846.

[8] جمهرة انساب‌العرب، ص 334، الاستيعاب، ج 4، ص 303.

[9] جامع البيان، مج 4، ج 6، ص 315 و 373؛ مجمع البيان، ج 3- 4، ص 318 و ج 4، ص 823.

[10] همان، مج 7، ج 10، ص 19- 22؛ همان، ج 5- 6، ص 100 و 101.