روش‌هاى كار آشنا و مشغول شدند. نتايج نخستينِ كارِ محققان، اميدم را بيشتر كرد. تفاوت فاحشى با نمونه‌هاى گذشته داشت. به همين دليل تصميم گرفتم وقت بيشترى صرف كنم تا آنها را با اهداف و راه‌كارها و توضيح ريزه‌كارى‌هايى كه بدون من پى بردن به آنها آسان نبود، آشنا كنم و نيز از ابتكارات و نوآورى‌هاى آنان كه كم هم نبود استفاده نمايم.

از اين كه مى‌بينم جمعى از فضلاى حوزه علميه قم به كار پژوهش در قرآن مشغولند و به اهميت چنين كارى هم به خوبى واقف شده‌اند، براى آن دل مى‌سوزانند و كار را به خوبى اداره مى‌كنند، خداى بزرگ را سپاسگزارم.

پيشرفت‌

اعتراف مى‌كنم كه در سايه كار و مشاوره گروهى از فضلاى حوزه علميه قم، كيفيت كار بهتر شده و روش‌هاى روشن‌تر و اميدبخش‌ترى پيدا كرده است. اختلاف‌نظرهايى بود. من كار را فردى انجام داده بودم و امروز كار جمعى است. انتظار نداشتم كه جمع، همه نظرات مرا بپذيرند. آنها هم قبول داشتند كه اساس و محور كار را نبايد ناديده بگيرند. تلاش‌هاى بى‌وقفه محققان و پى‌گيرى‌هاى رييس دفتر تبليغات اسلامى و گفت‌وگوهاى مكرر به ثمر نشست. در هر ملاقاتى روشن مى‌شد كه پيشرفت كرده‌ايم و بر سرمايه افزوده‌ايم. پذيرفتيم كه نظر اكثريّت اعضاى شورايى مركب از مسؤولان هر بخش معتبر باشد.

از اين رهگذر تعدادى از عنوان‌ها و برداشت‌ها و يادداشت‌هاى من كنار گذاشته شد و تعدادى عنوان جديد كه محصول كار آنان بود اضافه گرديد. منابع و مصادر فراوانى كه من در زندان نداشتم، ديده شد و از روش‌هاى جديدى كه در زمان كار من، معمول نبود، بهره گرفته شد.

همكاران در مركز فرهنگ و معارف قرآن، با مشاهده انبوه يادداشت‌ها و نيز اطلاعاتى كه خود بر آنها افزوده بودند، برنامه پنج كار بزرگ را طراحى كردند.

1. تفسير راهنما؛

2. فرهنگ قرآن؛

3. بانك اطلاعات معارف قرآن؛

4. دائرةالمعارف قرآن؛

5. تفسير موضوعى قرآن.

دو طرح فرهنگ و تفسير موضوعى قرآن، از ابتدا از اهداف مشخص من بود و سه برنامه ديگر از تراوش‌هاى فكرىِ ارزنده محققان آن مركز است كه به آنها تبريك مى‌گويم. چنان‌چه پيشنهاد انتشار تفسير راهنما كه در مرحله قبل از آماده شدن فرهنگ قرآن در دسترس بود مرا ممنون‌تر كرده است.