كرده، بر دين خود ثابت قدم ماندند. [1] برخى مفسّران، نزول آيه 2 عنكبوت (29) را نيز در مورد سميّه و جمعى ديگر از مسلمانان دانسته‌اند كه پس از ايمان آوردن به پيامبر صلى الله عليه و آله سخت تحت شكنجه مشركان قرار گرفتند. با نزول اين آيه، اين‌گونه سختيها در راه حفظ عقيده، آزمايشى الهى دانسته شد. [2]

سنّت خدا

سنّت به معناى طريقه‌ [3] و عادت مستمرّ است. [4] سنّت‌ خدا، عادت خدا [5] و جريانى از فرمان، حكم و قضاى‌ او است. [6] در اين مدخل از «سنّةاللّه»، «سنن» و مواردى كه بيانگر معناى سنّت خدا است، استفاده شده است.

اهمّ عناوين: سنّت خدا در جامعه و موارد سنّتهاى خدا.

تغييرناپذيرى سنّت خدا

1. تغييرناپذيرى، از ويژگيهاى سنّت الهى:

وَ لَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلى‌ ما كُذِّبُوا وَ أُوذُوا حَتَّى أَتاهُمْ نَصْرُنا وَ لا مُبَدِّلَ لِكَلِماتِ اللَّهِ وَ لَقَدْ جاءَكَ مِنْ نَبَإِ الْمُرْسَلِينَ.

انعام (6) 34

... وَ لا تَجِدُ لِسُنَّتِنا تَحْوِيلًا. [7]

اسراء (17) 77

سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلًا.

احزاب (33) 62

اسْتِكْباراً فِي الْأَرْضِ وَ مَكْرَ السَّيِّئِ وَ لا يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ فَهَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ الْأَوَّلِينَ فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلًا وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلًا.

فاطر (35) 43

سُنَّةَ اللَّهِ الَّتِي قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلُ وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلًا.

فتح (48) 23

2. پيروزى در سايه صبر و مقاومت، سنّت حتمى خداوند:

وَ لَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلى‌ ما كُذِّبُوا وَ أُوذُوا حَتَّى أَتاهُمْ نَصْرُنا وَ لا مُبَدِّلَ لِكَلِماتِ اللَّهِ وَ لَقَدْ جاءَكَ مِنْ نَبَإِ الْمُرْسَلِينَ.

انعام (6) 34

نيز--) همين مدخل، سنّت خدا در جامعه‌

توجّه به سنّت خدا

3. لزوم توجّه به سنّتهاى الهى، درباره مكذّبان:

قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُروا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ.

آل‌عمران (3) 137

4. توجّه به سنّتهاى خداوند در مورد مكذّبان، هدايتگر تقواپيشگان و مايه پند براى آنان:

قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ‌

[1] . مجمع‌البيان، ج 5-/ 6، ص 597؛ تفسير نورالثقلين، ج 3، ص 90، ح 242

[2] . الدرالمنثور، ج 6، ص 450

[3] . لسان‌العرب، ج 6، ص 399، «سنن»

[4] . مجمع‌البيان، ج 5-/ 6، ص 667

[5] . همان ج 7-/ 8، ص 645

[6] . التحقيق، ج 5-/ 6، ص 237، «سنَّ»

[7] . مراد از «تحويل سنّت» برگرداندن عذاب از قومى است كه مستحقّ عذابند به غير آنها، ولى در سنّت خدا چنين تغييرى نخواهد بود. (الميزان، ج 17، ص 58)