صفيّه بنت حُيى بن اخطب‌

صَفيّه بنت حُيى بن اخطب، و از همسران پيامبر صلى الله عليه و آله وى در غزوه خيبر به اسارت درآمد و سپس پيامبر صلى الله عليه و آله وى را به همسرى برگزيد. [1] مفسّران آيات 28 و 29 احزاب (33) را درباره تقاضاهاى همسران پيامبر صلى الله عليه و آله از جمله صفيّه دانسته‌اند كه افزايش نفقه را طلب كردند و رسول‌خدا صلى الله عليه و آله ضمن مقاومت در برابر زياده‌طلبى آنان، ايشان را بين سازگارى با وضع موجود يا طلاق مخيّر كرد. [2] نيز مقصود از «ترجى من‌ تشاء منهنّ» در آيه 51 همين سوره را كه حاكى از تخيير پيامبر صلى الله عليه و آله در همخوابگى با همسرانش است را درباره وى دانسته‌اند. [3] همچنين برخى مفسّران شأن‌ نزول آيه 11 حجرات (49) را درباره وى دانسته كه مورد تمسخر ديگر زنان قرار مى‌گرفت و با نزول آيه زنان نيز از مسخره كردن يكديگر نهى شدند. [4]

صلح‌

صلح، از بين بردن نفرت بين مردم؛ [5] تراضى بين‌ متنازعين؛ [6] [معادل فارسى آن آشتى است‌] آشتى‌ يعنى ترك جنگ، رنجشى را فراموش كردن، سازش مقابل جنگ. [7] مقصود از صلح در اين مدخل، قرار داد ترك مخاصمه و دست برداشتن از جنگ با توافق طرفين است. در اين مدخل از واژه‌هاى‌ «صلح»، «سلم»، «عهد» و مشتقّات آنها استفاده شده است.

اهمّ عناوين: احكام صلح، پيمان صلح، صلح با كافران، صلح مسلمانان و موانع صلح.

احكام صلح‌

1. لزوم پذيرش صلح مطرح شده از سوى كافران، در صورت احراز صلح‌طلبى آنان و نداشتن قصد فريبكارى:

وَ لا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا ... وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها ... وَ إِنْ يُرِيدُوا أَنْ يَخْدَعُوكَ فَإِنَّ حَسْبَكَ اللَّهُ هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ‌ ... [8]

انفال (8) 59 و 61 و 62

2. پذيرش صلح و متاركه جنگ، در قلمرو وظايف و اختيارات پيامبر و رهبرى دينى:

وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ‌ ....

انفال (8) 61

3. عدم جواز صلح با دشمن، در صورت توان سپاه اسلام براى مقاومت و ادامه جنگ:

فَلا تَهِنُوا وَ تَدْعُوا إِلَى السَّلْمِ وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ‌ ... [9]

محمّد (47) 35

4. جواز پيمان صلح با غير مسلمانان:

إِلَّا الَّذِينَ يَصِلُونَ إِلى‌ قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُمْ مِيثاقٌ‌ ... سَتَجِدُونَ آخَرِينَ يُرِيدُونَ أَنْ يَأْمَنُوكُمْ وَ يَأْمَنُوا قَوْمَهُمْ كُلَّما رُدُّوا إِلَى الْفِتْنَةِ

[1] . اسدالغابه، ج 7، ص 168؛ الاصابه، ج 8، ص 210

[2] . جامع‌البيان، ج 11، جزء 21، ص 189؛ مجمع‌البيان، ج 7-/ 8، ص 554

[3] . جامع‌البيان، ج 12، جزء 22، ص 31؛ مجمع‌البيان، ج 7-/ 8، ص 574

[4] . اسباب‌النّزول، واحدى، ص 334؛ الجامع لاحكام القرآن، قرطبى، ج 16، ص 214

[5] . مفردات، ص 489، «صلح»

[6] . لغت‌نامه، ج 9، ص 13248، «صلح»

[7] . همان، ج 1، ص 104، «آشتى»

[8] . «جنح» ميل و اقبال به چيزى است. (ترتيب‌العين، ج 1، ص 320، «جنح»؛ لسان‌العرب، ج 2، ص 378، «جَنح». «سَلَمْ» يعنى صلح. (مفردات، ص 423، «سلم»؛ مجمع‌البيان، ج 3-/ 4، ص 136) مقصود اين است كه اگر واقعاً احراز كرديد كه كافران با پيشنهاد صلح، قصد زندگى مسالمت‌آميز دارند، بپذيريد

[9] . برخى «واو» در «و أنتم الأعلون» را براى حال دانسته‌اند؛ يعنى در حالى كه غلبه با شماست، دشمن را به مصالحه دعوت نكنيد. (مجمع‌البيان، ج 9-/ 10، ص 162؛ المحرر الوجيز، ج 5، ص 122)