جلد سيزدهم‌

خضوع‌

خضوع در لغت به معناى تواضع و سر و گردن فرود آوردن است. [1] براى فرق خضوع و خشوع چنين گفته‌ شده است: الف. خضوع، مخصوص اعضا و جوارح و خشوع، مربوط به قلب است. [2] ب. خضوع، در بدن و اقرار به خدمت‌گزارى، و خشوع در صدا و نگاه كردن است. [3] ج. خشوع، همراه اعتقاد به برترى فردى است كه در مقابل او خشوع مى‌شود، امّا خضوع مى‌تواند به صورت ظاهرسازى باشد، بدون اينكه اعتقاد به برترى فرد مورد خضوع داشته باشد. [4] در اين مدخل‌ از واژه‌ «خضع» و مشتقّات آن و واژه‌ «قنت»، «عنت»، «استكانت» و جمله‌هايى كه مفيد معناى خضوع‌اند، استفاده شده است.

اهمّ عناوين: ارزش خضوع، خاضعان، زمينه‌هاى خضوع.

اجتناب از خضوع‌

1. اجتناب پيروان انبيا از خضوع، در برابر دشمنان:

وَ كَأَيِّنْ مِنْ نَبِيٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ ... وَ ما ضَعُفُوا وَ مَا اسْتَكانُوا ... [5]

آل‌عمران (3) 146

ارزش خضوع‌

2. خضوع در برابر آيات رحمت خداوند، از اوصاف هدايت‌يافتگان:

أُولئِكَ الَّذِينَ‌ ... وَ مِمَّنْ هَدَيْنا وَ اجْتَبَيْنا إِذا تُتْلى‌ عَلَيْهِمْ آياتُ الرَّحْمنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُكِيًّا.

مريم (19) 58

3. خضوع در برابر آيات رحمت خداوند، از اوصاف برخورداران از نعمت ويژه الهى:

أُولئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ‌ ... إِذا تُتْلى‌ عَلَيْهِمْ آياتُ الرَّحْمنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُكِيًّا.

مريم (19) 58

4. خداوند، خواهان طاعت خاضعانه و مخلصانه مؤمنان در برابر وى:

حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطى‌ وَ قُومُوا لِلَّهِ قانِتِينَ.

بقره (2) 238

5. خضوع در برابر آيات رحمت خداوند، از اوصاف برگزيدگان الهى:

أُولئِكَ الَّذِينَ‌ ... وَ مِمَّنْ هَدَيْنا وَ اجْتَبَيْنا إِذا تُتْلى‌ عَلَيْهِمْ آياتُ الرَّحْمنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُكِيًّا.

مريم (19) 58

6. خداوند، خواهان خضوع و تضرّع انسانها در برابر او:

وَ لَقَدْ أَخَذْناهُمْ بِالْعَذابِ فَمَا اسْتَكانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما يَتَضَرَّعُونَ.

مؤمنون (23) 76

[1] . لسان‌العرب، ج 4، ص 127، «خضع»

[2] . الميزان، ج 2، ص 152

[3]

[4] 3 و. معجم الفروق اللّغويّه، ص 216

[5] . «ما استكانوا» يعنى براى دشمنانشان خضوع نكردند. (مجمع‌البيان، ج 1-/ 2، ص 855)