10. نفوذ دودهاى غليظ به جوّ زمين از سوى آسمان، در آستانه برپايى قيامت:

... يَوْمَ تَأْتِي السَّماءُ بِدُخانٍ مُبِينٍ.

دخان (44) 10

ويژگيهاى دود در آستانه قيامت‌

1. دردناكى‌

11. دردناك بودن دودهاى متراكم در آستانه قيامت، بر تمامى كفرپيشگان:

... تَأْتِي السَّماءُ بِدُخانٍ مُبِينٍ‌ يَغْشَى النَّاسَ هذا عَذابٌ أَلِيمٌ.

دخان (44) 10 و 11

2. فراگيرى‌

12. فراگيرى دودهاى متراكم در آستانه قيامت بر تمامى كفرپيشگان:

فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأْتِي السَّماءُ بِدُخانٍ مُبِينٍ‌ يَغْشَى النَّاسَ هذا عَذابٌ أَلِيمٌ.

دخان (44) 10 و 11

دود سياه‌

13. فضاى دوزخ، آكنده از دود به شدّت سياه:

وَ ظِلٍّ مِنْ يَحْمُومٍ. [1]

واقعه (56) 43

14. زندگى در سايه‌اى از دود سياه، فرجام آخرتى اصحاب شمال:

وَ أَصْحابُ الشِّمالِ ما أَصْحابُ الشِّمالِ‌ وَ ظِلٍّ مِنْ يَحْمُومٍ. [2]

واقعه (56) 41 و 43

15. سايه دود سياه جهنّم، فاقد خنك‌كنندگى و فايده:

وَ ظِلٍّ مِنْ يَحْمُومٍ‌ لا بارِدٍ وَ لا كَرِيمٍ. [3]

واقعه (56) 43 و 44

دود عذاب‌

16. درخواست مردم از خداوند، براى برطرف كردن دود عذاب:

فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأْتِي السَّماءُ بِدُخانٍ مُبِينٍ‌ يَغْشَى النَّاسَ هذا عَذابٌ أَلِيمٌ‌ رَبَّنَا اكْشِفْ عَنَّا الْعَذابَ إِنَّا مُؤْمِنُونَ.

دخان (44) 10-/ 12

17. توانايى خداوند، بر عذاب مشركان با دود:

... ثُمَّ أَنْتُمْ تُشْرِكُونَ‌ قُلْ هُوَ الْقادِرُ عَلى‌ أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذاباً مِنْ فَوْقِكُمْ‌ ... [4]

انعام (6) 64 و 65

18. فرو ريختن شراره‌هاى آتش و دود خالص بر جنّ و انس در قيامت:

يا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطارِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ فَانْفُذُوا لا تَنْفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطانٍ‌ يُرْسَلُ عَلَيْكُما شُواظٌ مِنْ نارٍ وَ نُحاسٌ فَلا تَنْتَصِرانِ.

الرّحمن (55) 33 و 35

19. ناتوانى مردم از يارى يكديگر، در زمان نزول آتش و دود:

يُرْسَلُ عَلَيْكُما شُواظٌ مِنْ نارٍ وَ نُحاسٌ فَلا تَنْتَصِرانِ.

الرّحمن (55) 35

تهديد به دود عذاب‌

20. تهديد كافران به دود عذاب:

بَلْ هُمْ فِي شَكٍّ يَلْعَبُونَ‌ فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأْتِي‌

[1] . يك معناى «ظلّ من يحموم» دود به شدّت سياه است. (مجمع‌البيان، ج 9-/ 10، ص 368) و سياق آيات مربوط به جهنّم است‌

[2] . «يحموم» به معناى دود سياه آمده است. (مفردات، ص 255، «حم»)

[3] . بنا بر اين احتمال معناى «لا كريم»، بى‌فايده بودن است. (مجمع‌البيان، ج 9-/ 10، ص 333)

[4] . در روايتى از امام صادق عليه السلام رسيده كه حضرت جمله «عذاباً من فوقكم» را فرمود: هو الدّخان و الصّيحة. (تفسير قمى، ج 1، ص 211)