مراقبت بر سخن‌

166. مراقبت هارون عليه السلام بر سخن موسى عليه السلام:

... إِنِّي خَشِيتُ أَنْ تَقُولَ‌ ... وَ لَمْ تَرْقُبْ قَوْلِي. [1]

طه (20) 94

نيز--) صدا، نجوا

نعمت سخن‌

167. تكلّم و قدرت بيان، از نعمتهاى الهى براى انسان:

الرَّحْمنُ‌ عَلَّمَهُ الْبَيانَ.

الرّحمن (55) 1 و 4

نيز--) همين مدخل، ابزار سخن‌

سخن‌چينى‌

سخن‌چينى، عمل و كيفيّت سخن‌چين، نمّامى و خبركشى است. سخن‌چين، كسى است كه سخن كسى را به ديگرى گويد و موجب اختلاف آنان گردد، كسى كه راز شخصى را افشا كند، نمّام، خبركش. [2] در اين‌ مدخل از واژه‌هاى‌ «نميم»، «همزه» و «حمّالةالحطب» استفاده شده است.

اجتناب از سخن‌چينى‌

1. لزوم اجتناب از سخن‌چينى:

وَ لا تُطِعْ كُلَ‌ ... هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ.

قلم (68) 10 و 11

وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ. [3]

همزه (104) 1

سخن‌چينان‌

اطاعت از سخن‌چينان‌

2. پيامبر صلى الله عليه و آله، مأمور پرهيز از اجابت خواسته‌هاى سخن‌چينان و اطاعت از آنان:

وَ لا تُطِعْ‌ ... مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ.

قلم (68) 10 و 11

كيفر سخن‌چينان‌

--) همين مدخل، كيفر سخن‌چينى‌

مصاديق سخن‌چينان‌

1. برخى مخالفان محمّد صلى الله عليه و آله‌

3. سخن‌چينى، از ويژگيهاى برخى مخالفان پيامبراكرم صلى الله عليه و آله:

فَلا تُطِعِ الْمُكَذِّبِينَ‌ ... حَلَّافٍ مَهِينٍ‌ ... مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ. [4]

قلم (68) 8 و 10 و 11

2. منافقان‌

4. سخن‌چينى منافقان در جنگ تبوك، براى ايجاد فساد در بين مسلمانان، در صورت شركت در آن:

لَوْ خَرَجُوا فِيكُمْ ما زادُوكُمْ إِلَّا خَبالًا وَ لَأَوْضَعُوا خِلالَكُمْ يَبْغُونَكُمُ الْفِتْنَةَ وَ فِيكُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ‌

[1] . «ترقب» به معناى تحفّظ است (لسان‌العرب، ج 1، ص 425، «رقب) و معناى آيه شريفه اين است كه «من نگران آن بودم كه بگويى سخن مرا حفظ نكردى و به آن عمل ننمودى». (مجمع‌البيان، ج 7-/ 8، ص 44)

[2] . فرهنگ فارسى، ج 2، ص 1843، «سخن‌چينى»

[3] . از ابن‌عبّاس نقل شده است كه مراد از «همزة» سخن‌چينان است. (روض‌الجنان، ج 20، ص 396؛ الدرالمنثور، ج 8، ص 624)

[4] . طبق قولى، مقصود از «حلاف مهين»، «وليدبن‌مغيره» و طبق قولى ديگر، مقصود «اخنس‌بن‌شريق» و برخى هم گفته‌اند: «اسودبن‌عبديغوث» است. (مجمع‌البيان، ج 9-/ 10، ص 501؛ الكشاف، ج 4، ص 587)