وَ لا يَرْتابَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ لِيَقُولَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْكافِرُونَ ما ذا أَرادَ اللَّهُ بِهذا مَثَلًا كَذلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ يَشاءُ وَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ وَ ما يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ وَ ما هِيَ إِلَّا ذِكْرى‌ لِلْبَشَرِ.

مدثر (74) 31

جنون‌

جنون، از مادّه جنّ، در اصل به معناى پنهان ماندن چيزى از حسّ است. [1] به انسان ديوانه از اين جهت‌ مجنون مى‌گويند كه چيزى ميان عقل و نفس او مانع مى‌شود و عقل او را مى‌پوشاند. [2] مقصود ما، در اين‌ مدخل معناى دوم است كه از واژه‌هاى «جنّه‌»، «سُعُر»، «مجنون‌»، «مفتون‌» و جملاتى مانند «يتخبّطه الشيطان‌» و «استهوته الشياطين‌» استفاده شده است.

احكام جنون‌

1. املاى اسناد دَيْن و مبادلات اقتصادى از سوى ديوانه، فاقد اعتبار:

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا تَدايَنْتُمْ بِدَيْنٍ إِلى‌ أَجَلٍ مُسَمًّى فَاكْتُبُوهُ‌ ... فَإِنْ كانَ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ سَفِيهاً أَوْ ضَعِيفاً أَوْ لا يَسْتَطِيعُ أَنْ يُمِلَّ هُوَ فَلْيُمْلِلْ وَلِيُّهُ بِالْعَدْلِ‌ .... [3]

بقره (2) 282

افتراى جنون به انبيا

2. افتراى جنون به انبياى الهى، از سوى اقوام كافر:

كَذلِكَ ما أَتَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا قالُوا ساحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ.

ذاريات (51) 52

افتراى جنون به صالح عليه السلام‌

3. افتراى جنون به صالح عليه السلام از ناحيه قوم ثمود:

كَذَّبَتْ ثَمُودُ بِالنُّذُرِ فَقالُوا أَ بَشَراً مِنَّا واحِداً نَتَّبِعُهُ إِنَّا إِذاً لَفِي ضَلالٍ وَ سُعُرٍ. [4]

قمر (54) 23 و 24

4. پيروى از صالح عليه السلام، نشانه جنون در بينش قوم ثمود:

كَذَّبَتْ ثَمُودُ بِالنُّذُرِ فَقالُوا أَ بَشَراً مِنَّا واحِداً نَتَّبِعُهُ إِنَّا إِذاً لَفِي ضَلالٍ وَ سُعُرٍ.

قمر (54) 23 و 24

افتراى جنون به محمّد صلى الله عليه و آله‌

5. تهمت جنون به محمّد صلى الله عليه و آله، از سوى كافران عصر وى:

أَ وَ لَمْ يَتَفَكَّرُوا ما بِصاحِبِهِمْ مِنْ جِنَّةٍ ....

اعراف (7) 184

وَ قالُوا يا أَيُّهَا الَّذِي نُزِّلَ عَلَيْهِ الذِّكْرُ إِنَّكَ لَمَجْنُونٌ.

حجر (15) 6

أَمْ يَقُولُونَ بِهِ جِنَّةٌ ....

مؤمنون (23) 70

أَفْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَمْ بِهِ جِنَّةٌ ....

سبأ (34) 8

... تَتَفَكَّرُوا ما بِصاحِبِكُمْ مِنْ جِنَّةٍ ....

سبأ (34) 46

[1] . مفردات، ص 203، «جنّ»

[2] . همان، ص 205، «جنّ»

[3] . مقصود از «ضعيف» در آيه ياد شده «ضعيف‌العقل» و يا «مجنون» است؛ چنان كه جمله «لايستطيع ان يمل» نيز مجنون را شامل مى‌شود. (مجمع‌البيان، ج 1-/ 2، ص 682)

[4] . گفته شده: «سُعر» به معناى كم‌خردى و جنون است. (مجمع‌البيان، ج 9-/ 10، ص 289) با در نظر گرفتن اينكه آنان پيروى از صالح عليه السلام را ديوانگى مى‌پنداشتند، استفاده مى‌شود كه هدف، خود صالح عليه السلام است؛ يعنى ما چطور از يك ديوانه پيروى نماييم‌