221. بدهكاران ناتوان از پرداخت بدهى خود، مستحقّ دريافت صدقه واجب (زكات):

إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ ... وَ الْغارِمِينَ‌ ....

توبه (9) 60

4. راه خدا

222. راه خدا (جهاد يا هر كار خيرى)، از موارد مصرف صدقات واجب (زكات):

إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ ... وَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ‌ ... [1]

توبه (9) 60

5. عاملان زكات‌

223. كارگزاران و عاملان زكات، داراى سهمى از زكات:

إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ ... وَ الْعامِلِينَ عَلَيْها ....

توبه (9) 60

6. فقيران‌

224. تأمين نيازمنديهاى مستمندان، از موارد مصرف صدقات واجب (زكات):

إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمَّا هِيَ وَ إِنْ تُخْفُوها وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ‌ ... لِلْفُقَراءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْباً فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أَغْنِياءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِيماهُمْ لا يَسْئَلُونَ النَّاسَ إِلْحافاً وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ. [2]

بقره (2) 271 و 273

إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ ....

توبه (9) 60

225. اولويّت تأمين زندگى فقيران و نيازمندان به وسيله زكات، نسبت به ساير مصارف:

إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ ....

توبه (9) 60

7. مساكين‌

226. مساكين، مستحقّ دريافت سهمى از زكات:

إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساكِينِ‌ ....

توبه (9) 60

8. مؤلّفة قلوبهم‌

227. اختصاص سهمى از زكات و صدقات واجب، براى جذب افراد غير مسلمان و مؤلّفة قلوبهم:

إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساكِينِ وَ الْعامِلِينَ عَلَيْها وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَ فِي الرِّقابِ وَ الْغارِمِينَ وَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ.

توبه (9) 60

منافقان و زكات‌

228. پيمان بستن منافقان با خداوند، براى پرداخت زكات، در صورت بهره‌مند شدن از فضل خداوند:

وَ مِنْهُمْ مَنْ عاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتانا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَ لَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِينَ‌ فَأَعْقَبَهُمْ نِفاقاً فِي قُلُوبِهِمْ‌ ....

توبه (9) 75 و 77

229. پيمان بستن برخى از منافقان صدر اسلام با خدا، مبنى بر پرداخت زكات براى قرار گرفتن در زمره صالحان:

وَ مِنْهُمْ مَنْ عاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتانا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَ لَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِينَ‌ فَأَعْقَبَهُمْ نِفاقاً فِي قُلُوبِهِمْ إِلى‌ يَوْمِ يَلْقَوْنَهُ بِما أَخْلَفُوا اللَّهَ ما وَعَدُوهُ وَ بِما كانُوا يَكْذِبُونَ.

توبه (9) 75 و 77

230. بخل‌ورزى منافقان از پرداخت زكات، هنگام برخوردار شدن از مال و فضل الهى، به رغم تعهّدشان با خدا:

وَ مِنْهُمْ مَنْ عاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتانا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَ لَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِينَ‌ فَلَمَّا آتاهُمْ مِنْ فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَ تَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ‌ أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَ نَجْواهُمْ وَ أَنَّ اللَّهَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ.

توبه (9) 75 و 76 و 78

231. بخل‌ورزى منافقان از پرداخت زكات، سبب رسوخ نفاق در وجود آنان تا دم مرگ:

وَ مِنْهُمْ مَنْ عاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتانا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَ لَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِينَ‌ فَلَمَّا آتاهُمْ مِنْ فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَ تَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ‌ فَأَعْقَبَهُمْ نِفاقاً فِي قُلُوبِهِمْ إِلى‌ يَوْمِ يَلْقَوْنَهُ بِما أَخْلَفُوا اللَّهَ ما وَعَدُوهُ وَ بِما كانُوا يَكْذِبُونَ.

توبه (9) 75-/ 77

232. طعن و خرده‌گيرى برخى منافقان به پيامبر صلى الله عليه و آله، در نحوه تقسيم زكات:

وَ مِنْهُمْ مَنْ يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقاتِ فَإِنْ أُعْطُوا مِنْها رَضُوا وَ إِنْ لَمْ يُعْطَوْا مِنْها إِذا هُمْ يَسْخَطُونَ. [3]

توبه (9) 58

[1] . «فى سبيل‌اللّه» هر كار عامّ‌المنفعه‌اى است كه به سوداسلام و مسلمانان بوده، مصالح دين در سايه آن حفظ شود. از روشن‌ترين مصاديق آن جهاد در راه خدا است. (الميزان، ج 9، ص 311)

[2] . برخى «ان تبدوا الصّدقات» را مربوط به زكات واجب‌دانسته‌اند. (مجمع‌البيان، ج 1-/ 2، ص 662؛ روح‌المعانى، ج 3، جزء 3، ص 71؛ التفسير المنير، ج 3، ص 70) گفتنى است كه جمله «للفقراء» بيان يكى از موارد مصرف انفاق ياد شده در آيه پيشين است. (مجمع‌البيان، ج 1-/ 2، ص 666)

[3] . بنا بر يك احتمال، مقصود از صدقات، زكات واجب اموال است. مرجع ضمير «منهم» منافقان‌اند. (التّفسير المنير، ج 10، ص 254-/ 255) گفتنى است آيه 60 كه درباره زكات واجب اموال مى‌باشد، قرينه است كه مقصود از «صدقات» در اين آيه نيز زكات مال باشد. مرجع ضمير «منهم» منافقان است. (مجمع‌البيان، ج 5-/ 6، ص 63)